توسعه علیه تروریسم

 مسئولان سیاست خارجی ایران بارها درباره تاثیر کاهش فقر و محرومیت بر توفیق نیافتن و جلوگیری از رشد گروه‌های تندرو و تروریستی در منطقه تاکید کرده‌اند.

به گزارش عطنا به نقل از ابتکار، گروه‌های تندرو و تروریستی که از حمایت‌های مالی برخوردارند، بخش‌های محروم و فقیر را محل خوبی برای تبلیغ تفکرات سلفی خود می‌دانند تا با وعده‌های جذاب مالی و امثال آن، جوانان این مناطق را به خود جذب کنند. روی این اصل، آیا می‌توان با اطمینان گفت که ریشه‌های گسترش تروریسم در خاورمیانه را در فقر و گرسنگی مردم محروم این بخش از جهان جستجو کرد.

با نگاهی به حوادث خونبار تروریستی اخیر در ایران، می‌توان گفت که گروه‌های بنیادگرا درباره ایران نیز هم از جنبه تلاش برای جذب نیرو و هم از نظر انجام اقدامات تروریستی خود، تمرکز خاصی روی مناطق محروم و کمتر توسعه‌یافته دارند.
بسیاری از اقتصاددانان نیز یکی از دلایل گسترش تروریسم در خاورمیانه را فقر، بیکاری و نداشتن درآمد کافی می‌دانند. امروزه سهم اثرگذاری مقوله فقر در گسترش تروریسم امری بدیهی است. مسئله این است که فقر تا چه اندازه در شکل‌گیری تروریسم نقش دارد و آیا میزان اثر فقر در حدی هست که گروه‌هایی بخواهند به اقدامات تروریستی روی بیاورند.

اگر از زمان ظهور پدیده داعش تاکنون رویکرد و روش جذب نیروی انسانی آنها را ردیابی کنیم (مانند آنچه امروز با عنوان داعش در ایران و کشورهای دیگر جهان شناخته می‌شود) واقعیت این است که مسائل اقتصادی یا به نوعی فقر، از جمله دلیل اصلی این پدیده شوم بوده است. وقتی که فقر و بیکاری در جامعه‌ای نهادینه شود، آن جامعه خود را برای هر نوع مشکل و بزهکاری آماده می‌کند و تحت پیامدهای آشوب‌های مختلف قرار می‌گیرد.

با این اوصاف می‌توان به این ارزیابی رسید که امنیت پایدار، تنها بر محور توان نظامی و عملیاتی استوار نمی‌شود، بلکه تنها یکی از راه‌های برقراری امنیت است. از سویی، تامین حقوق اولیه و حیاتی حاشیه‌نشینان و فقرزدایی نیز می‌تواند مانعی در راه رسیدن افرادی به نقطه‌ای باشد که جز بنیادگرایی و تروریسم از آن مستفاد نشود.
مسائلی که به طور خاص در انتخابات ریاست جمهوری 96 مطرح شد و وعده‌هایی – از جمله زدودن فقر مطلق و کاهش نرخ بیکاری و رسیدگی ویژه به مناطق محروم – که حسن روحانی برای دولت دوازدهم ارائه داد، می‌تواند عاملی برای تداوم امنیت پایدار در ایران باشد.

شاخص‌های توسعه در استان‌های مرزی

بدون تردید فقر اجتماعی یکی از دلایل اصلی رشد تروریست است. یکی از راه‌های رونق اقتصادی در مناطق مرزی کشور، تصویب طرحی به‌عنوان مناطق آزاد «تجاری‌ و صنعتی» است. طرحی که دو بار توسط نمایندگان مجلس نهم رد شد. در این لایحه که از سوی دولت ارائه شد، قرار بود مناطق آزاد جاسک، بوشهر، مهران، ‌اردبیل، اینچه‌برون، بانه، مریوان و سیستان ایجاد شوند، اما نمایندگان این لایحه را تصویب نکردند. نمایندگان مخالف، دلیل مخالفت خود را عدم موفقیت در مناطق آزاد فعلی و تبدیل آن‌ها به سکویی برای واردات بی‌رویه اعلام کرده‌اند. نمایندگانی که به مخالفت با لایحه ایجاد مناطق آزاد تجاری صنعتی پرداختند، طرح جایگزینی برای حل مشکلات مردم آن مناطق، پیشنهاد و ارائه نکرده‌اند.

چندی پیش عبدالمحمد زاهدی استاندار کردستان درباره عدم تصویب این لایحه گفت: این لایحه شامل مناطق آزاد «تجاری و صنعتی» است. در این مناطق علاوه ‌بر صادرات و واردات، سرمایه‌گذاری نیز انجام می‌شود. سیاست‌گذاری در این مناطق به‌گونه‌ای است که پروژه‌های سرمایه‌گذاری در راستای تولید و صادرات انجام می‌شوند. نمایندگان، مهم‌ترین دلیل رد این لایحه را بی‌سامانی در واردات بی‌رویه مناطق آزاد فعلی، بیان کرده‌اند. این در حالی است که بسیاری از کشورهای دنیا از طریق ایجاد مناطق آزاد به رفاه و توسعه دست پیدا کرده‌اند.

به‌دلیل عدم اشتغال‌زایی در مناطق مرزی باید به‌دنبال راه‌حلی برای مشکلات زیرساختی و معیشتی مردم این مناطق باشیم. وی همچنین به این مسئله اشاره کرده بود که سرمایه‌گذاری در مناطق آزاد، امتیازهای بسیاری همچون معافیت‌های مالیاتی را در پی دارد؛ امتیازی که بسیاری را ترغیب به‌ سرمایه‌گذاری در این مناطق می‌کند. همچنین از یک سو وجود پتانسیل‌های فراوان در بخش‌های کشاورزی، گردشگری، صنعتی و معادن در مناطق مرزی و از سوی دیگر به‌دلیل جنگ و درگیری در کشورهای همسایه مانند عراق، سوریه، افغانستان که هیچ‌گونه تولیدی در آن‌ها صورت نمی‌گیرد، موجب ترغیب بخش خصوصی به سرمایه‌گذاری در مناطق مرزی می‌شود. با استقرار واحدهای صنعتی می‌توانیم به سکویی برای صادرات به کشورهای همسایه تبدیل شویم.

مهاجرت سه هزار خانوار از سیستان

به‌گفته حبیب‌الله دهمرده نماینده زهک، زابل و هیرمند در سال 92، سه هزار خانوار از استان سیستان و بلوچستان به دلیل خشکسالی مهاجرت کرده‌اند. این موارد، تنها گوشه‌ای از مصایب و مشکلات مردم استان سیستان و بلوچستان است که ایجاد منطقه آزاد می‌توانست دردی از مشکلات آن‌ها درمان کند. فقر شدید در تمامی زیرساخت‌های برخی از استان‌های مرزی، گزینه‌هایی مثل مهاجرت یا عضویت در گروه‌های تروریستی را پیش روی مردم این مناطق گذاشته است. به گفته این نماینده مجلس، چندی پیش عضویت مردم استان سیستان و بلوچستان با مبالغ بسیار ناچیز مانند صد تا سیصد هزار تومان در گروه‌های اشرار و تروریستی، موجب شگفتی بسیاری شد؛ چرا که این دستمزدها به‌اندازه‌ای پایین بود که کمتر کسی در ازای آن حاضر به انجام عملیات‌های تروریستی می‌شد.

مناطق آزاد، راه‌حل مقابله با تروریسم

علی اوسط ‌هاشمی، استاندار سیستان و بلوچستان چندی پیش درباره محرومیت‌های این استان ‌گفته بود: این استان، یکی از محروم‌ترین‌ مناطق در کل کشور است. براساس آمار دهه 60، سطح سواد در استان سیستان و بلوچستان 25 درصد بوده است. فقر در جایی که سواد و آگاهی نباشد، ریشه می‌زند. در سیستان و بلوچستان محرومیت و محدودیت وجود دارد. وسعت استان، بسیار بالا و جمعیت آن پراکنده است. در این استان زیرساخت‌هایی که لازمه زیست انسانی است، وجود ندارد. تمامی این محرومیت‌ها باعث می‌‌شود که افراد مجبور شوند برای به‌دست آوردن یک لقمه نان به سمت و سوی جرم سوق پیدا کنند.
اگر بخواهیم راه را بر عضوگیری اشرار دشوار کنیم، باید زیرساخت‌های این استان را توسعه و وضعیت معیشت مردم آن را در کوتاه‌مدت بهبود بخشیم. وی پدیده مهاجرت را خطری برای امنیت کشور دانست و گفت: مرزهای کشور هر روز به ‌دلیل مهاجرت مرزنشینان درحال تخلیه است؛ اتفاقی که امنیت کشور را دچار اختلال می‌کند. فقر و بیکاری در شهرهای مرزی بیداد می‌‌کند و در این میان، تنها امید مرزنشینان به لایحه مناطق آزاد «تجاری و صنعتی» است که درصورت تصویب و اجرای دقیق آن، بخش‌خصوصی برای سرمایه‌گذاری روانه این شهرها می‌شود و بار دیگر زندگی در این مناطق جان خواهد گرفت.

با فقر زدایی می‌توان از پیوستن افراد به گروه‌های تروریستی جلوگیری کنیم

جلال جلالی‌زاده نماینده ادوار مجلس با اشاره به حمله تروریستی اخیر تهران که برخی از آنها ملیت ایرانی داشتند، به «ابتکار» گفت: هیچ انسانی به ویژه جوانان که تعلق خاطر بیشتری به زندگی دارد حاضر نیست به سادگی دست به چنین عملی بزند مگر اینکه علل و اسباب آن فراهم شده باشد. حتماً روان‌شناسان و جامعه‌شناسان درباره خودکشی افراد و علل آن بهتر آگاهی دارند که چگونه یک فرد راضی به سلب حیات از خود می‌شود. این عضو حزب اتحاد ملت ایران اسلامی به دلایل روی آوردن برخی افرادی که متعلق به برخی شهرهای کشور بودند اشاره کرد و گفت: ریشه تمام بدبختی‌ها ناشی از فقر است، که متاسفانه برخی از شهرهای مرزی ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنند.
مسئله کولبرها و جوانان تحصیلکرده لیسانس و فوق لیسانس در میان آنان گواهی بر آن است. نکته جالب اینجاست که بسیاری از این افراد و خانواده‌های آنان که احتمالاً از خانواده‌های ایثارگران هم باشند در هشت سال جنگ تحمیلی وحتی پیش‌تر از انقلاب و دستاوردهای آن دفاع کرده، اما امروز باید در دام داعش گرفتار شوند؟ حقیقت امر این است که باید توجه ویژه به مناطق مرزی محل مشکلات اقتصادی آنان و ایجاد مناطق آزاد تجاری و صنعتی کرد.
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب درباره چگونگی جلوگیری از برخی از افرادی که به گروه‌های تروریستی می‌پیوندند، اظهار کرد: اگر به دنبال ریشه کن کردن پدیده مذموم و ضد انسانی داعش در مناطقی از کشورمان هستیم، چاره‌ای جز اعمال راهکارهایی که منجر به فقرزدایی شود، نداریم.