پلاسکو باید منجر به «یادگیری سیاستی» شود/ دانش‌آموزان پلاسکو چه کسانی هستند؟

روزبه کردونی در دانشگاه علامه گفت: بعد از حادثه پلاسکو، یک اتفاق تاریخی افتاد، تاریخی از این لحاظ که ما بعد از انقلاب به این سو، هیچ کمیته‌ای نداشتیم که مستقل از مدیرانی که بعد از آن ممکن است خودشان عامل یا موثر در حادثه باشند، عمل کند، اما این بار، رئیس جمهوری یک کمیته مستقل را مامور پیگیری می‌کند.

به گزارش عطنا، نشست «نگاهی به پلاسکو، ملاحظات سیاست‌گذاری اجتماعی در ایران» یکشنبه، 27 فروردین ماه در سالن ارشاد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی با حضور جمعی از استادان و دانشجویان این حوزه برگزار شد.

در بخشی از این نشست که با حضور جمعی از مسئولان و استادان این حوزه برگزار شد، روزبه کردونی، مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی  وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی در سخنانی با بیان اینکه از منظر سیاست‌گذاری به حادثه پلاسکو می‌خواهد بپردازد، گفت: در زمستان 1392 در آغاز کار دولت یازدهم حادثه در خیابان جمهوری اتفاق افتاد. اتفاقا در این زمان نیز رئیس جمهور دستور بررسی به وزیر کشور داد و نماینده‌های نمایندگان مجلس هم کمیته‌های سه نفری تشکیل دادند و اگر در اینترنت جست‌وجو کنید، گزارش آتش‌نشانی آن حادثه هم در دسترس است.

وی افزود: در این گزارش که در تاریخ سوم بهمن سال 95 منتشر شده است، در کنار موارد مختلف سه مورد را بیان می کنم، اول اینکه ما اخطار داده بودیم که در اینجا احتمال آتش‌سوزی هست، دوم نقص در حوزه آتش‌نشانی‌ بود که ما به نقش ضعف امکاناتش را ایراد گرفته بودند و سوم هم اینکه بیان شده بود که ساختمان ایراد داشت.

مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی  وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: سه سال بعد، در زمستان 1395 حادثه اتفاق افتاد، در همان ابتدای حادثه نامه‌ تذکر داده شده منتشر شد و گفته شد «ما تذکر داده بودیم که احتمال حادثه هست!» و در ادامه گزارشی که اخیرا منتشر شده است باز به ضعف امکانات آتش‌نشانی و ضعف ایمنی ساختمان نیز اشاره کرده است.

یک حادثه به تنهایی نمی‌تواند باعث یادگیری سیاستی شود

کرودنی  با بیان اینکه سوال مهمی که مطرح شد این بود که چرا از آتش‌سوزی خیابان جمهوری درسی نگرفتیم؟ و اگر گرفتیم چرا تکرار شد؟، اظهار کرد: نکته کلیدی در اتفاقات و حوادث چه طبیعی و چه غیر طبیعی این است که این نگاه کاملا ساده‌لوحانه است که بلایای طبیعی به طور خودکار و خودجوش باعث یادگیری سیاستی می‌شوند و یا با دستور و بخشنامه کنشگران (مردم ، دولت، دانشگاهیان و...) از آن حادثه درس می گیرند و آن درس را پیاده ‌کنند!

این مسئول اضافه کرد: خلاصه اینکه یک حادثه نمی‌تواند به صورت سیستمی باعث یادگیری سیاستی شود، برخی‌ حوادث باعث یادگیری می‌شوند و برخی نمی‌شوند. این موضوع ربطی هم به بزرگی حادثه ندارد. بزرگی حادثه حساسیت ایجاد می‌کند اما اینکه یک حادثه یادگیری سیاستی برای ما به ارمغان می‌آورد یا خیر، داستانش کاملا متفاوت و یک موضوع کاملا دانش محور و تجربه‌بنیاد و آکادمیک است، اصلا در کورس‌های پاپلیک پالیسی دوره‌های آموزشی دارند که ما چه کنیم تا از آن موضوع درس بگیریم.

واکنش رسانه‌ها کمکی به یادگیری سیاستی نمی‌کند

کردونی با اشاره به حادثه طوفان آندورا و کاتیرنا درآمریکا، تصریح کرد: یکی از مرگبارترین حادثه‌هایی که اتفاق افتاده است طوفان آندورا بود و پنج سال بعد طوفان کاترینا اتفاق افتاد. رسانه‌ها دولت فدارل را به صلابه کشیدند که چرا از طوفان آندورا درس نگرفته است و همین اشتباهاتی که در طوفان آندروا مرتکب شده بودید دوباره مرتکب شدید؟ یعنی یاد‌گیری سیاستی در آمریکا هم ممکن است صورت نگیرد. از طرفی دیگر، شما حادثه‌های تروریستی مثل 11 سپتامبر را نگاه کنید، در آن زمان هم چنین یاداشت‌هایی بود درباره اینکه چه درس‌هایی بگیرم و آیا سیستم امنیتی‌مان اشکال دارد؟ لذا نوشتن مقاله و واکنش رسانه‌ها هم ما را به یادگیری سیاستی نمی‌رساند.

مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی  وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی خاطرنشان کرد: اما تجاربی وجود دارد که یک اتفاق باعث تغییر سیاستی شده است، در سال 1994 در نیوجرسی یک انفجار گاز رخ داده و دو نفر کشته می‌دهد و حدود هزار یا هزار و پانصد نفر دچار آسیب روحی و فیزیکی می‌شوند. بنابراین قانونی به وجود می‌آید که هرگونه حفاری بدون اطلاع ساکنان منطقه غیرقانونی است. چون یکی از دلایل آسیب‌های روحی و فیزیکی عدم اطلاع ساکنان بوده است. یعنی یک حادثه کوچک تغییر سیاستی را به وجود می آورد.

وی افزود: همچنین در سال 1989 یک نفت‌کش در آلاسکا به گل می‌‌نشیند و حدوداً پنجاه میلیون لیتر نفت وارد دریا می‌شود و سه میلیارد دلار هم هزینه به وجود می‌آورد، سال بعد جرج بوش قانون «اوی پروجی اکت» را تصویب و ابلاغ می‌کند. این تجربه‌ای بوده که به یک تغییر سیاستی منجر می‌شود.

کردونی با بیان اینکه زمانی می توانیم از یادگیری سیاستی سخن می‌گویم در قانون و یا جایی دیگر به تغییر رفتار منجر شود، اظهار کرد: مثال خیلی روشنش بحث نفت سانتا مانتا در سال 1969 است که بعد از حادثه گفته می‌شود تاریخ محیط زیست به دو قسمت قبل و بعد از این حادثه تقسیم می‌شود. چون بعد از این حادثه، راهپیمایی‌های گسترده‌ای که اتفاق افتاد، نیکسون را وادار کرد که قوانین جدید محیط زیستی وضع کند. چنان جنبشی رخ داد که سال 1970 و دو سه سال بعد اولین کنفرانس محیط زیستی در سازمان ملل در سوئد برگزار شد و حوزه سیاستی در حوزه محیط زیست را تغییر داد.

این مسئول در جمع‌بندی بخش اول سخنانش گفت: باید بگویم ما حوادثی داریم که منجر به یادگیری سیاستی می‌شوند و حوادثی داریم منجر به این یادگیری نمی‌شوند. سوالی که دارم چه حوادثی منجر به یادگیری‌ سیاستی می‌شوند ؟ یا اصلا در یادگیری سیاستی دنبال چه مدلی برویم؟ گفته می‌شود در هر حادثه شما باید به سه سوال جواب دهید. داخل پرانتز بگویم در هر حادثه طبیعی قبل از اینکه اصلا کمیته‌ تحقیق و تفحص تشکیل شود مشخص است. یا نقص سیاستی بوده است یا نقص سازمانی بوده است یا خطای انسانی بوده است و از این سه تا خارج ندارید.

چه کسی یاد می‌گیرد!

روزبه کردونی در بخش دیگری از سخنانش عنوان کرد: آنجا که می‌خواهید فهم سیاستی انجام بدهید باید بپرسید چه کسانی قرار است یاد بگیرند؟ در تجربه پلاسکو فرض کنید رسانه‌ها باید یاد بگیرند، مردم باید یاد بگیرند، آتش‌نشانی باید یاد بگیرد و در نهایت دولت باید یاد بگیرد، پس اولین سوال این است که چه گروهی باید یاد بگیرد.

وی تاکید کرد: نکته دوم اینکه چه چیزی باید یاد بگیرد؟ آیا رسانه‌ها باید نحوه پوشش خبری‌شان را تغییر بدهند، یا مردم باید نحوه حضور در میدان را تغییر بدهند؟ آیا آتش‌نشانی باید عملیات میدانی‌اش را باید تغییر بدهد و سوال سوم اینکه نکته‌ای که آموخته شده به چه شکل در سیاست اعمال می‌شود‌؟

وی افزود: ما اگر این سه تا را داشتیم آن وقت می‌توانیم بگوییم یک حادثه و یک اتقاق منجر به یک تجربه سیاستی شده است و فراموش هم نکنیم معمولا اثرات جانبی حوادث را به فراموشی می‌سپارند. یعنی اگر در انتخابات ریاست جمهوری دولت عوض شود دولت جدید سر کار بیاید رویکرد کمیته تحقیق را قبول نداشته باشد کل این داستان فراموش خواهد شد و با شعار ما حادثه پلاسکو را فراموش نکنیم هم هیچ اتفاقی نمی‌افتد. نکته کلیدی در کسب تجربه سیاستی باید حتما شما باید اخد سیاست بعد از حادثه مبتنی بر گفت‌وگوهایی با گروه‌‌های ذی‌نفع و ذی‌ربط حادثه و نخبگان جمع، وگرنه هر سیاستی غیر از این اصولا یا خرافاتی یا تقلیدی است.

یک کمیته مستقل را رئیس جمهور مامور پیگیری حادثه پلاسکو کرد

مدیرکل دفتر آسیب‌های اجتماعی  وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با اشاره به اینکه در حادثه پلاسکو دو سه تا نکته قابل تامل استف اظهار کرد: بعد از حادثه پلاسکو، رئیس جمهوری به وزیر کشور دستور به پیگیری داد. یک دستور روتین که مانند تمام کمیته‌های قبلی است. اما یک اتفاق تاریخی افتاد، از این لحاظ که ما بعد از انقلاب به این سو ما هیچ کمیته‌ای نداشتیم که مستقل از مدیرانی که بعد از آن ممکن است خودشان عامل یا موثر در حادثه باشند، مسئله را پیگیری کند.

کردونی در ادامه بیان کرد: نکته مهم اینجاست که جمعی از نخبگان این پیشنهاد را دادند و در این بین چه اتفاقی افتاد که رئیس جمهوری نامه اولش را تبدیل به کمیته ویژه کرد. نکته دیگر آکادمی بودن این کمیته بود، شما می‌دانید که در مهرماه 1395 حادثه آتش‌سوزی در ماهشهر اتفاق افتاد تا اکنون گزارشی ارائه نشده است و وزارت نفت هم امروز و فردا می‌کند، اما کمیته مستقل سر وقت گزارشش را ارائه کرد.

وی با بیان اینکه تداوم اتفاقات مهم در بحث پلاسکو  می‌تواند منجر به یک تجربه سیاستی و نقطه عطف سیاستی شود، گفت: یک حادثه می‌تواند و باید منجر به یادگیری سیاستی شود اما خیلی وقت‌ها ساختار سیاستی هم باید صداها را بشنود، دکتر پیران که سال‌ها استاد همین دانشکده بودند در سال ‌1392 مطلبی درباره کولبران  منتشر کرده است که سیستم سیاستی، آن را ندید  و نشنید. اما نکته اصلی من این است که اولاً قبل از حادثه صداها شنیده شود تا اصلا حادثه‌ای اتفاق نیافتد. دوماً، حادثه‌ای که اتفاق افتاد تبدیل به تجربه سیاستی شود. همچنین پیشنهاد مشخص هم برای متصدیان کار این است که کمیته‌ی که الان هست کمیته ویژه یادگیری سیاستی تشکیل شود و این کمیته آن سه تا سوال را پاسخ بگوید مثلا اینکه بودجه آتش‌نشانی باید افرایش پیدا می کرد یا رسانه‌های خبری ما این اشتباهات را داشتند و مسائل دیگر.

 او اضافه کرد: یعنی دقیقا ذی‌ربطان و ذی‌نفعان شناسایی شوند و به آن سوالاتی که بالا مطرح کردیم پاسخ داده شود، ابتدا بگویند چه گروه‌هایی باید یاد بگیرند؟ چه چیزهایی باید یاد بگیرند؟ و از همه مهمتر آن درسی که گرفته شد کجا اعمال شود.

کردونی در پایان گفت: به عنوان نکته آخر در حادثه پلاسکو ما عزیزانی را از دست دادیم و می‌توانیم به عنوان یک خاطره حفظش کنیم و بعضعا فراموششان نیز نمی‌کنیم. اما آیا باید منتظر باشیم پلاسکوهای دیگر هم اتفاق بیافتد و یا اینکه به قول کافکا که در کتاب در کرانه مورتا می‌گوید «طوفان که تمام شد ما قوی‌تر خواهم شد»؟ شرطش این است که روشن و مستند ما بفهمیم که چه سیاستی داشتیم و دو سه سال دیگر استادان دانشگاه وقتی می‌خواهند تدریس کنند بگویند که ما تجربه تاریخی در پلاسکو داشتیم که منجر به تغییر چنین سیاستی شد.