پارتی‌بازی دانشگاه را گرفته است/ چرا استادی که در خارج درس‌ خوانده، مقبول‌تر است؟

مهدی گلشنی در سخنانی در  دانشگاه علامه طباطبائی گفت: فرهنگ فعلی حاکم در دانشگاه‌ها به دانشجو القا می‌کند که فقط به دنبال تامین شغل آینده و شهرت خود باشد و این باعث تضعیف هویت ملی و بروز عقده حقارت نسبت به غرب در اکثر محیط‌های ما شده است!

به گزارش عطنا، مهدی گلشنی، استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف در نشستی تخصصی در نخستین همایش ملی «استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهکارها» که روز سه‌شنبه ۲۶ بهمن‌ماه در محل دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد، بیان کرد: معنای متبایر به ذهن از استقلال دانشگاه‌ها، امری صوری است که شامل استقلال در زمینه تعلیم اهداف و اولویت‌ها، جذب استادان و دانشجویان و امثال آن می‌شود.

وی با اشاره به وجود نوع عمیق‌تری از استقلال که بسیاری از جهات استقلال صوری را در برداشته اما هدفی عمیق تر را دنبال می‌کند، خاطرنشان کرد: استقلال صوری دانشگاه به مسئله رابطه دولت و دانشگاه‌ها بازمی‌گردد که دارای ابعاد مختلفی است.

گلشنی ادامه داد: اگرچه دانشگاه‌هایی وجود دارند که توسط اوقاف اداره می‌شوند اما در عصر ما در سراسر جهان یک منبع عمده برای تامین نیازهای مالی دانشگاه‌ها دولت‌ها هستند.

وی افزود: در همه کشورهای جهان دانشگاه‌های متکی به کمک مالی دولت فراوان‌اند و در برخی از کشورها، دانشگاه در اداره امور داخلی خود از جمله برنامه‌های آموزشی و پژوهشی، جذب استاد و دانشجو استقلال کامل دارند اما عموما این طور است که در دانشگاه‌های دولتی در نحوه جذب استادان، دانشجویان و برنامه‌های آموزشی و پژوهشی دولت دخالت دارد.

گلشنی با اشاره به اینکه مدافعان استقلال دانشگاه‌ها، معتقدند که دانشگاه باید در امور علمی و پژوهشی خود مستقل باشد، خاطرنشان کرد: این نحوه از استقلال در برخی از دانشگاه‌های غربی وجود دارد اما در بیشتر کشورهای جهان سوم رایج نیست.

وی اضافه کرد: در ایران این نوع از استقلال مطلوب بسیاری از دانشگاه‌های ما است اما از نظر من نظارت یک سطح بالاتر، مثلا وزارت علوم لازم است چرا که فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی در صورتی می‌توانند باعث توسعه علمی کشور شوند که این در راستای رفع نیازهای ملی و نوآوری علمی باشند.

زیاده‌روی در اتکا به مقالات و تعداد آنها باعث می‌شود که این امر سد بزرگی در برابر پیشرفت علمی و واقعی کشور باشد و همان‌طور که شاهد آن هستیم در سال‌های اخیر کیفیت آموزش و پژوهش به شدت پایین آمده است و بیشترین تاکید بر روی کمیت، تعداد مقالات، تعداد دانشجویان، تعداد فارغ‌التحصیلان است.

استاد دانشگاه صنعتی شریف، الزام وجود ناظر خارجی را نیازمند نظارت کلی از طرف سطوح بالاتر آموزش عالی برشمرد و یادآور شد: این افزایش سطح باید از نظر حفظ کیفیت، انجام مسئولیت‌ها و تناسب برنامه‌ها در نظارت وجود داشته باشد و تامین آن باید با نیازهای جامعه همخوانی داشته باشد تا دخالت دولت مانع آزاداندیشی در دانشگاه‌ها و روحیه حرکت‌جویی پژوهشگران نشود.

وی درخصوص وضعیت فعلی دانشگاه‌ها تاکید کرد: در حال حاضر دانشگاه‌های بزرگ ما در برنامه‌ریزی‌های آموزشی و پژوهشی خود تا حد زیادی استقلال دارند اما ابدا نظارتی از طرف وزارت متبوع در مورد اینکه این برنامه‌ها در جهت رفع نیازهای ملی یا نوآوری در علوم روز هستند یا نه وجود ندارد.

گلشنی با ابراز تاسف از اینکه دخالت وزارت علوم بیشتر در جهتی است که نباید باشد، ادامه داد: برای مثال در چند سال گذشته آزمون پذیرش دانشجو برای دوره‌های دکتری به صورت متمرکز و همچنین جذب استادان در برخی دانشکده‌ها با تبعیض‌های بسیاری از طرف وزارت علوم و به صورت کاملا غیرمتخصصانه صورت گرفته است بدون اینکه نظارت مطلوب از طرف دانشگاه یا وزارت علوم وجود داشته باشد و یا مرجع موثری برای شکایات مطرح باشد.

وی افزود: در ابتدا باید از وقوع این تبعیض‌ها جلوگیری کرد و پس از اینکه زمینه مناسب فراهم شد به دانشگاه‌ها اختیارات لازم را داد و به نظر من یک راه تامین این هدفت این است که جذب استاد و دانشجوی دکتری توسط خود دانشگاه‌ها صورت بگیرد ولی همواره ناظر یا ناظرانی از طرف وزارت علوم و خود دانشگاه در جلسات گزینش حضور داشته باشد.

عضو هیئت علمی دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: در وضعیت فعلی بسیاری از تصمیمات مهم علمی و غیرعلمی توسط وزارت علوم، تحقیقات و فناوری گرفته می‌شود ولی از افکار و آرای خبرگان دانشگاهی کمتر استفاده می‌شود.

وی با بیان اینکه وزارت علوم، غالباً مصوباتی را بدون مشورت کافی با جامعه دانشگاهی به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌کند، اظهار کرد: این مصوبات غالبا نارضایتی دانشگاهیان را در بر داشته است که نمونه بارز این مطلب آیین‌نامه‌های ارتقا و ترفیع استادان است که پختگی و جامعیت لازم را نداشته و معیارهای ترفیع و ارتقا را تک بعدی تعریف کرده‌اند.

گلشنی تاکید کرد: زیاده‌روی در اتکا به مقالات و تعداد آنها باعث می‌شود که این امر سد بزرگی در برابر پیشرفت علمی و واقعی کشور باشد و همان‌طور که شاهد آن هستیم در سال‌های اخیر کیفیت آموزش و پژوهش به شدت پایین آمده است و بیشترین تاکید بر روی کمیت، تعداد مقالات، تعداد دانشجویان، تعداد فارغ‌التحصیلان است.

وی همچنین در مورد افزایش تعداد دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی، اظهار کرد: بدون توجه به اینکه جذب فارغ التحصیلان مسئله ای جدی است در سال های اخیر کمیت و تعداد دانشجویان به شدت بالا رفته است.

استاد فیزیک دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: حاکمیت روح تسامح و مدارا کردن در دانشگاه‌ها و امکان تضارب آرا در آنها از عوامل موثر در شکوفایی علم در جوامع است اما در وضعیت فعلی این امکان در دانشگاه‌های ما اندک است.

وی با اشاره به اینکه بسیاری از استادان از نقد دانشجویان در کلاس‌های درسی نیز استقبال نمی‌کنند، بیان کرد: به این طریق امکان نوآوری و شکوفایی علمی ناچیز است و دانشگاه‌های ما در شرایط کنونی در رفع نیازهای کشور نقش کافی ندارند.

گلشنی یادآور شد: در کشور ما دانشگاه‌ها به تبعیت کامل از الگوهای غربی تاسیس شده‌اند و متاسفانه آنها همراه با انتقال علم، جهان‌بینی حاکم بر علم روز را نیز از غرب به محیط ما منتقل کردند و به همین جهت بسیاری از نخبگان ما با تبعیت از این جهان‌بینی به فعالیت علمی و اندیشه‌سازی پرداخته‌اند.

وی با اشاره به وجود وابستگی دانشگاه‌ها به غرب در حوزه‌های مختلف از جمله سیاست‌گذاری، مدیریت، اندیشه و رفتار دانشجویان و استادان، خاطرنشان کرد: دانشگاه‌های ما در جذب علم از غرب به حاشیه‌زنی اکتفا کردند و «نوآوری در علم و رفع نیازهای کشور به کمک علم» را فراموش کرده‌اند.

استاد دانشگاه صنعتی شریف اظهار کرد: گاهی افراد کارهایی در جهت رفع نیازهای اساسی کشورکرده‌اند که صد برابر برخی مقالات ارزش ملی دارد، مثلا اختراعاتی داشته‌اند که به تصدیق خبرگان قابل اجرا به صورت طرح ملی بوده‌اند و یا کتاب‌هایی نوشته‌اند که برای محیط‌های علمی بسیار بصیرت‌بخش بوده‌اند اما به علت نداشتن مقاله به کسب ترفیع نائل نشده‌اند که این نگاه‌های تک بعدی به کارهای علمی زیان‌های غیرقابل جبران برای کشور دارد.

ضعف مدیریت ملی دینی باعث عدم بازگشت نخبگان به کشور

وی وضعیت فعلی را معلول احساس حقارتی دانست که در محیط نسبت به غرب وجود دارد و با اشاره به سخنی از امام خمینی(ره) ادامه داد: «ما با علم و داشتن تخصص مخالف نیستیم اما با نوکری اجانب مخالفیم. ما می‌گوییم تخصصی که ما را به دامن آمریکا، انگلیس، شوروی یا چین بکشاند مهلک است و نه تخصص سازنده. علمی که ما را به سمت آمریکا یا شوروی بکشاند مضر است. ما می‌خواهیم دانشگاهی داشته باشیم که این وابستگی مغزی را که مقدم بر همه وابستگی‌هاست و خطرناک‌تر از همه آنهاست نجات دهد. دانشگاه‌های ما بروند به دنبال اینکه جوان‌های ما را مستقل تربیت کنند که بدانند خودشان دارای یک فرهنگ بزرگ هستند. بدانند فرهنگ از این جا به خارج صادر شده است و ما هم چیزی در عالم هستیم. ما می‌خواهیم خودمان را اداره کنیم. دانشگاه مطلوب دانشگاهی است که ما را خودکفایی برساند.»

گلشنی با اشاره به اینکه تعداد بسیاری از فارغ‌التحصیلان برجسته دانشگاه‌های برتر کشور برای طی دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری به خارج از کشور و به خصوص آمریکا می‌روند، اظهار کرد: متاسفانه تعداد اندکی از آنها به کشور بازمی‌گردند.

وی دلیل عدم مراجعت این دانشجویان را ضعف مدیریت ملی دینی، وجود جاذبه در آن کشورها، وجود بی‌تفاوتی و دافعه در میهن ما و عدم تضمین شغل برای آنها در کشور برشمرد و اظهار کرد: ما تعدادی افراد نخبه را تربیت می‌کنیم اما در زمان بهره‌برداری آنها را به رایگان تحویل غرب می‌دهیم.

استاد دانشگاه صنعتی شریف گفت: اقدام‌های لازم برای تامین استقلال واقعی دانشگاه‌ها و نه استقلال سوری باید از آنجایی آغاز شود که دریابیم، دانشگاه‌ها می‌توانند از وزارت علوم مستقل باشند اما همچنان دارای استقلال کافی نباشند.

وی یکی از موضوعات فرهنگی که در مراکز آموزش عالی ما مغفول مانده است مسئله اخلاق و ارزش‌های اخلاقی خواند و ادامه داد: دانشگاه‌های ما باید دانشجویانی تربیت کند که به ماندن در کشور و خدمت به آن علاقمند باشند و اگر دانشجو دیندار وارد دانشگاه می‌شود، دیندارتر خارج شود و نه بالعکس و این امر مستلزم یک برنامه‌ریزی ضعیف فرهنگی است.

گلشنی ادامه داد: فرهنگ فعلی حاکم در دانشگاه‌ها به دانشجو القا می‌کند که فقط به دنبال تامین شغل آینده و شهرت خود باشد و به نظر من یک علت عمده حاکمیت فرهنگ غرب در دانشگاه‌های ما، بی‌توجهی به فرهنگ دینی ملی ماست و این باعث تضعیف هویت ملی و بروز عقده حقارت نسبت به غرب در اکثر محیط‌های ما شده است.

وی با اشاره به اینکه این‌طور به نظر می‌رسد که وقتی فردی در غرب فارغ‌التحصیل می‌شود برتر از کسی که در داخل کشور تحصیل کرده است تلقی می‌شود، یادآور شد: این افراد در کشور ما سریع‌تر جذب بازار کار خواهند شد.

استاد دانشگاه صنعتی شریف خاطرنشان کرد: از آثار عقده حقارت نسبت به غرب، تعداد قراردادهایی است که با دانشگاه‌های غربی منعقد کرده‌اند و نیز ولعی که برای انعقاد این‌گونه قراردادها در مسئولان و برخی مدیران دانشگاهی می‌بینیم.

وی با بیان اینکه برخی مسئولان ما فکر می‌کنند که غربی‌ها واقعا مایل به این هستند که علم را در کشور ما توسعه دهند، تاکید کرد: من به این افراد توصیه می‌کنم که نگاهی به تاریخ چین و ژاپن داشته باشند.

گلشنی اظهار کرد: ما تا زمانی که نتوانیم نیازهای اساسی‌مان را خودمان تامین کنیم و نیز دانشگاه‌های ما در فکر رفع نیازهای کشور نباشند، همواره مجبور به تحمل برخی تحریم‌های غرب خواهیم بود و تا زمانی که خودمان را در تولید علم جدی نگیریم در سطح مرزهای دانش مشارکت نخواهیم کرد.

وی دانشگاه مستقل موردنظر اسلام را دانشگاهی برشمرد که در ضمن آنکه علم و فناروی در آن در حد و اندازه‌های اعلای پژوهش‌های روز است، جهان‌بینی اسلامی هم در آن حاکم است و خاطرنشان کرد: تنها در این صورت است که اقدام‌های فرهنگی اساسی در راستای تغییر نگرش دانشگاهیان به سوی خودباوری و خوداتکایی صورت می‌گیرد.

ای استاد فیزیک یادآور شد: به طور خلاصه اگر بخواهم چند پیشنهاد در این زمینه مطرح کنم باید بگویم در جهت رفع ناهنجاری‌های فعلی با استقلال دانشگاه‌ها موافق هستم اما در هر صورت نظارتی کلی بر دانشگاه‌ها لازم است و این نظارت به دلیل حفظ منافع ملی است.

به نظر می‌رسد وقتی فردی در غرب فارغ‌التحصیل می‌شود برتر از کسی که در داخل کشور تحصیل کرده است تلقی می‌شود و این افراد در کشور ما سریع‌تر جذب بازار کار خواهند شد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: علاوه بر استقلال سوری ذکر شده باید در جهت استقلال واقعی دانشگاه‌ها قدم برداشت که مستلزم اقدامات زیر است:

1. فراهم کردن شرایط برای پژوهش‌های نظری و کاربردی در جهت بالا بردن مرزهای دانش و رفع نیازهای جامعه اسلامی


2. رواج خودباروی در دانشجویان و پژوهشگران تا در جهت خوداتکایی جامعه خویش قدم بردارند و در برابر تهاجم بیگانگان مقاومت کنند.


3. تهذیب دانشجویان تا دانشگاه‌ها مرکز انتقال اخلاق، فرهنگ و معنویت به جامعه باشند زیرا کارگزاران اجرایی و متخصصان علمی کشور از دانشگاه‌ها بیرون یمی آیند و در برنامه ریزی‌های آینده کشور نقش دارند


4. فراهم کردن امکان تضارب آرا در دانشگاه‌ها زیرا این امر یک شرط لازم برای شکوفایی علمی است.


5. باید این ذهنیت که تنها راه نجات را کمک دیگران است و در حال حاضر در میان بسیاری از استادان و دانشجویان ما وجود دارد، پاک شود


6. باید رفاقت بازی و پارتی بازی که در حال حاضر در جذب دانشجو و یا استاد در برخی دانشگاه‌ها متداول است کنار گذاشته شود.