بازماندن ۱۳‌درصد ۱۵ تا ۱۷ساله‌ها از تحصیل

آمار دقیقی از بازماندگان از تحصیل در ایران وجود ندارد. این آمار به دو صورت کلی و جزئی اعلام می‌شود، یعنی اینکه در برخی از آمار‌ها از جمله آمار‌های مربوط به سرشماری تعداد کل بازماندگان از تحصیل اعلام می‌شود و در برخی دیگر از آمار‌ها که معمولا توسط آموزش و پرورش ارائه می‌شود تعداد بازماندگان از تحصیل در هر سال اعلام می‌شوند.

به گزارش عطنا به نقل از آرمان امروز، یک مقام مسئول در آموزش و پرورش می‌گوید ۱۳‌درصد ۱۵ تا ۱۷ ساله‌ها در ایران مدرسه نمی‌روند. باز ماندن از تحصیل که به دو صورت نرفتن به مدرسه از ابتدا یا ترک تحصیل قبل از دریافت مدرک دیپلم اتفاق می‌افتد، موضوعی است که با شاخص توسعه یافتگی یک جامعه ارتباط تنگاتنگی دارد. زمانی که تعداد بازماندگان از تحصیل در یک جامعه زیاد باشند آن جامعه با معضل توسعه نیافتگی درگیر است. آمار دقیقی از بازماندگان از تحصیل در ایران وجود ندارد. این آمار به دو صورت کلی و جزئی اعلام می‌شود، یعنی اینکه در برخی از آمار‌ها از جمله آمار‌های مربوط به سرشماری تعداد کل بازماندگان از تحصیل اعلام می‌شود و در برخی دیگر از آمار‌ها که معمولا توسط آموزش و پرورش ارائه می‌شود تعداد بازماندگان از تحصیل در هر سال اعلام می‌شوند. بر اساس آمار مربوط به سرشماری سال ۹۰ تعداد بازماندگان از تحصیل در ایران بیش از سه‌میلیون و ۵۰۰‌هزار نفر بوده‌اند. در سرشماری سال ۹۵ تعداد بازماندگان از تحصیل به درستی مشخص یا اعلام نشده است. آمار سالانه مربوط به بازماندگان از تحصیل برای سال تحصیلی ۹۶-۹۵ هم ۱۶۱‌هزار نفر اعلام شده است.

منظور از کودک بازمانده از تحصیل، آن گروه سنی از جمعیت است که در سنین مدرسه یعنی بین شش تا 18 سال باید در طول سال تحصیلی در چرخه‏ آموزشی کشور حضور داشته باشد، اما به هر دلیلی وارد چرخه‏ آموزش نشده‏ یا بعد از مدت کوتاهی از آن خارج شده‏ اند. بر اساس آمار 9‌میلیون و ۷۰۰‌هزار بی‌سواد در کشور وجود دارد که یک‌میلیون و ۴۳۰‌هزار نفر آنها مربوط به کودکان شش تا 18سال است. در بین پسران روستایی هفت تا 10 ساله، تقریبا7/ 94‌درصد در مدرسه حضور دارند که این عدد برای پسران روستایی 11 تا 14‌ساله به 6/86‌درصد و برای پسران روستایی 15 تا 17‌ساله به 5/56‌درصد می‌رسد. در سال تحصیلی 95-96 بیش از 27‌هزار دانش‌آموز در پایه اول ثبت‌نام نکرده‌اند. این در حالی است که این آمار در سال تحصیلی گذشته 25‌هزار دانش‌آموز بود.

نبود سامانه یکپارچه درباره کودکان بازمانده از تحصیل

روز گذشته معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش به مشکل نبود سامانه یکپارچه درباره کودکان بازمانده از تحصیل اشاره کرد و گفت: هر نهادی سامانه‌ای برای خود دارد، اما وجود سامانه یکپارچه برای شناسایی سه‌درصد بازماندگان در دوره اول متوسطه و هشت‌درصد در دوره دوم متوسطه لازم است. علی زرافشان با بیان اینکه در سال 2000 که گزارشی از وضعیت آموزش ایران را در تایلند ارائه کردیم تفاوت آموزش دختران و پسران تقریبا از بین رفته بود گفت: در آن زمان نرخ پوشش آموزش و پرورش 97‌درصد بود که در دختران و پسران جز در چند استان تقریبا برابر بود.

او افزود: اکنون در شاخص دسترسی به آموزش، نرخ خالص ثبت‌نام در متوسطه اول 3/94‌درصد است. یک شاخص دیگر نرخ پوشش دانش‌آموزان گروه 12 تا 14‌ساله است که در مدرسه حضور دارند، اما در دوره تحصیلی خود نیستند که دانش‌آموزان جهشی نیز از این جمله‌اند و این نرخ 97‌درصد است.

میانگین کشوری ثبت‌نام در دوره دوم متوسطه

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش با بیان اینکه در دوره اول متوسطه سه‌درصد بازمانده از تحصیل داریم که به هیچ‌وجه در مدرسه نیستند گفت: نرخ خالص ثبت‌نام در دوره دوم نیز 56/79 در دختران و85/84‌درصد در پسران و میانگین کشوری 24/82‌درصد است. پوشش دانش‌آموزان 15 تا 17‌ساله 87‌درصد است که در مدرسه هستند. زرافشان با بیان اینکه هدف‌گذاری ما برای سال 1404 تا پایان 9‌ساله اول تحصیل نزدیک به صد در صد و در دوره دوم متوسطه 95‌درصد است گفت: در دوره دوم در حال حاضر هشت‌درصد افراد در سن تحصیل در مدرسه حضور ندارند. برای این تعداد باید شناسایی مورد به مورد انجام داد. او به وجود بیش از سه‌هزار مدرسه شبانه روزی که حدود 400‌هزار دانش را تحت پوشش دارند اشاره کرد و گفت: آموزش از راه دور و مدارس روستا مرکزی علاوه بر مدارس شبانه روزی از راهکارهایی هستند که به ماندن دانش‌آموزان در مدرسه و دسترسی به آموزش کمک می‌کنند. اگر فرد امکان حضور در هیچ‌کدام از این مدارس را نداشت می‌تواند به عنوان داوطلب آزاد نیز تحصیل کند.

عوامل بازماندن از تحصیل کودکان

معاون آموزش متوسطه وزارت آموزش و پرورش به مشکل نبود سامانه یکپارچه درباره کودکان بازمانده از تحصیل اشاره کرد و گفت: هر نهاد سامانه‌ای برای خود دارد، اما وجود سامانه یکپارچه برای شناسایی سه‌درصد بازماندگان در دوره اول متوسطه و هشت‌درصد در دوره دوم متوسطه لازم است. البته از طریق سامانه «سناد» فهرست دانش‌آموزانی که در سال گذشته در مدرسه بودند، اما اکنون ثبت‌نام نکرده‌اند را داریم و به صورت حضوری به منازل آنها مراجعه می‌کنیم، هر چند با مانع جدی فرهنگی و ازدواج زودهنگام رو به‌رو هستیم.

در پنج استان که بالاترین آمارها را دارند کمک به اقتصاد خانواده‌ها و ازدواج زودهنگام از عوامل بازماندگی از تحصیل هستند. به گزارش ایسنا، زرافشان با تاکید بر ضرورت توزیع عادلانه امکانات دستگاه‌های مختلف در مناطق محروم افزود: هم افزایی و مشارکت راهکار اصلی است و کمیته مناطق محروم که ریاست آن با وزیر آموزش و پرورش است می‌تواند مرجع باشد تا بتوانیم به بازگشت کودکان بازمانده از تحصیل کمک کنیم.

نبودقانون مناسب برای کودکان بازمانده از تحصیل

یک عضو انجمن حمایت از حقوق كودكان درباره کودکان بازمانده از تحصیل می‌گوید:‌ برخی کودکان بازمانده از تحصیل به دلیل ممانعت والدینشان از نعمت تحصیل محروم می‌شوند. این در حالی است که هرگونه اقدام مبنی بر محرومیت کودک از تحصیل بر اساس قانون حمایت از کودکان و نوجوانان مصوب سال 1381 یک عمل مجرمانه محسوب و برای آن مجازات تعریف شده است؛ هر چند مجازات تعیین شده در عمل چندان اجرا نمی‌شود و این مجازات برای برگشت کودک به مدرسه چندان موثر نیست. مونیکا نادی می‌افزاید: این مجازات فقط به پرداخت جزای نقدی و حبس محدود می‌شود. به گفته او حق آموزش یکی از حقوق اولیه و اساسی کودکان محسوب می‌شود. ایران از سال 1372 به پیمان‌نامه حقوق کودک کنوانسیون بین‌المللی پیوسته است. بر اساس این پیمان نامه دولت‌ها باید امکانات آموزش را برای کودکان فراهم کنند. هر چند در مدارس کشور هیچ‌الزام قانونی برای پیگیری دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل وجود ندارد، در حالی که باید از طریق مسئولان در مدارس دلیل ترک تحصیل دانش‌آموز بررسی شده و مراجع قانونی نسبت به این قضیه آگاه شوند. این وکیل دادگستری می‌افزاید:‌ برخی والدین از ابتدا به هیچ‌عنوان کودک را به مدرسه نمی‌فرستند و این کودکان جزو کودکان بد سرپرست مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. اغلب این افراد به دلیل اینکه جزو کودکان کار، کودکان خیابان، کودکان معتاد و. . . هستند امکان تحصیل برایشان مهیا نیست. نادی تاکید می‌کند: تاکنون هیچ‌ساز و کار مناسب برای شناسایی این کودکان و معرفی آنها به مدارس تعریف نشده است. این در حالی است که می‌توان با ایجاد حساسیت‌های قانونی این کودکان را شناسایی و به این شکل آنها را وارد مدرسه کرد. به گفته او این کودکان با مدرسه نرفتن تبعات منفی فراوانی برای خود و جامعه ایجاد می‌کنند.