زیارت باعث هویت‌سازی دینی و اتحاد مومنان می‌شود/ ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زیارت مورد توجه قرار گیرد

عطنا- دومین همایش بین‌المللی زیارت در ادیان و ملل به همت گروه فلسفه و کلام اسلامی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه علامه طباطبایی برگزار شد.

حجت الاسلام و مسلمین سید عبدالفتاح نواب، نمایندۀ ولی فقیه در امور حج با اشاره بر اینکه زیارت به معنای تمایل است، اظهار کرد: زیارت برخواسته از انگیزه‌های دینی، عاطفی، انسانی و سیاسی افراد دانست. تکریم انسان‌های مفید در جامعأ بشری امری فطری و قطعی است. تاریخچۀ مزار و زیارت از اولین دوره های زندگی بشری بوده است.

وی ادامه داد: هر دوره‌ای و هر جمعی، سنت‌های خاص خود را داشته‌اند. از دورۀ سنگی و پس از آن عصر آهن، افراد در سنت ها و برنامه‌های خودشان ابراز ارادت و کمال نسبت به افراد نقش آفرین موثر و حتی افراد عادی داشته اند و به تدریج زمانی که قبور از خانه ها جمع آوری شد در مکان ها و حفره‌هایی قرار گرفتند که حتی عوام مردگان را هم در سرشماری های خودشان به حساب می آوردند.

حجت الاسلام سید عبدالفتاح نواب بیان کرد: در همۀ کشورهای جهان سفرهای زیارتی وجود دارد. البته برخی از مزارها، منطقه ای و برخی از مزارها جهانی هستند. در جهان اسلام در مکه و مدینه، میلیون ها نفر برای انجام حج و عمره و زیارت مرقد پاک پیامبر(ص) حضور پیدا می کنند. همچنین برنامۀ پر شور اربعین در عراق که برزگترین گردهمایی سالانه و مسالمت آمیز مردمی جهان است در همین راستا صورت می گیرد.

وی ادامه داد: تا قبل از کرونا، نزدیک به 27 میلیون نفر طی 10 روز برای زیارت امام حسین(ع) از کشورهای مختلف به عراق مشرّف شده‌اند. در این گردهمایی علاوه بر حضور مسلمانان، مسیحیان، یهودیان و زرتشتیان نیز حضور دارند. علاوه بر اینها، زیارتگاه‌هایی در کشورهای اسلامی در مشهد مقدس، نجف اشرف، کاظمین و سامرا سالانه پذیرای ده‌ها میلیون نفر از جوامع مختلف هستند.

نمایندۀ ولی فقیه در امور حج اظهار کرد: زیارت پیشوایان و بزرگان دینی نقش و کارکردهایی دارد. اولین مورد تحکیم بخشی اعتقادات مذهبی و تعالی روح و معنویات انسان است. دومین کارکرد، تقویت خودباوری و اصالت فرهنگی و تاریخی است. از دیگر کارکردهای زیارت، تجدید عهد با پیشوایان و ثابت ماندن در پیمان و پاکی با مزار آنها، تاثیر تحولات روحی و اخلاقی و تذهیب نفس است.

حجت الاسلام سید عبدالفتاح نواب تاکید کرد: مزارها به عنوان پناهگاه، موجب رفع یاس، ناامیدی، احساس سبکی از غم و اندوه، احساس عدم تنهایی و کمک از جانب قدرت مافوق هستند. زیارتگاه  ها می توانند حتی کانون آرامش و احیای امید و تقویت و صبر در مشکلات باشند. همچنین آنها عامل وحدت دینی و ملی هستند.

وی بیان کرد: ترویج روحیۀ حق طلبی، عدالت محوری، رفع کدروت های بین مللی، توجه به جامعه و حکومت های آرمانی و جهانی که باعث تسریع در حکومت ولی عصر(عج) می شود از جمله دیگر مزایای زیارتگاه ها هستند. از سوی دیگر، مهمترین علت به وجود آمدن زیارتگاه ها از نظر پدیده های سیاسی است. زیارت، زمینه‌ساز پاکی، کنترل و کاهش جرایم و آسیب های اجتماعی هم است.

نمایندۀ ولی فقیه در امور حج تصریح کرد: از نظر قرآن کریم، زیارتگاه، آکنده از منافع معنوی، دنیوی و اخروی است که حتی مرحوم علامه طباطبائی(ره) به انواع منافع در آنها اشاره دارند. همچنین مکان زیارتگاه ها، زمینه‌ساز توسعۀ اقتصاد سیاسی و شهرسازی می شود. زیارتگاه‌ها، زمینه‌ساز رشد مکاتب فرهنگی هستند. تاسیس حوزه‌های علمیه در جوار تربت پاک پیامبر رحمت(ص) بود. حوزۀ علمی شیعه، شکل گرفت که امام صادق(ع) و امام باقر(ع) زمینه ساز این امر شدند. یا در کنار تربت امام علی(ع) می توان از حوزۀ علمیه نجف یا حوزۀ علمی قم و مشهد نام برد.

او ادامه داد: از دیگر آثار و کارکردهای زیارت می توان به کارکردهای هنری آن اشاره کرد. مساجد و اماکن زیارتی موجب ظهور و رشد هنر شده اند. همچنین زیارت سبب خشوع و یاد مرگ و آخرت هم می شود. انسان را نسبت به مرگ هراسناک نمی کند، بلکه آرامش بخش است. کارکرد زیارت موجب روحیۀ شفقت و طلب استغفار می شود. هنگام زیارت برای اموات دعا، نماز و طلب مغرفت و بخشش می شود. زیارتگاه ها محل اجتماع مسلمانان هستند.

در ادامه، دکتر سید جلال دهقانی فیروزآبادی، معاون پژوهشی دانشگاه علامه طباطبائی گفت: زیارت پدیده ای چند بعدی و چند وجهی است که کارکردهای متعدد و مختلفی دارد. زیارت اصالتاً امری مذهبی و دینی است اما امروز فراتر از کارکردهای مذهبی و دینی جامعه، کارکردهای متعددی نیز داراست. در حوزه دینی و مذهبی به چند مورد باید توجه کرد. نخستین کارکرد دینی بازتولید آموزه های دینی و مذهبی است. دین مجموعه ای از مناسک هاست و دینداران زمانی می توانند آموزه های دینی در عرصه های اجتماعی را بازتولید کنند که در مناسک دینی در زندگیشان عمل کنند.

وی ادامه داد: دومین مورد، بازتولید هویت دینی و مذهبی است. زیارت باعث هویت سازی و هویت یابی مومنان در عرصه های فردی و جمعی می شود. بازتولید، تقویت و تثبیت گفتمان و فرهنگ دینی در جامعه یکی از مهمترین کارکردهای زیارت است. گفتمان فرهنگ زیارت عاشورا و اربعین باعث تقویت گفتمان تشیع می شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: تحکیم و تقویت جامعۀ دین داران به خصوص در دین مبین اسلام و مذهب تشیع به صورت مناسک و به صورت جمعی انجام می شود. تجمیع زائران در یک مکان مقدس به تقویت دینداری کمک می کند. حتی امروز شاهد آن هستیم که ادیان و عرفان های کاذب نیز مکان های مقدسی برای خود ایجاد کرده اند.

دکتر دهقانی فیروزآبادی اظهار کرد: در آخرین کارکرد، زیارت موجب استمرار الگوها و اسطوره های مذهبی و دین داری می شود. یکی از مهمترین وظیفه های دیندران پیروی از الگو و اسوه های ناب و انسان های راستین است. در بُعد فرهنگی و اجتماعی زیارت می تواند فرهنگ سازی و فرهنگ عمومی را تحت تاثیر قرار دهد که می توان به عنوان نمونۀ بارز از فرهنگ عاشورا و اربعین اشاره کرد که به بازتولید  فرهنگی ناب شیعی کمک کرده است. بازتولید زیست و سبک زندگی مومنانه، تقویت همبستگی اجتماعی بین زائران و به طور کلی در جامعۀ مومنان از دیگر ویژگی های آن است.

وی تصریح کرد: بعد اجتماعی زیارت نیز موجب تقویت و برقراری روابط انسانی و اجتماعی می شود. در بعد اقتصادی امروزه ناظر بر شکل گیری و نقش آفرینی اقتصاد سیاست هستیم. اصالت زیارت در امر  دین داری و ایمان است اما به عنوان نمونه عربستان سعودی میلیاردها دلار سالانه از امور زیارتی درآمدسازی می کند. دومین بعد گردشگری مذهبی، سیاحتی و زیارتی است که از انواع مهم و سالم‌ترین نوع گردشگری است. سومین بعد اینکه، مبادلات تجاری و اقتصادی در جریان زیارت وجود دارد. در پرتو زیارت، مبادلات اقتصادی و تجاری بین کشورها صورت می گیرد. برای مثال در اعمال حج یا توسعۀ اقتصادی در شهرهای زیارتی فعال تر است.

این استاد دانشگاه تاکید کرد: در بعد سیاسی، دیپلماسی زیارت در واقع چگونگی بهره مندی از آن برای بازسازی و توسعۀ سیاسی و یا حفظ روابط سیاسی است. حتی زیارت سبب حل و فصل اختلافات سیاسی نیز می شود. دومین مورد بعد سیاسی زیارت، زمینه سازی برای همگرایی سیاسی بین کشورها و ملل است.

معاون پژوهشی دانشگاه بیان کرد: سومین مورد، هویت سازی سیاسی است که در بحث کارکرد دینی، زیارت هویت سازی دینی ایجاد می کند. در مذهب تشیع نیز تاکید بر زیارت معصومین(ع) هست که یکی از دلایل آن حفظ هویت سازی شیعی است. چهارمین، بعد سیاسی همبستگی بین ملت هاست. زیارت سبب تقویت همبستگی سیاسی و وحدت دینی است.

وی در پایای گفت: زیارت امروزه از عناصر قدرت آفرین بین کشورهای مطرح است. کارکرد اصلی زیارت، تقویت ایمان مومنان است. با این حال، امروزه از وجوه و کارکردهای مختلف زیارت از قبیل کارکردهای اجتماعی-فرهنگی، اقتصادی و سیاسی نیز می توان استفاده کرد.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام