آماده کردن کودکان برای ورود مجدد به مدارس/ نحوه رفتار با کودکان در دوره کرونا

عطنا - یک روانشناس معتقد است: «شرایط کرونایی باعث شد میزان زیادی از ارتباطات اجتماعی کودکان حذف شود و هیچ‌چیز برای جایگزین کردن آن در خانواده‌ها وجود نداشت. در حال حاضر والدین نقش پررنگ و مهمی دارند و نباید مهارت و رشد اجتماعی فرزند خود را نادیده بگیرند و آگاهانه عمل کنند.»
 
وزارت آموزش و پرورش اعلام کرده بر اساس الگوی بازگشایی مدارس، به تدریج تا پایان آبان ١٤٠٠، تمامی مدارس فعالیت خود را به شیوه حضوری آغاز خواهند کرد. به گفته سخنگوی وزارت آموزش و پرورش در حال حاضر دانش آموزان فنی و حرفه ای و کاردانش برای دروس مهارتی و دانش‌آموزان ابتدایی برای آشنایی با معلمان خود در مدارس حضور پیدا کرده اند. علیرضا کمرئی گفته در نیمه دوم مهرماه، مدارس روستایی و عشایری که کلاس‌های کمتر از ۳۰ نفر دانش آموز دارند بازگشایی می‌شوند و از نیمه اول آبان ماه، مدارس کم جمعیت شهری و از نیمه دوم تمامی مدارس کشور بازگشایی خواهند شد.
 
با این حال در ۱۹ ماه گذشته اختلال و وقفه جدی در امر آموزش شرایط عادی فعالیت مدارس را تغییر داد و شوکی طولانی و زیانبار به سیستم آموزشی و یادگیری دانش آموزان وارد کرد و حتی روی رفتارها و بعضی عادات والدین هم اثر گذاشته است. اما کودکان به علت حساسیت دوره رشدی آنها بیشتر در معرض پیامدهای غیرمستقیم ناشی از بحران کرونا بودند. شیوع کرونا و قرنطینه باعث شد که کودکان بخشی از روابط اجتماعی و مهارت‌هایی که باید می‌آموختند را یاد نگیرند و از این لحاظ ممکن است در آینده دچار بحران شوند. از این منظر بازگشت مجدد دانش آموزان به مدارس به خصوص در دوره ابتدایی الزاماتی را طلب می کند.
 
در این باره دکتر حمیده سادات خادمی، روانشناس و استادیار گروه آموزش و پرورش دانشگاه علامه طباطبائی در گفتگو با عطنا با بیان اینکه برای بررسی و ارزیابی فرآیندهای رشدی کودکان، متناسب با دوره سنی و آمادگی آنان برای ورود به دبستان، نیاز به یکسری مقیاس‌های تائید شده است، گفت: «این ارزیابی‌ها معمولا توسط والدین با علم و آگاهی نسبت به رشد فرزند خود صورت می‌گیرد و در برخی مواقع که ضعفی از کودک دیده می‌شود با مراجعه به مراکزی که تخصصشان ارزیابی کودکان است می‌توان مشکل را بررسی کرد.»
 
مهارت های لازم برای ورود کودک به مدرسه
وی با اشاره به اینکه در رابطه با حوزه رشد کودک در دوره پیش‌دبستانی و پایه برای ورود به ساختار آموزش رسمی کشور چند موضوع مطرح است، اظهار کرد: «نخستین مورد، حوزه ارتباطات کودک است؛ اینکه مهارت ارتباط اجتماعی کودک به چه میزان رشد یافته و همچنین در مهارت‌های بدون کلام، برقراری ارتباط و بیان خواسته‌های خود با هم سن و سالان یا بزرگ‌ترها، چگونه عمل می‌کند موضوع مهمی است. به طور کلی این حوزه، یکسری از رفتارهای اجتماعی و همچنین بعضی از پیش‌نیازهای مهارت‌های ارتباطی را پوشش می‌دهد.»
 
خادمی با بیان اینکه مورد بعدی مربوط به مهارت‌های حرکتی کودکان است، عنوان کرد: «یکی از اصلی‌ترین مهارت‌های حرکتی کودکان، دسته مهارت‌های حرکتی درشت و دیگری دسته مهارت‌های ظریف است. تعادل در راه رفتن، خوب دویدن و درست پرت کردن توپ به دسته اول مربوط می‌شود. به طور کلی کودک باید یک هارمونی درستی در حرکات خود داشته باشد.»
 
این روانشناس ادامه داد: «دسته مهارت حرکتی ظریف، یکی از اصلی‌ترین پیش‌نیازهای حضور در مدارس است به خاطر اینکه موارد انگشتی را در برمی‌گیرد. این مهارت در سنین مختلف متفاوت است و مواردی مانند مداد در دست گرفتن، خستگی مچ، قدرت مناسب برای نوشتن و بستن دکمه جزو این دسته است.»
 
وی با اشاره به اینکه مهارت‌های فردی یا اجتماعی دسته مهم دیگر است، تصریح کرد: «منظور از مهارت فردی، خودیاری است؛ این مهارت کمک می‌کند تا اگر کودک در کلاس احساس تشنگی کرد بداند چگونه عمل کند. به عنوان مثال معمولا دیده شده که برخی والدین درگیر دست شستن فرزندان خود حتی در سنین بالاتر هستند، این مهارت‌ها مربوط به این موضوع است.»
 
این عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: «مهارت‌های اجتماعی مربوط به درک متقابلی است که کودکان در موقعیت‌های اجتماعی می‌توانند کسب کنند، مانند زمان‌هایی که خانواده به فرزند می‌گوید که سر میز غذا حاضر شود.»
 
خادمی با بیان اینکه آخرین مورد، مهارت حل مسئله است که در آزمون‌های هوش 3 سالگی به بعد امکان سنجیدن دارد، گفت: «تمامی اتفاقاتی را که در طول روز برای کودک رخ می دهد که نیاز به فکر و تأمل دارد، این مهارت در برمی‌گیرد، مانند زمان‌های که والدین چالشی را برای فرزند خود ایجاد می‌کنند و اجازه می‌دهند کودک با فکر کردن به حل آن چالش یا معما بپردازد.»
 
این استاد دانشگاه اظهار کرد: «به طور کلی اجتماع موارد ذکر شده، تابلو درستی از رشد کودک را به ما نشان می‌دهد که آیا کودک توانسته تکالیف رشدی خود را متناسب با مقیاس‌های بین‌المللی کسب کند یا اینکه نیاز دارد که این مهارت‌ها را به دست بیاورد.»
 
مهارت فرزند پروری در دوره شیوع کرونا
وی با بیان اینکه نقش خانواده در دوره قرنطینه و کرونا بسیار مهم است، افزود: «تا قبل از شرایط کنونی کودکان در مکان‌هایی مانند مهدکودک‌ها یا پارک‌ها، هم‌سن‌وسالان خود را می‌دیدند و ارتباط برقرار کردن را تمرین می‌کردند. شرایط کرونا باعث شد حفظ سلامت کودکان در اولویت قرار بگیرد، بنابراین میزان زیادی از ارتباطات اجتماعی حذف شد و هیچ‌چیز برای جایگزین کردن آن در خانواده‌ها وجود نداشت.»
 
خادمی با اشاره به اینکه والدین باید به نیاز و مهارت‌های کودک خود توجه کنند، اظهار کرد: «در حال حاضر والدین نقش پررنگی دارند و نباید مهارت و رشد اجتماعی فرزند خود را نادیده بگیرند و آگاهانه عمل کنند. به عنوان مثال موقعیت‌های نمایشی یا بازی‌هایی طراحی کنند که در آن لازم باشد مهارت اجتماعی تمرین شود.»
 
این روانشناس ادامه داد: «والدین باید به دنبال فضاهای آنلاینی باشند که در آن گردهمایی‌های مادر و کودک باشد. خیلی از مؤسسات یا برنامه‌های بین‌المللی در فضای آنلاین گردهمایی برگزار می‌کنند که باعث می‌شود کودکان در فضای مجازی با هم ارتباط داشته باشند یا در این فضا مواردی مانند بازی یا کاردستی انجام دهند.»
 
وی با تأکید بر اینکه فضای کتاب و کتاب‌خوانی در شرایط کنونی بسیار کمک‌کننده است، گفت: «نکته دیگر و مهم در این دوران آن است که از کتاب یا قصه‌گویی استفاده شود؛ بهتر است از کتاب‌ها و داستان‌های هدفمند برای رشد اجتماعی و ارتباطی کودک بهره بگیریم. آخرین مورد هم استفاده از ویدیوهای آموزشی یا کارتون است که این موضوع تقریباً در بین کودکان اشباع شده است.»
 
راهکارهایی برای غلبه بر اضطراب جدایی در روز اول مدرسه
این استاد دانشگاه در خصوص بی‌تابی کودکان در ورود به پیش‌دبستانی یا مدرسه عنوان کرد: «موقعیت اضطراب جدایی کودکان از والدین در بعضی موارد شدت زیادی دارد اما در برخی‌ها که مادر به سرکار می‌رود این موضوع طبیعی‌تر است. معمولا برای کودکانی که در این مدت در کنار والدین یا در خانه بودند، جدا شدن برای حضور در مدرسه همراه با اضطراب است.»
 
خادمی با اشاره به اینکه اولین اقدام برای حل این مشکل آن است که در حدود یک ماه قبل از بازگشایی مدارس، خانواده‌ها این موضوع را بررسی و تمرین کنند، افزود: «بهتر است والدین با تجربه‌ی شرایط دوری از فرزند در جای امن مواجه شوند تا کودکان به این موضوع عادت کنند. نیاز است والدین از هر موقعیت مناسب در دسترس که می‌تواند تجربه استقلال و جدایی را به کودک بدهد استفاده کنند.»
 
وی ادامه داد: «در برخی از مدارس با همراهی مربیان در روزهای ابتدایی از حضور والدین به مدت کوتاه در کنار فرزند در مدرسه استفاده می‌شود تا به‌مرور جدایی بیشتر و نگرانی کودک کمتر شود. والدین می‌توانند وسیله‌ای به کودک بدهند که وقتی دچار دلتنگی شد به آن نگاه کند تا قوت قلبی برای او شود.»
 
این روانشناس اظهار کرد: «در مواقعی فرزند چشمانش پر اشک شده و می‌داند که باید جدا بشود، در این بین مادر هم شروع به گریه کردن می‌کند؛ در این شرایط والدین باید یک چهره امن، مهربان و بدون هیچ‌گونه ترسی در آخرین لحظه به فرزند خود نشان بدهند. البته نباید خاطره تلخی هم برای کودک خود به یادگار بگذاریم، بنابراین باید یکسری کارها را از قبل انجام دهیم.»
 
کودک خود را با دیگران مقایسه نکنید
این استاد دانشگاه عنوان کرد: «مقایسه‌هایی که کودکان با یکدیگر دارند یک موضوع کاملاً طبیعی در این دوره سنی است. بار منفی این مقایسه‌ها زیاد نیست و معمولا این تفاوت‌ها است که به چشم کودک می‌آید اما زمان‌هایی والدین به اشتباه بار مقایسه مثبت و منفی را به فرزند خود می‌دهند؛ به عنوان مثال به کودک خود می‌گویند تو بچه بی‌ادبی هستی و دوست تو با ادب و خوب است، مواردی از این دست در رشد کودک تأثیر منفی می‌گذارد.»
 
خادمی با بیان اینکه مقایسه همانند یک شمشیر دو لبه است، گفت: «اینکه فرزند خود را با هم و سن سالانش در هر موقعیتی مقایسه کنیم عملی اشتباه است. در بعضی مواقع والدین تفاوت‌های فردی را نادیده می‌گیرند و کودکان را با دیگران مقایسه می‌کنند که هم به والدین آسیب می‌زند و هم باعث کاهش عزت‌نفس کودک می‌شود. همچنین برتر دانستن و تعریف بیش‌ازحد هم کار درستی نیست چون کودک همیشه برتر نیست و دچار اشتباه می‌شود و درنهایت ضربه می‌خورد.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام