یک منتقد: انیمیشن درونِ بیرون، سرچشمه «داروینیستی» دارد

جلسه اکران و نقد فیلم Inside Out که در سال 2015 برنده جایزه اسکار بهترین انیمیشن شد، یکشنبه 7 آذرماه، در دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی در حالی برگزار شد که منتقد حاضر در این نشست آن را فیلمی مادی‌گرایانه و «داروینیستی» تحلیل کرد.

به گزارش عطنا؛ مدرس فیلمسازی موسسه آینه، نگاه پیت داکتر کارگردان این فیلم را تحت تاثیر پل اکمن روان‌شناس پیرو نظریات داروینیستی خواند و گفت: پل اکمن روان‌شناس داروینی است که احساسات انسان و حیوان را یکسان در نظر می‌گیرد. این فیلم نیز به صورتی موشکافانه و ظریف این پیام که «چیزی به نام فطرت انسان وجود ندارد» را به مخاطب منتقل می‌کند.

محمدصادق باطنی با طرح پرسش‌هایی از قبیل این که حالا عقل در کجای این فیلم قرار دارد، آیا ما فقط توسط حس‌هایمان تصمیم‌گیری می‌کنیم، پس تکلیف عقل و قوی فاهمه چه ‌می‌شود؟، گفت: داکتر در این فیلم هیچ پاسخی به این سوالات نداده است.

او ادامه داد: برای تحلیل محتوای فیلم سه لایه در نظر گرفته می‌شود که لایه اول متن اثر است که مخاطب برخورد مستقیم با آن دارد و آنچه در خودآگاه با آن مواجه هست. دومین لایه برون‌متن اثر نام دارد که در این سطح به نقد فرمی و ساختاری پرداخته می‌شود و در سومین لایه که فرامتن نام دارد که این سطح به خارج از فیلم می‌پردازد، اینکه چه چیزی وجود دارد که در فهمیدن فیلم به ما کمک کند.

مدرس فیلم‌سازی موسسه آینه در ادامه با اشاره به اینکه پیت داکتر از پل اکمن روان‌شناس احساسات، ایده گرفته است، گفت: براساس نظر پل اکمن انسان داری شش حس است، به این صورت ترس، خشم، نفرت، شادی، غم و حس ششمی به نام شگفتی و تعجب که داکتر این حس را در بقیه ادغام کرده است.

محمدصادق باطنی خاطرنشان کرد: همچنین پل اکمن یک روان‌شناسی داروینی است و برای انسان و حیوان احساسات یکسانی قائل است و حال آن که در فیلم هم دیده شد.

او با انتقاد از این فیلم گفت: آنچه در این فیلم دیده می‌شود تفکر مادی‌گرایانه غرب است، صحنه آغاز فیلم با صفحه ذهن سیاهی نشان داده می‌شود که هیچ چیزی در آن نیست و در واقع این فیلم خیلی ظریفانه می‌گوید چیزی به اسم فطرت وجود ندارد و کودک وقتی متولد می‌شود هیچ چیزی در ذهن ندارد و با تجربه و حس خود کم کم همه چیز را یاد خواهد گرفت.

باطنی تصریح کرد: تفکر مادی‌گرایانه غرب در این فیلم حتی دست از سر خواب هم بر نداشته و خواب را هم محصول افکار روزانه ما دانسته و خواب را امری فیزکی انگاشته است، بنابراین رویاهای صادقانه و الهامی که در خواب اتفاق می‌افتاد را رد می‌کند. فلاسفه غرب انسان را در یک کلمه به نام نفس خلاصه کرده‌اند. این فیلم حتی متافیزیک غرب را هم کنار می‌گذارد.

او دلیل این امر چنین مطرح کرد: نفس از چهار بعد قوه‌ شهوت، قوه غضب،قوه عاقله و قوه‌ واهمه تشکیل شده است که قوه‌ شهوت بر رفع نیازهای اولیه مثل گرسنگی و تشنگی می‌پردازد، قوه‌ غضب ناظر بر رفع شرور و آفات است و این دو قوه در بین انسان و حیوان مشترک است.

باطنی ادامه داد: پس دو قوه  واهمه و عاقله انسان را از حیوان جدا می‌کند، همان‌طور که در این فیلم مشاهده شد جایی برای قوه عاقله نیست و قوه‌ واهمه هم یک تصویر انتزاعی عجیب غریب از او ساخته شده است. قوه‌ غضب در این فیلم همیشه نقش منفی را بازی می‌کند در حالی که نقش این قوه حفظ انسان از آفات و بلایاست و نقش منفی ندارد.

محمدصادق باطنی گفت: درونِ بیرون (Inside Out)، یک انیمیشن ماجراجویی به کارگردانی پیت داکتر است. این انیمیشن توسط شرکت فیلم‌سازی پیکسار ساخته شده و توسط والت‌دیزنی پیکچرز در ۱۹ ژوئن ۲۰۱۵ عرضه شد. ساخت این فیلم بیش از دو سال طول کشید و در این دو سال یک تیم قوی روانشناسی در حال آموزش و پژوهش روی احساسات انسا‌ن‌ها بودند و سرانجام این اثر با صرف هزینه 100هزار دلاری ساخته شد.

باطنی با بیان اینکه نامزد شدن یک انیمیشن در بخش بهترین فیلمنامه به ندرت اتفاق می‌افتد، ادامه داد: درون بیرون در هشتاد و هشتمین مراسم اسکار نامزد دو جایزه اسکار بهترین فیلمنامه اورجینال و بهترین انیمیشن شد که در نهایت توانست جایزه بهترین انیمیشن را از آن خود کند.

وی افزود: پیت داکتر از فیلمنامه‌نویسان و کارگردان‌های با سابقه شرکت فیلم‌سازی پیکسار و سازنده انیمیشن‌هایی چون «وال-ای‌» و «بالا» است. فیلمی که در سال 2009 اکران و ضمن شرکت در مراسم بین‌المللی اسکار، با نامزدی پنج بخش اسکار، رکورد کاندیداتوری یک انیمیشن در اسکار را شکست.

این مدرس فیلمسازی تصریح کرد: پیت داکتر ایده اصلی فیلم درونِ بیرون را بر مبنای تجربیات خودش در سنین نوجوانی و پس از نقل مکان به کشور دانمارک که دچار تشویش‌های اجتماعی شده بود نوشته است. دراین ایام او اغلب این اوقات را به کشیدن نقاشی مشغول بود که همین امر در نهایت باعث ورود او به حرفه انیمیشن‌سازی شد.

وی گفت: در سال 2009 پیت داکتر متوجه تغییرات رفتار دختر یازده ساله خود شد که شباهت زیادی به کودکی خودش داشت و برای همین تصمیم گرفت فیلمنامه‌ای با موضوع احساسات انسان ها بنویسد، اما کار نوشتن فیلم‌نامه گره خورد و پیت داکتر دچار افسردگی شد، او می‌ترسید هیچ‌وقت نتواند فیلم‌نامه را تمام کند و مهم‌تر اینکه از پیکسار اخراج شود، برای همین او سفری طولانی بدون خانواده و دوستانش آغاز کرد و به این فکر افتاد که دلش بیش از همه برای چه چیز پیکسار تنگ خواهد شد که جواب آن دوستان و همکارانش بود.

گزارش تصویری را اینجا ببینید.