موج اجتماعی مراقبت از خودمان در مقابل رسانه‌های نوین راه‌اندازی کنیم

مصلح دانشجوی خاموش در کلاس‌های درس و دانشگاه را بَدترین دانشجو دانست و افزود: دانشجوی آرام و بی‌سروصدا که فقط گیرندگی دارد قابل‌قبول نیست و بدتر از این وجود ندارد که در کلاسی باشیم که در آن سؤالی از سوی دانشجو نباشد.

علی‌اصغر مصلح (متولد ۱۳۴۱) فیلسوف ایرانی و پروفسور گروه فلسفه دانشگاه علامه طباطبائی است. او همچنین ریاست دانشکده ادبیات دانشگاه علامه طباطبائی را بر عهده دارد و عضو گروه غرب‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی است. مصلح ابتدا در رشته ریاضی تحصیل کرده و سپس در دانشگاه تغییر رشته داده و رشته فلسفه خواند. تحصیلات خود را در هر سه مقطع در دانشگاه‌های تهران و تربیت مدرس گذارنده و برای پژوهش و تحقیق نیز مدت‌زمانی در کشور آلمان و در دانشگاه بن بوده است. او از سال 1373 وارد دانشگاه علامه طباطبائی شده است. حوزه تدریس و پژوهش مصلح در زمینه‌های فلسفه غرب، فلسفه آلمان و فلسفه معاصر است. همین‌طور عرفان اسلامی و در چند سال اخیر بر فلسفه فرهنگ و میان‌فرهنگی متمرکز شده است. مصلح از بهمن‌ماه سال 1393 مسئولیت دو دانشکده ادبیات فارسی و زبانهای خارجی و الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبائی را بر عهده دارد. این دو دانشکده باهم از نظر استاد و دانشجو تقریباً یک، چهارم دانشگاه علامه را در برمی‌گیرد و نزدیک به 4 هزار دانشجو و 13 گروه آموزشی در این مجموعه فعال است. دو گروه دیگر نیز در دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی و الهیات و معارف اسلامی به نام زبان‌های خارجی و تاریخ در حال تأسیس است.

دکتر مصلح گفت: این دو دانشکده در برخی زمینه‌ها جزء ممتازترین گروه‌های آموزشی را در خود دارد و قصد ما از ابتدا این بود که گروه‌های آموزشی ما در کشور رتبه یک تا سوم باشند. برخی بودند و یا اینکه بهبود پیدا کردند و برخی در این مسیر هستند.

وی با اشاره به اینکه از نظر دانشجویان هم می‌توانیم بگوییم اغلب دانشجویان ما در گروه‌های آموزشی جزء بهترین‌ها هستند، گفت: در برخی از رشته‌ها بهترین رتبه‌های کمتر از 100 به این دانشکده می‌آیند. در مجموعه دانشکده ما دانشکده‌ای کوچک و آرام است و موقعیتی ویژه‌ای در شهر دارد. اغلب اساتید ما از بهترین‌ها بوده و در سال‌های اخیر اعضای هیئت‌علمی جوانی در دو دانشکده ما جذب شدند که در مجموع در حال تحول و حرکت رو به بهبود در زمینه‌های علمی، تربیتی، دانشجویی و آموزشی هستیم.

وارد دانشگاه شدن فقط وارد یک مکان جدید شدن نیست

رئیس دانشکده‌ ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه در حوزه‌های پژوهشی - فلسفی نظری در دو و سه دهه اخیر اصطلاحی به نام زیست‌جهان رایج شده است، گفت: زیست‌جهان را اگر به واژه‌های آشناتر در زبان ما نزدیک کنیم همان عالم است. هر چه از ما آدم‌ها سرزده و هر دید و عمل ما برخواسته از تجارب ما بوده و در یک نسبتی با دیگران این تجارب حاصل می‌شود.

وی افزود: دانشگاه در یک تعریف ساده و اولیه به عنوان یک نهاد و مؤسسه برای آموزش دانش‌ها و مهارت‌ها بوده و در هر جامعه مدرنی با توجه به نیازی که به متخصصان است، دانشگاه چنین مسئولیت و وظیفه‌ای بر عهده داشته متخصص و صاحب مهارت تربیت کند.

مصلح اظهار کرد: اما دانشگاه یک عالم و زیست جهان است و از هنگامی که دانش‌آموز سال‌های آخر تحصیل خود را وارد دوره جدیدی از عمر‌ خود شده که اسم آن دانشگاه است. بنابراین وارد دانشگاه شدن یک اتفاق بزرگ بوده و فقط وارد یک مکان جدید شدن نیست. وارد نسبت جدید شدن و تلقی جدیدی از خود شدن است.

وی گفت: دانشجویان به خصوص در سال‌های اولیه ورود به دانشگاه، تجارب جدیدی را شروع کرده و به یک دید و تلقی جدیدی از خودشان می‌رسند. یک دوره جدیدی از تفکر مستقل و انتقادی را آغاز می‌کنند. آن ارزش‌ها را که بعدها بر اساس آن می‌خواهند در جامعه زندگی کنند در همین دوره شکل می‌گیرد.

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی افزود: بنابراین نگاه ما به دانشگاه به‌عنوان مدیران دانشگاه و نگاه خود دانشجویان به دانشگاه باید عمیق‌تر از این باشد که ما آمدیم در یک رشته‌ای تحصیل‌کرده و نمره و مدرک بگیریم.

وی با بیان اینکه بخش ورود به دانشگاه به عنوان زیست جهان کمتر از خود فارغ‌التحصیل شدن از رشته و نمره آوردن نیست و شاید مهم‌تر از آن باشد، بیان کرد: به همین جهت دانشجویان با خودآگاهی باید بدانند که ورود به دانشگاه یک معنای دیگری دارد و آغاز یک دوره جدیدی از زندگی، تجارب و نسبت‌های جدید است. و بدانیم مسئله فقط نمره گرفتن دانشجو از برگه یا امتحان شفاهی نیست.

مصلح گفت: دانشجو که صبح‌ها به دانشگاه آمده و با دوستان خود ارتباط دارد و با اساتید و کارمندان به گفت‌و‌گو می‌پردازد و بعد به خوابگاه باز می‌گردد در واقع برای زندگی کردن در جامعه ورزیده می‌شود.

دانشگاه، کلاس تجربه برای زندگی

وی با بیان اینکه نگاه به دانشگاه باید برای آماده کردن نسل جدید باشد، افزود: دانشجو باید با خودآگاهی وارد این محدود و منطقه دانشگاه شود و مسئولان دانشگاه هم باید با این نگاه که دارند یک عالم یا زیست جهان را اداره کرده به دانشگاه نگاه کنند.

رئیس دانشکده ادبیات و زبانهای خارجه دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: بحثی درمورد آینده دانشگاه وجود دارد و اینکه آیا 10 سال دیگر دانشجو نیازی به کلاسهای درس و اینکه دانشجو بیاید چهره به چهره رودروی استاد قرار گرفته و آموزش ببیند است؟

وی با اشاره به اینکه الان بحث شیوه‌های مجازی و آموزش از راه دور آموزش دانشگاهی خیلی جدی است، گفت: شاید در آینده‌ای نزدیک دیگر نیاز نباید دانشجو در کلاس درس حاضر شود.

مصلح افزود: اگر چنین شرایطی فراهم باشد که همه آموزش‌های دانشگاهی در فضای مجازی صورت بگیرد، این به معنای بی‌نیازی ما از دانشجو نسبت به فضای دانشگاه، استاد و دانشجویان نیست. حتی اگر شرایط فراهم باشد برای رفتن به سمت یک دانشگاه مجازی باز باید تدبیری اندیشیده شود که دانشجو با حضور در دانشگاه و درک استاد این تجارب را داشته باشد.

وی اضافه کرد: اولین توصیه من به دانشجویان در سالهای اول و دوره کارشناسی تأکید بیشتر در این موارد است که این دوره را قدر دانسته از جهت اینکه مرحله جدیدی زندگی بوده و سعی کنند با هر ترمی که می‌گذرد یک‌بار خودشان را مرور کنند.

دانشجویان در هر ترم زندگی خود را ارزیابی کنند

مصلح گفت: دانشجویان باید در هر ترم از لحاظ درک سیاسی، تحلیل اجتماعی، درک تاریخی و فرهنگی، اقتصادی و توان برای زندگی مستقل برای مواجه با مشکلات شخصی و فردی و نحوه ایجاد ارتباط با دوستان و مردم عادی نیز خود را ارزیابی و بررسی کنند.

وی افزود: دانشجویان در هر ترم که کارنامه آن‌ها می‌آید هر بار این بخش از زندگی را مرور کنند که چقدر در این زمینه‌های مختلف موفق بوده‌اند؟ شاید این تعبیر بَد نباشد که دوره دانشجویی مثل دوره کسب مهارت رانندگی باشد. در هنگام آموزش رانندگی یک نفر در جلوی خودرو و کنار ما نشسته است و خطاها و اشتباهاً را به ما تذکر می‌دهد. رفتار ما باید با دانشجو همین‌گونه باشد و طوری رفتار نکنیم که دانشجو نیاز به قیمومیت دارد و به‌تدریج دور شده و مسائل مختلف را به خود دانشجو بسپاریم. باید به‌صورت تدریجی در دانشگاه و مسائل درونی مرتبط با آن به دانشجو مجال داده تا راه خود را پیدا کرده و نظر دهد و به‌نوعی استقلال اظهارنظر داشته باشد.

ما وظیفه داریم دانشجو را در کلاس تحریک کنیم تا موضع‌گیری و نقد داشته باشد

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی اذعان کرد: شیوه‌ای که خود من در کلاسها به کار می‌گیرم و آن را به همکارانم نیز توصیه می‌کنم این است که ما وظیفه داریم دانشجو را در کلاس تحریک کنیم که موضع بگیرد و هر چه بیشتر بر موضع پافشاری کرده و سماجت داشته باشد او را تشویق کنیم. چون ما به دانشجویی که استقلال داشته باشد، نیاز داریم.

وی با اشاره به اینکه دانشجو باید در کلاس درس بحث‌های استاد را با نظام همفکری خود تطبیق داده و آن‌ها را نقد و بررسی کند، گفت: دانشجو باید ضمن احترام به حرف طرف مقابل خود نباید آرام باشد بلکه باید حرف زده و تحلیل و نقد داشته باشد.

دانشجوی ساکت، بدترین دانشجوست

مصلح دانشجوی خاموش در کلاسهای درس و دانشگاه را بَدترین دانشجو دانست و افزود: دانشجوی آرام و بی‌سروصدا که فقط گیرندگی دارد قابل‌قبول نیست و بدتر از این وجود ندارد که در کلاسی باشیم که در آن سؤالی از سوی دانشجو نباشد.

وی با بیان اینکه پرسشگر بودن دانشجو و اینکه نقد کند در کلاسهای نظری مهم‌تر است، بیان کرد: در علوم انسانی و رشته‌هایی که بیش از یک مهارت صرف دارند به کلان‌اندیشی نیاز است.

رئیس دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: این کار بزرگ وظیفه همه ما است که در بدو ورود دانشجو به دانشگاه دست او را گرفته و خوب اندیشیدن، تحلیل کردن، منتقد بودن ضمن مودب بودن، شأن دیگران را رعایت کردن و در مواردی مراقب از خود داشتن را به آنان یاد دهیم.

وظیفه دانشگاه؛ ایجاد عقلانیت، تفکر منطقی و گفت‌وگو

وی مسئله دیگری که در دانشگاه خیلی نیاز است را گفتگو عنوان کرد و افزود: ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که نیاز به گفت‌و‌گو دارد و اگر نباشد یک عالمی داریم سراسر از خشونت، تندی و ستیز داریم.

مصلح با بیان اینکه ایجاد عقلانیت، تفکر منطقی و گفت‌وگو از جمله وظایف دانشگاه است، بیان کرد: ما اگر در دانشگاه نتوانیم چنین فضایی فراهم کنیم در کجا می‌توانیم چنین کاری انجام دهیم؟ به نظرم یکی از جملات طلایی حضرت امام خمینی (ره) این بوده که دانشگاه مبدأ همه تحولات است. بر اساس همین صحبت دیگر ما برای تحول نباید برویم و در یک نقطه دیگر جستجو کنیم بلکه مبدأ تحولات همه حوزه‌های سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اخلاقی و عمومی دانشگاه است.

وی با اشاره به اینکه استاد نیز باید این تلقی را داشته باشد که دانشجویان مهم‌ترین استعداد‌ها و سرمایه‌های دانشگاه هستند، گفت: هنر مسئولان دانشگاه و اساتید این است که این سرمایه‌ها را با برنامه‌ریزی و برخورد مناسب در مسیری قرار دهند که بیشترین منفعت و سود را برای دانشجو و جامعه داشته باشد.

رئیس دانشکده الهیات و معارف اسلامی تأکید کرد: در دانشکده وقتی اختلافی بین استاد و دانشجو اتفاقی می‌افتد به‌شخصه خیلی دقت می‌کنم که ببینم بن‌حرف دانشجو چیست؟ و اینکه از حق خود دفاع می‌کند و چقدر اعتراض او به‌جا و منطقی است. چون در گذشته این اتفاق‌ها برای خود اساتید در زیست‌جهان دانشگاه به صورت عمیق‌تر رخ داده است. وی به دانشجویان جددید الورود به دانشگاه توصیه کرد در جهت تثبیت، تحکیم و تقویت خودشان گام بردارند.

مراقب شبکه‌های اجتماعی باشید

مصلح در ادامه با اشاره به اینکه در تعریف از یک سازمان و نهاد ما باید وضع مطلوب و خوب را در نظر بگیریم، گفت: در مجموعه دانشگاه ما جزء دانشگاه‌های خوب است و البته نباید در قضاوت‌هایمان خیلی به خود بالیده و افراط و اغراق کنیم و تا رسیدن به وضع مطلوب خیلی راه داریم.

این استاد دانشگاه اذعان کرد: در این دنیای پرشتاب و در حال تحول امروز باید ببنیم چه چیزی در کجا است و ما کجا قرار داریم؟ و توصیه أکید من به دانشجویان این است در استفاده از موبایل، وسایل اینترنتی و شبکه‌های اجتماعی مراقب خود باشند. چون استفاده افراطی از این وسایل و شبکه‌ها نه تنها اعتیاد و مشکلات روانی به همراه دارد بلکه به لحاظ فکری نیز آسیب ایجاد می‌کند.

کسی که به صورت افراطی از شبکه‌های اجتماعی استفاده کند متفکر و پژوهش‌گر عمیق نمی‌شود

وی گفت:‌ اگر کسی به صورت افراطی خود را به این وسایل بسپارد متفکر و پژوهش‌گر عمیق نمی‌شود و سطحی بار می‌آید. به همین جهت توصیه من استفاده با مراقبت از این وسایل است. این در حالی است که برخی خود را سپرده‌اند به فضاهایی مثل تلگرام و واتس‌آپ که وضع خوبی نیست. ممکن است ما نتوانیم برای یک آدم عادی توضیح دهیم که این چقدر این کار بَد است ولی برای دانشجو باید توضیح بدهیم.

مصلح یادآور شد: در برخی از دانشگاههای دنیا به توجه به پژوهش‌های صورت گرفته مراقبت از نحوه استفاده دانشجو و استاد از وسایل ارتباط‌جمعی و شبکه‌های مجازی آن‌قدر مهم است که برخی از روزهای هفته این وسایل را کنار می‌گذارند.

وی گفت: انسان نیاز به خلوت و تفکر دارد. با این وسایل کسی اهل تفکر و پژوهش نمی‌شود. البته این وسایل خوب است ولی درصورتی‌که وسیله باقی بماند. وسیله باید در خدمت من باشد ولی در دنیای امروز ما در خدمت این وسایل هستیم.

ارتباط واقعی، چیز دیگری‌ست

مصلح با اشاره به اینکه یکی از نکات پنهان در استفاده از شبکه‌های مجازی عدم ایجاد ارتباط ملموس و واقعی با دیگران است، بیان کرد: اینکه دو کلمه برای فردی پیامک کنیم یا پست بزنیم جای ارتباط واقعی و انسانی را نمی‌گیرد و بلکه تداوم این فعالیت آفت بوده و ما باید دانشجوها را با این مسائل آشنا کنیم.

وی گفت: نه‌تنها در کلاس حتی دانشجو نباید به خودش اجازه دهد درمجموع استفاده او از تلگرام، واتس‌آپ و شبکه‌های اجتماعی به 2 ساعت در روز طول بکشد.

رئیس دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه برای مقابله با آفت شبکه‌های اجتماعی مجازی و اینترنتی همه به خصوص دانشجویان جدید‌الورود باید از خود مراقبت کنند، افزود: به دیگران توصیه می‌کنم بعد از مدتی به عنوان یک موج اجتماعی در تلاش برای مراقبت از خدمات در میزان استفاده از شبکه‌های اجتماعی مجازی و اینترنتی باشیم و نام آن را نیز موج مراقبت در مقابل رسانه‌های نوین بگذاریم. و اگر این کار را نکنیم با گذشت زمان دچار آسیب‌ها و آفت‌های خطرناکی می‌شویم که دیگر درآمدن و مقابله با آن سخت و دشوار است.