استرس زیاد شغلی اثرات مخرب روانی در پی دارد

عطنا - یک استاد دانشگاه درباره چگونگی کاهش استرس در محل کار می گوید: «زمینه ­سازی برای احساس امنیت شغلی و امکان ارتقاء و پیشرفت در شغل، توأم با یک نظام ارزیابی مستمر و عادلانه از عواملی است که می­ تواند با افزایش اشتیاق کاری، استرس شغلی را کاهش دهد و در عین حال کیفیت انجام کار را با ضریب اطمینان بیشتری تضمین کند.»
 
زندگی در دنیای امروز پر از استرس و اضطراب های مختلف است. با حضور ویروس کووید 19 از تقریبا 2 سال پیش، مردم استرس سلامت جسمی را نیز تجربه می کنند. اما شاید یکی از قدیمی ترین و تاثیرگذارترین استرس ها بر سلامت روان افراد، استرس شغلی و بحث اضطراب های ناشی از محیط کار باشد. استرس و اضطراب در محیط کاری چه پیامدهایی دارد و چگونه می توان مانع از بروز یا حداقل کاهش آن شد؟
 
در این باره دکتر زهرا رحیمی، عضو هیأت علمی دانشکده روانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا با بیان اینکه استرس زیاد منجر به فرسودگی شغلی می­ شود و اثرات مخرب روانی به بار می­ آورد، گفت: «استرس شغلی زمانی نمود پیدا می­ کند که خواست‌های محیط کار و فشارهای مرتبط با آن بیش از میزانی است که فرد از عهده انجام آن برآید. در این زمینه ویژگی­ های فردی، شرایط کار و اثر متقابل این دو سهمی اثرگذار دارند.»
 
وی ادامه داد: «تجربه ناخوشایند استرس می­ تواند ناشی از عوامل متعدد باشد. به طور مثال اینکه شخص نگران حجم ﮐﺎرهای محول شده باشد، به کیفیت محصول کار خود و توانایی تأمین نظر مدیر سازمان اطمینان نداشته باشد، مشکلاتی که مادران کارمند دارند و ﻣﺸﮑﻼت اﺟﺘﻤﺎﻋﯽ و اﻗﺘﺼﺎدي، اﻧﺘﻈﺎرات و ﺗﻮﻗﻌﺎت ﺳﺎزﻣﺎن از ﮐﺎرﻣﻨﺪان و حتی ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ­های ﺗﮑﻨﻮﻟﻮژیک و ﻧﮕﺮاﻧﯽ از ﮐﻬﻨﻪ ﺷﺪن ﻣﻌﻠﻮﻣﺎت و اﻃﻼﻋﺎت خود، تمام این عوامل اگر با ﻇﺮﻓﯿﺖ ﺑﺪﻧﯽ، ﻋﺼﺒﯽ و رواﻧﯽ فرد سازگار نباشد، فشار روانی در پی دارد که استرس نامیده می شود.»
 
رحیمی درباره پیامدهای استرس در محیط کار گفت: «میزانی از استرس، محرک انجام کار است. در واقع سطحی از استرس که موجب انگیزش و تلاش فرد می شود، افزایش عملکرد او را در پی دارد. اما استرس زیاد شغلی منجر به فرسودگی شغلی می­ شود و اثرات مخرب روانی به بار می ­آورد.»
 
وی ادامه داد: «درماندگی زمانی اتفاق می­ افتد که فرد مسیری برای تجدید قوا نداشته باشد. در چنین شرایطی چندان بعید نیست که به جای مکانیزم دفاعی و مقاومت، مسیر فرار و فاصله گرفتن از تهدید را انتخاب کند. این فاصله گرفتن، مکانیسمی است که امروزه کارمندان بسیاری را با انبوهی از مسئولیت­ های تلمبار شده به حال خود رها کرده است. جامعه­ ای که به دنبال سلامت روانی است نمی ­تواند نسبت به این دست پدیده ­ها بی اعتنا باشد. لذا آگاهی­ بخشی فردی و نیز سازمانی می تواند اقدامی موثر باشد.»
 
این استاد دانشگاه افزود: «لذا ابتدا باید دقیقا ریشۀ استرس از جمله عوامل استرس ­زای فردی مثل ابهام در روش شغلی و روشن نبودن انتظارات از فرد، سنگین بودن نقش، تعارض در اهداف فردی، ناکافی بودن مهارت خود شخص و کم تجربگی، بالا رفتن سن فرد شاغل و ... را شناسایی کرد و سپس با حمایت مشاوره­ ای سازمان مربوطه به کاهش آن اقدام نمود.»
 
رحیمی درباره نقش مدیران در حمایت از کارمندان و کاهش استرس آنها گفت: «این حمایت­ ها باید در ابعاد مختلف نظیر پشتیبانی روانی، افزایش دانش شغلی و مهارتی و حتی آموزش مهارت های فردی نظیر مهارت های ارتباطی، مدیریت زمان، کار با فناوری و ... گسترش پیدا کند.»
 
وی ادامه داد: «شفاف­ سازی خط‌ مشی‌های سازمانی و فرایندهای کاری نیز می­ تواند در تعدیل انتظارات متقابل کارفرما، کارمند و ارباب رجوع موثر باشد. زمینه­ سازی برای احساس امنیت شغلی و امکان ارتقاء در شغل، توأم با نظام ارزیابی مستمر و عادلانه نیز از عواملی است که می­ تواند با افزایش اشتیاق کاری، از استرس شغلی بکاهد و کیفیت کار را با ضریب اطمینان بیشتری تضمین کند.»
 
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط کرونایی چطور می توان استرس ناشی از دورکاری را کاهش داد؟، گفت: «در حال حاظر مفهوم «ساعت کاری» تا حد زیادی رنگ باخته است. به طوری­ که در هر ساعتی از شبانه روز و هر روزی از هفته، درخواست ­های کاری و انتظارات مخاطب و کارفرما قابل طرح است و آرامش و سلامت خاطر افراد را مورد تهدید دائمی قرار داده است. به همین لحاظ توان مدیریت فضای مجازی و مدیریت زمان اهمیتی دوچندان پیدا کرده است.»
 
وی ادامه داد: «از سوی دیگر این موضوع زمینه را برای اهمال­ کاری چه در محیط های آموزشی و چه در محیط های کاری فراهم کرده است. در چنین شرایطی ورود سازمان مربوطه و ارزیابی کیفی منصفانه به همراه تنظیم آیین ­نامه­ هایی برای شفاف سازی ساعت های محدودی که کارکنان موظف به پاسخ­گویی می­ باشند می­ تواند به آرامش روانی کارکنان و نیز تسهیل فرایند پیگیری توسط ارباب رجوع منجر شود.»
 
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: «در شرایطی که سازمان­ ها به هر دلیل حمایت لازم را از کارمندان خود نداشته باشند، آگاه ­سازی افراد نسبت به تقویت مهارت های شخصی برای کنترل و مقابله با استرس اهمیت می­ یابد. به تعبیر دیگر افراد باید خود را دریابند و مسیرهای جایگزین یا موازی را برای تجدید قوای خود شناسایی کنند.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام