عضویت در سازمان شانگهای، ایران را از تنهایی استراتژیک خارج می‌کند

عطنا - یک کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه نباید از عضویت در سازمان شانگهای انتظار معجزه داشت، اظهار کرد: «نباید فکر کنیم که کشورهای عضو این سازمان، تحریم ها را به خاطر عضویت ایران دور می زنند و به ما کمک می کنند. اگر بخواهیم با کشورهای این سازمان مبادله کنیم نظام پولی بین المللی مانع می‌شود و اگر با ما مبادله کنند از طرف آمریکا،FATF  و ... جریمه می شوند.»
 
به گزارش عطنا، چهارشنبه 7 شهریور نشستی با عنوان «بررسی ابعاد سیاسی، اقتصادی و امنیتی عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای» توسط عطنا و با همکاری مرکز تحقیقات چین دانشگاه علامه طباطبائی به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست حسن بهشتی پور، کارشناس مسائل بین الملل، دکتر ولی کالجی، پژوهشگر ارشد مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری و دکتر مجید رضا مومنی، استادیار روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی به ایراد سخنرانی پرداختند.
 
حسن بهشتی پور در ابتدای نشست با اشاره به اهمیت جنبه های اقتصادی سازمان شانگهای برای ایران اظهار کرد: «عضویت ایران در این سازمان باعث می شود از تنهایی استراتژیک یا راهبردی که از اول انقلاب برای خود ساختیم، خارج شویم. زیرا رویکرد ما در انقلاب اسلامی مقابله با نظام سلطه بوده و برداشت مسئولین ایرانی این بوده که سازمان های بین المللی ابزار نظام سلطه بین المللی هستند. شعار انقلابی ایران نیز نه شرقی نه غربی بود؛ یعنی نفی سلطه شرق و غرب. پس عضویت ایران در شانگهای گام مهمی در خارج شدن از این تنهایی استراتژیک است.»
 
وی ادامه داد: «عضویت ایران در سازمان شانگهای موجب تقویت چندجانبه گرایی در سطح منطقه می شود. ایران می تواند از این سیاست به جای سیاست یک‌جانبه گرایی آمریکا استفاده کند. ما به نوعی می خواهیم با آمریکا مقابله داشته باشیم و برای مقابله با یکجانبه گرایی آمریکا انتظار داریم که از کمک کشورهای منطقه یا عضو سازمان استفاده کنیم.»
 
این کارشناس مسائل بین الملل خاطرنشان کرد: «اما بر اساس تجربه های متعدد دیدیم این سازمان از کشور روسیه که عضو دائمی و بنیانگذار آن است، در جنگ آبخازیا و اوستیای جنوبی، حتی در حد صدور یک بیانیه هم حمایتی نکرد. یا در بحث مربوط به درگیری های روسیه در مسئله کریمه و شرق حتی در مورد روسیه نیز نتوانست اقدام خاصی انجام دهد. لذا اصولا این سازمان ماهیت ضد آمریکایی ندارد و اعضای آن‌ مثل چین، روسیه و هند در حال همکاری با آمریکا هستند و در عین حال تقابل و رقابت نیز وجود دارد.»
 
بحث شانگهای بیشتر سیاسی - امنیتی است
بهشتی پور اظهار کرد: «نکته سوم ارتقای همکاری های منطقه ای است. ایران انتظار دارد با عضویت در این سازمان همکاری های خود را گسترش دهد‌؛ ولی در سال های گذشته بحث شانگهای بیشتر سیاسی - امنیتی بوده و ما شاهد گشایش بزرگ در وضعیت همکاری در چاچوب شانگهای نبوده ایم.»
 
وی با بیان اینکه یکی از اقدامات لازم برای گسترش همکاری ها، برداشتن گمرکات است، گفت: «گمرکات را باید حذف می کردند یا ترجیحات گمرکی برای اعضای سازمان قائل می شدند، اما متاسفانه هنوز چنین چیزی محقق نشده است و فاصله زیادی تا تحقق آن وجود دارد. پول واحدی نیز در این سازمان مورد توجه قرار نگرفته و همچنان دلار و تا حدودی یوآن حاکم است. حتی بانکی را کشور چین ایجاد کرد ولی این بانک بیش‌تر در بعد جهانی مطرح است.»
 
این کارشناس مسائل بین الملل با بیان اینکه این سازمان عمدتا یک باشگاه سیاسی بوده که بیانیه هایی را اعلام کرده است، افزود: «در مورد افغانستان که مهم ترین موضوع چند سال اخیر این سازمان و عضو ناظر آن است، با خروج آمریکا، به جای انجام اقدامات سریع به صدور یک سری بیانیه ها اکتفا کردند. ماهیت این سازمان در ۲۰ سالی که از تاسیس آن گذشته است، یک ماهیت تاثیرگذار و جریان ساز بین المللی نبوده، بلکه بیش‌تر دنباله رو بوده است. گرچه در تمام بیانیه های شانگهای با یک جانبه گرایی آمریکا مخالفت شده است.»

نمی توان انتظار معجزه از سازمان شانگهای داشت
بهشتی پور با توجه به شاخص های ژئوپلیتیکی و ژئواکونومیکی کشورهای عضو اصلی سازمان شانگهای، گفت: «پیوستگی سرزمینی و جمعیت کشورهای عضو سازمان باعث موفق تر شدن آن می شود و نکته قابل توجهی است. از لحاظ تولید ناخالص ملی نیز ما با ارقام قابل توجهی مواجه می شویم که یک نقطه قوت برای این سازمان است. با توجه به تبلیغاتی که در رسانه ها می شود مبنی بر آنکه آینده اقتصادی دنیا در دستان چین و هند خواهد بود، انتظار می‌رود که ایران بتواند از این بازار به خوبی استفاده کند.»

وی ادامه داد: «اما برای خارج شدن از این وضعیت نباید امیدوار باشیم که درون شانگهای معجزه ای برایمان رخ دهد. در سال ۹۹، ۲۶ میلیار دلار تبادل تجاری داشتیم که ۶۷ درصد آن با چین بوده است. پس تا تحریم ها وجود دارد نباید فکر کنیم که کشورهای عضو این سازمان، تحریم ها را به خاطر عضویت ایران دور می زنند و به ما کمک می کنند. اگر بخواهیم با کشورهای این سازمان مبادله کنیم نظام پولی بین المللی مانع می‌شود و اگر با ما مبادله کنند از طرف آمریکا،FATF  و ... جریمه می شوند.»
 
بعد امنیتی - سیاسی سازمان شانگهای به بعد اقتصادی آن می چربد
بهشتی پور اظهار کرد: «در رسانه ها می شود تبلیغ زیادی درباره خوب بودن این بازار بزرگ کرد ولی فقط با عضویت در شانگهای نمی توان مشکلات تحریم و اقتصادی را برطرف کرد. با توجه به امتیازهایی که سازمان شانگهای برای ایران دارد و ملاحظاتی که برای عضویت کامل در آن داریم، می توانیم نکاتی را در نظر بگیریم.»
 
وی با بیان اینکه روند عضویت کامل ایران منوط به تصویب سی و خورده ای سند مهم است که بعضی از آنها باید در مجلس تصویب شود که این خود زمان زیادی را می گیرد، اظهار کرد: «بدون این اسناد و طی کردن این شرایط منتظر معجزه نباشیم. این سازمان تکیه اش مسائل امنیتی و سیاسی است. اگر بتوانیم رویکرد آن را بپذیریم ممکن است با آن ها بتوانیم جلو برویم. مسئله پیش روی ما مسئله افغانستان است و اینکه این سازمان می تواند تاثیری در برقراری امنیت در افغانستان بگذارد یا خیر.»
 
سازمان شانگهای نمی تواند خلأ ناشی از خروج آمریکا در افغانستان را پر کند
بهشتی پور گفت: «پس از عضویت هند و پاکستان این سازمان دچار تعارضات داخلی شد و این تعارضات داخلی مانع از این می‌شود که ابتکارات ضروری و مهم در مورد افغانستان انجام گیرد. اگر ایران بتواند از پشتیبانی شانگهای برای تثبیت امنیت افغانستان استفاده کند، بزرگترین دستاورد را کسب کرده است. اما باید دید این کار تا چه اندازه عملی می شود‌. آيا اعضای شانگهای حاضر هستند با ایران همکاری کنند و یک طرح مشترک را دنبال کنند؟ خصوصا که پاکستان نقش وسیعی در حمایت از طالبان دارد. پس مهمترین نقش شانگهای (ایجاد ثبات و امنیت) ناکارآمدتر از قبل شده است.»
 
وی با اشاره به اینکه باید واقع بینانه با این سازمان برخورد کنیم، افزود: «مجموعه مبادلات کشورهای عضو این سازمان با هم بسیار کمتر از مبادلات بیرون سازمانی آن ها است. اگر به چشم یک باشگاه سیاسی به آن نگاه کنیم و عضویت در آن را با وجود تحریم ها تبلیغی در نظر بگیریم برای نشان دادن عدم انزوای ایران و همکاری ایران با کشورهای دیگر و سازمان های مهم تاثیرگذار، پس می توان گفت در مجموع این عضویت خوب است وگرنه با توجه به روندهای گذشته و از لحاظ اقتصادی شاهد تحول فوق العاده نخواهیم بود.»

گزارش از: هیوانا حیدری

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام