افکار ما چگونه مبادله می‌شوند؟

کتاب «فلسفه‌ ارتباطات» نوشته‌ کنستانتین بودوریس و جان پولاکاس با ترجمه‌ غلامرضا آذری و حسین کیانی اخیراً به همت انتشارات ققنوس منتشر شد.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه ایران، این کتاب شامل نوشتارها و مقاله‌های برگزیده نخستین همایش «فلسفه ارتباطات» در سال ٢٠٠٢ آتن در کشور یونان است و مؤلفان می‌کوشند تا با جمع‌آوری داده‌های این همایش، فناوری ارتباطات در دنیای مدرن را به آرا و اندیشه‌های فلسفی یونان باستان گره بزنند.

به زعم نویسندگان این کتاب، اندیشه‌های فلسفی یونان می‌تواند ما را در فهم شیوه‌های برقراری ارتباطات در دنیای امروز یاری دهد. این کتاب، مخاطب را با کلیت «فلسفه ارتباطات» به‌عنوان پیش‌نیاز درک فلسفی نظریه‌های ارتباطات آشنا می‌کند. با وجود اینکه مقالات ارائه شده در آن از لحاظ رویکرد و هدف با هم متفاوت است اما همگی «واحدهای سه‌گانه تحلیل در ارتباطات» را «گوینده»، «شنونده» و «لوگوس» یا همان کلمه یا کلام عنوان کرده‌اند.

چندی پیش، نشست بررسی کتاب «فلسفه ارتباطات» با حضور باقر ساروخانی، استاد جامعه‌شناسی ارتباطات، سید حسن حسینی، کارشناس حوزه علوم ارتباطات و  حسین کیانی و غلامرضا آذری، مترجمان این اثر در محل شهرکتاب برگزار شد.

باقر ساروخانی در این نشست، نخست به اشتباهاتی پرداخت که در عرصه جامعه‌شناسی در سطوح داخلی و خارجی رخ داده است. به زعم او، در حوزه جامعه‌شناسی ابتدا به «رویکرد فلسفی» و در دوره‌ای صرفاً به «رویکرد پوزیتیویستی» روی آوردیم و در هر دو دوره، از رویکردی افراطی تبعیت می‌کردیم و اشتباهاتی را مرتکب شدیم اما در دوران سوم که مجدد به «رویکرد فلسفی» بازگشتیم می‌توان گفت به تعادلی نسبی در حوزه جامعه‌شناسی نزدیک شدیم. او کتاب «فلسفه ارتباطات» را مربوط به همین دوره سوم دانست و آن را اثری ارزشمند خواند.

سید حسن حسینی معتقد است که گاه کتاب از شفافیت مباحث مطرح شده قدری فاصله می‌گیرد و گرچه در دیباچه کتاب کوشیده شده تا «فلسفه ارتباطات» تعریف شود اما شفافیت مفهومی در متن کتاب وجود ندارد. وی معتقد است  باید تفکیکی میان «فلسفه ارتباطات» و «فلسفه رسانه» قائل شد.

حسین کیانی از مترجمان این اثر درباره «فلسفه ارتباطات» گفت: فلسفه ارتباطات حوزه‌ای از دانش گسترده ارتباطات است که به مطالعه عقلانی ارتباط از حیث چیستی آن می‌پردازد. حدود سه دهه است که این حوزه از دانش، در امریکا و برخی دانشگاه‌های اروپایی به صورت جدی مطرح شده است و رشته‌ نوظهوری است که بنیاد‌های آن را می‌توان در یونان باستان جست‌وجو کرد. وی همچنین تأکید کرد که «فلسفه ارتباطات» از فلسفه‌های مضاف است و به پرسش‌هایی همچون چه چیز یا چیز‌هایی بین ما مبادله می‌شود؟ شیوه‌های ارتباطات چگونه است؟ افکار ما چگونه مبادله می‌شوند؟ و... می‌پردازد.

غلامرضا آذری، دیگر مترجم این اثر نیز فرهنگنامه ساروخانی را انگیزه حرکتشان به سمت ترجمه کتاب‌های حوزه ارتباطات عنوان کرد و این کتاب را شروع خوبی برای پرداختن به موضوع «فلسفه ارتباطات» دانست. وی در پایان این پرسش را مطرح کرد که چرا درسی همچون «فلسفه ارتباطات» که از هستی و نیستی افراد سخن می‌گوید، در دانشگاه تهران به‌عنوان دانشگاهی مادر تنها در حد دو واحد عرضه می‌شود؟ و چگونه می‌توان بدون دانستن تاریخ فلسفه ارتباطات به فهمی از ارتباطات نائل شد؟