رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران: همه ما در زندگی خود با امید زندگی میکنیم چرا که امید انگیزه کار و زندگی را افزایش میدهد. به همین دلیل یکی از وظایف دولتها در هر جامعهای حفظ و ارتقاء امید اجتماعی در جامعه میباشد که فقدان یا کاهش آن میتواند پیامدهای مختلفی به دنبال داشته باشد.
به گزارش عطنا، سیدحسن موسوی چلک در یادداشتی با عنوان «حفظ و ارتقای امید اجتماعی وظیفه دولتهاست» در روزنامه آرمان امروز نوشته است:
همه ما در زندگی خود با امید زندگی میکنیم چرا که امید انگیزه کار و زندگی را افزایش میدهد. به همین دلیل یکی از وظایف دولتها در هر جامعهای حفظ و ارتقاء امید اجتماعی در جامعه میباشد که فقدان یا کاهش آن میتواند پیامدهای مختلفی به دنبال داشته باشد. از جمله این پیامدها میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
-افزایش بیاعتمادی
-کاهش مشارکت اجتماعی و افزایش بیتفاوتی اجتماعی
-افزایش نارضایتی
-کاهش شادابی و نشاط اجتماعی
-افزایش نگرانیها
-افزایش بدبینی
-افزایش اختلالات روانی از جمله افسردگی
-افزایش یاس و دلمردگی
-کاهش شاخص سرمایه اجتماعی
-کاهش سلامت اجتماعی -کاهش سرمایهگذاریها در کشور
برخی امید را به منزله باور به آن چه که در آینده اتفاق خواهد افتاد یا احتمال دارد اتفاق بیفتد قلمداد میکنند. برخی دیگر امید را لذت ناپایدار میدانند که ناشی از تصوری از یک حالت یا امر آینده میدانند که ممکن است ایجاد شود. اما در مورد امید اجتماعی تعریف مشخصی از سوی متخصصین اجتماعی ارائه نشده است. برخی آن را امید مشترک مردم یک جامعه میدانند. برخی هم از امید اجتماعی به عنوان ظرفیت یک جامعه یاد میکنند که میتواند در ساختن آینده تاثیرگذار باشد. بالا بودن امید اجتماعی در یک جامعه، پویایی و سر زندگی را به اجتماع هدیه میدهد، هنگامیکه مردم جامعه ای نسبت به آینده امیدوار باشند و شاهد و ناظر تغییرات و تحولات مثبت در جامعه باشند، امید اجتماعی رشد خواهد کرد و به طور کلی یکی از موتورهای محرکه هر جامعهای امید است.
امید کمک میکند که افراد حس کنند به اهداف و آرزوهایی که پیش رو دارند برسند، و انگیزه کار، تلاش، زندگی و حرکت در فرد افزایش یابد. هر چه مردم امیدوارتر باشند هم از زندگی فردی لذت بیشتری میبرند هم از زندگی اجتماعی شان. یعنی دولت و ملت در تعامل با همدیگر میتوانند بستری را فراهم کنند که امید به آینده و تحقق اهداف و آرزوها بیش از پیش در جامعه ساری و جاری شود. در شرایطی که فردی احساس امیدواری کند، احساس تعلق خاطر بالایی نیز دارد.
اعضای یک جامعه زمانی که اعتماد اجتماعی بالایی داشته باشند، احساس تعلق خاطرشان نسبت به جامعهای که در آن هستند، افزایش مییابد. قانون مداری مولفه دیگری است که در زمینه افزایش امیدتاثیر گذار است. امید اجتماعی میتواند زمینه را برای افزایش مشارکت اجتماعی فراهم کند. اعتماد را در جامعه بالا میبرد. مانع فروپاشی اجتماعی و شورش های اجتماعی و از هم گسیختگی اجتماعی میشود و حس تعلق را در جامعه افزایش میدهد و مسئولیتپذیری را جایگزین بیتفاوتی اجتماعی میکند. در فرهنگ ما این ضرب المثل وجود دارد که «در ناامیدی بسی امید است».
اگر نقاط ضعفی هم در جامعه میبینیم باید برای حل آن مشکلات تلاش کنیم و اقدامات امیدوارکننده را افزایش دهیم. جایی که امید هست خلاقیت و نوآوری افزایش مییابد.
امید انگیزه تحرک و پویایی برای رسیدن به آینده ای بهتر است تا آیندهای بهتر از امروز در سرنوشت افراد رقم بخورد. و این خود باعث طراوت بخشیدن به زندگی افراد میشود و این یعنی نشاط اجتماعی؛ و نشاط اجتماعی باعث از بین رفتن سستیها میشود. زمانیکه مردم یک اجتماع نسبت به آینده امیدوار باشند، رضایت از زندگی افزایش مییابد و احساس رضایت خود باعث تغییر و تحول مثبت در جامعه میشود.
وقتی افراد جامعه امیدوار باشند همه ظرفیتهای فردی و ظرفیت های جامعه رشد میکند و نیز بستر مشارکت اجتماعی در آن جامعه شکل میگیرد و افزایش مییابد در همه جای دنیا مشارکت موتور محرکه جامعه است در مشارکت اعتماد هم است، با وجود این دو مولفه، سرمایه اجتماعی هم طبیعتا بالاتر خواهد بود. چه سرمایه گذاری بیشتر از این که ما بتوانیم امید را در جامعه افزایش بدهیم.
در جامعه ای که امید نباشد افسردگی، هرج و مرج، بیتفاوتی است. در آن جامعه نشاط نیست. البته عکس این هم است جامعهای که امیدوار است، نشاط و رضایت بالاتری دارد. امید که از بین برود یأس جایگزین میشود در این جامعه اعتماد نخواهد بود و فاصله بین ملت و دولت در چنین جوامعی افزایش پیدا میکند. افزایش این فاصله تاثیر منفی روی امنیت جامعه میگذارد. آموزشهای فردی در نظامهای آموزشی باید متمرکز بر موضوع چگونگی انگیزه زندگی، کار و تلاش را در افراد بهصورت فردی افزایش دهیم همین انتظار از مدیران جامعه میرود که توجه به حقوق شهروندی، شفافیت، سلامت، مسئولیتپذیری، پاسخگو بودن را در کار و مسئولیتشان جاری و ساری کنند، اینها همه امید را افزایش میدهد.
امید اجتماعی میتواند روی توسعه اقتصادی تاثیر بگذارد. اعتماد به حاکمیت، پشتوانهای است برای حاکمیت که بتواند شاخصهای توسعه اجتماعی: رفاه، امنیت را در جامعه افزایش میدهد. نگهداشت امید اجتماعی یک گام است و افزایش آن گامی مهمتر است که باید برنامهریزی کرد. مدیریت بر مبنای شایستهسالاری میتواند به افزایش امید اجتماعی در جامعه کمک کند، وجود تبعیضهای اجتماعی به هر شکلی آزاردهنده است ولی مثبت نگری، در رفتارهای فردی؛ و صداقت در رفتار و گفتار، امید را در مردم افزایش میدهد. نشان دادن تصمیمات اجرا شده و کارهایی که به منظور ایجاد امید برای مردم انجام شده است میتواند امیدرا افزایش دهد. دسترسی برابر فرصتها و عدم تبعیض، پذیرش تکثر اجتماعی و فرهنگی، باز بودن فضای سیاسی، شفافیت، اطلاع رسانی بموقع و صحیح به مردم نیز میتوانند مهم باشند. برخورد درست با فساد و رشوه و رعایت حقوق شهروندی نیز میتواند امید را در جامعه افزایش بدهد. دولتهای هوشمند از تمام ظرفیتها برای افزایش امید استفاده میکنند چرا که به خوبی میدانند بدون امید مشکلات در جامعه افزایش پیدا میکند. افزایش این مشکلات هم میتوانند مدیریت کشور را دچار چالشهای اساسی کنند. از جمله این ظزفیتها میتوان به رسانهها اشاره کرد. البته رسانههای که اغراض یا اهداف سیاسی را دنبال نکرده و واقعی باشند. اجازه دادن به رسانهها و سازمانهای غیر دولتی برای مطالبه گری اجتماعی هم میتواند به افزایش شفافیت و پاسخگویی و در نهایت امیداجتماعی کمک کند.
* رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران