محمد شریف: اعتماد دوطرفه «دانشگاه» و شورای عالی انقلاب فرهنگی بازگردد

استاد روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: ملاحظه پیشینه­ پژوهش در خصوص دانشگاه‌های مستقل در نظام ما نشان می­دهد که تاملی درباره­ دانشگاه مستقل در کشور ما نشده است و بیشتر به مصادیق استقلال توجه شده و در بیان جلوه ­های استقلال نیز به نقل تجربیات کشورهای پرداخته شده‌ و با تفاوت‌های بارزی در کشور ما کارآمد نبوده است.

به گزارش عطنا، محمد شریف، عضو هیئت علمی‌ دانشگاه علامه طباطبائی، سه‌شنبه 26 بهمن‌ماه در نخستین همایش ملی «استقلال دانشگاه‌ها؛ چالش‌ها و راهبردها» در آمفی تئاتر دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی، مقاله خود را با عنوان «طرحی برای مدیریت در دانشگاه مستقل» ارائه کرد.

شریف سخنانش را در باب دانشگاه مستقل این‌گونه آغاز کرد: پرداختن به مقوله دانشگاه مستقل در ایران در گرو چرایی فقدان اعتبار متقابل بین جامعه­ دانشگاهی و قدرت عمومی‌است.

او ادامه داد: اندکی پس از نظام جمهوری اسلامی‌ و استقرار آن، دانشگاها تبدیل به صحنه تقابل با نظمی ‌شدند که خود در ایجادآن سهم بسزایی داشتند.

استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه‌طباطبائی اظهار کرد: اندیشیدن در خصوص دانشگاه مستقل بیش از هر چیز به استقرار محیط پیرامونی مبتنی بر اعتماد متقابل بستگی دارد.

او ادامه داد: ملاحظه اسناد انقلاب فرهنگی و پس از آن شورای انقلاب فرهنگی نشان می‌دهند به لحاظ قصورات نهاد انقلاب فرهنگی و تعطیلی طولانی آموزش عالی، به دانشگاها به عنوان نهادی در خدمت استعمارگران، که جز ضرر و زیان چیزی برای کشور به بار نیاوردند، نگریسته شد که استمرار آن ضربه­ مهلکی به انقلاب اسلامی‌ وارد خواهد کرد.

وی اضافه کرد: با چنین نگرشی طبیعی بود که مدیریت نهادی با این اوصاف آن‌چنان اهمیت پیدا کند که پس از تصویب آیین‌نامه شورای عالی انقلاب فرهنگی در سال 63، تصمیم درباره تعیین هیئت دانشگاه در دستور کار قرار گرفت و این پرسش همواره مطرح می‌شود که این استقلال از کی و چگونه در کشور ما در محیط پیرامونی شکل گرفت، در حالی که در سال‌هایی که شورای عالی انقلاب فرهنگی تاسیس شد با سیاست‌های دانشگاه و این سازمان همسو نبود و حال پس از چند دهه باید به این پرسش پاسخ داد که چگونه می‌توان اعتماد متقابل بین این سازم آن‌ها و دانشگاه را هموار کرد.

شریف درباره استقلال دانشگاه‌ها تصریح کرد: چه نظام مدیریتی می­تواند به حصول این هدف منجر شود که دانشگاه از دولت نیز مستقل باشد، ملاحظه پیشینه پژوهش در خصوص دانشگاهای مستقل در نظام کشور ما نشان می‌دهد که تاملی درباره‌ دانشگاه مستقل در کشور ما نشده و بیشتر به مصادیق استقلال توجه شده است و در بیان جلوه‌های استقلال نیز به نقل تجربیات کشورهایی پرداخته شده که به لحاظ تفاوت‌های بارز در محیط پیرامونی، در کشور ما کارآمد نبودند.

استاد دانشگاه علامه طباطبائی در بخش دیگری از سخنانش گفت: در چندین همایش که در دانشگاه تهران برگزار شده است، در سال 1390 در پردیس دانشکده فنی، به ارزیابی کیفیت در نظام دانشگاهی اشاره شد، که نتایج آن در مقایسه با تغییراتی که در دانشگاهای اندونزی در پرتو دستیابی به استقلال در شیوه جلب دانشجو و برنامه‌های درسی اعمال کنند، مورد توجه قرار گرفت.

وی افزود: این پژوهش به دلیل تشابه اسمی ‌پیرامونی کارآمد بوده است و در بقیه کشورها به پژوهش‌های پرداخته شده که هیچ‌گونه شباهتی ندارد.

او ادامه داد: مدیریت دانشگاه­ها بیشترین نقش را در تعین سرنوشت کلی دانشگاه در کشور را رقم می‌زنند این نقش نیز ناشی از این رنجوری است که نظام نیمه ریاستی و نیمه پارلمانی قوه مجریه در طول اختیارات شورای عالی انقلاب فرهنگی در هر تغییر در ریاست آن مدیریت آموزش عالی را گاه به سمت تمرکز و گاه به سمت عدم تمرکز سوق داده است و چون کشتی بی لنگر از تصمیم گیری نهایی باز داشته است به این ترتیب برنامه‌های راهبردی در فضای علمی‌تابعی از متغیر علمی‌تمایل سیاسی قوه مجریه و به تبع آن مدیرانی بوده است. که بر سرنوشت دانشگاها حاکم شده است.

مدیریت دانشگاه‌ها جناحی و سیاسی است

شریف با ناکارآمد دانستن مدیریت دانشگاه‌ها، اظهار کرد: هر مدیری دستاورد مدیر قبلی را انکار می‌کند و درصدد برقراری نظم مطلوب خود قرار دارد، وضعیت مدیریتی دانشگاهای غیر دولتی از قبیل دانشگاه آزاد، پیام نور و غیر انتفاعی در پی سیاست‌های مدیریتی، از متمرکز و غیر متمرکز، چه بسا اسفناک‌تر از دانشگاهای دولتی است، چرا که این دانشگاها از حیث ساختاری تحت کنترل دولت هستند.

او تاکید کرد: روشن است که چون در کشور، بخش خصوصی قدرتمندی شکل نگرفته است، اساسا نمی‌توان این دانشگاها را غیر دولتی به حساب آورد و استقلال آن‌ها از حیث مالی به معنای استقلال آن‌ها از شورای عالی انقلاب فرهنگی و دیگر سازمان‌ها دولتی نبوده است، بنابراین دانشگاهای غیر دولتی در کشور ما با وجه غالب در جهان متمایز است.

وی با انتقاد از جناحی بودن مدیریت دانشگاه‌ها هم گفت: کنترل دولتی دانشگاه‌های آزاد به علت وابسته بودن به جناحی که قدرت را در دست دارد بسته‌تر از دانشگاه‌های دولتی است، در نتیجه بر خلاف نظم مدیریتی حاکم بر دانشگاها در بیشتر کشورها بر استقلال رای دانشگاه علی‌رغم سهم داشتن از یاری دولت استوار است، اما دانشگاهای غیر دولتی ما از لحاظ مالی مستقل ولی از لحاظ سیاست‌های آموزشی وابسته به دولت هستند و این یعنی وضعیتی واژگون.

شریف در خصوص نحوه‌ مدیریت دانشگاه‌های غیر دولتی عنوان کرد: این وضعیت، در کشور ما شاهدی بر این است که مشکل، وابستگی ساختار به دولت است و بر این اساس، خصوصی‌سازی آموزش عالی نقشی در کیفیت نخواهد داشت و مبنای این وابستگی ساختاری چیزی نیست جز فقدان اعتماد متقابل بین نهاد دانشگاه و حکومت.

استاد دانشگاه علامه طباطباوی یادآور شد: اگر استقلال دانشگاه در استقلال مدیران آن متجلی است و این امر در پرتو وابستگی ساختاری و سازمانی دانشگاه به دولت قابل حصول است، آیا تلاش برای دست‌یابی به دانشگاه مستقل بی فرجام نبوده است.

شریف به لزوم تفکیک بین مقام علمی ‌و مقام اداری اشاره کرد و اظهار کرد: تفکیک بین مقام علمی ‌و مقام اداری باید به همان ترتیبی باشد که در قوه قضائیه مقام اداری از مقام قضایی جدا است، به عبارتی روشن‌تر، سپردن اختیارات تصمیم‌گیری در خصوص مسائل علمی ‌باید به هیئت علمی ‌واگذار شود.

وی ادامه داد: پیشینه قانون‌گذاری درباره شوراها به شورای انقلاب بازمی‌گردد و قبل از قوه مقننه بوده است به عبارت دیگر باید تفکیکی بین مقام اداری و سیاسی و قضایی باشد.

استاد روابط بین الملل در پایان سخنانش به ارائه پیشنهاداتی پرداخت و گفت: تفکیک بین کارکنان علمی ‌و اداری، سپردن صلاحیت‌ها با شوراهای با این ترکیب، سپردن تصمیم‌گیری دراره مسائل اداری به قوه مجریه، تفکیک بودجه علمی ‌و سپردن اقتدار تخصیص و هزینه‌های علمی ‌به شوراهای علمی، سپردن اختیار و صلاحیت قانون‌گذاری در امر جذب دانشجو و هیئت علمی ‌به شوراهای علمی، خارج کردن دانشگاه‌های غیر دولتی از ساختار دانشگاه‌های دولتی و مستقل بودن آن‌ها در تمام شئون مالی و اداری و تدوین این نظم از طریق قانون نه از طریق هیئت نامه­ وزیران و در نهایت این طرح در قالب یک لایحه مطرح شود و تسلیم آن به قوه ی مقننه ارسال شده تا مانع از سلیقه­ای عمل کردن شود.