طالبان با افغانستان چه خواهد کرد؟

عطنا - یک کارشناس مسائل افغانستان معتقد است: «طالبان در مرحله کسب قدرت است و هنوز یک امر ایجابی را دنبال نمی‌کند و زمانی که دست بالا را داشته باشد، روح مدارا و هم پذیری که در افغانستان به وجود آمده و همین‌طور جامعه مدنی نیم‌بندی که بوده قطعاً از بین خواهد رفت.»
 
باری دیگر بحران بر سر افغانستان سایه افکنده و گویی جنگ، ناامنی و آوارگی قصد ندارد از این کشور رخت بندد. در حالی که گمان می رفت با توافق طالبان و امریکا زمینه برای ترکیب و پیوستن این گروه به دولت و ملت اففانستان فراهم شود، اکنون طالبان در حال بلعیدن افغانستان است. بیش از 90 درصد خاک این کشور به تصرف طالبان درآمده و غیر از استان کابل سایر استان های مهم این کشور تسلیم طالب ها شده اند. زمزمه هایی برای کناره گیری اشرف غنی، رئیس جمهور افغانستان و توافق میان طرفین شنیده می شود، اما آنچه نامشخص است آینده حکومت در افغانستان و تبعات آن برای مردم این کشور و همسایگان از جمله ایران است.
 
در این باره دکتر جعفر حق پناه، عضو هیات علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی و کارشناس مسائل افغانستان در گفتگو با عطنا با بیان اینکه طالبان سمبل ناسیونالیسم زخم‌خورده پشتون است، گفت: «پشتون‌ها فکر می‌کنند که حق حاکمیت تاریخی مورد ادعای آنان در 300 سال گذشته بر افغانستان طی سال‌های اخیر به‌تدریج رنگ‌ باخته است. لذا بیش از آنکه انگیزه‌های مذهبی پشت این جنبش باشد، به نظر می‌رسد ملاحظات قومی از نظام سنتی و قبایلی مناطق ولایت جنوبی پشتون نشین و همین‌طور ولایت مشرقی بر این جنبش حاکم شده است.»

وی با اشاره به اینکه این جنبش یک وضعیت در حال شدن را طی می‌کند و شاید به قطعیت حتی خود آنان هم ندانند که چه می‌خواهند، افزود: «به نظر می‌رسد طالبان می‌دانند که چه چیزی نمی‌خواهند، اما در اینکه به دنبال چه چیزی هستند و چگونه می‌خواهند ساختار مطلوب خود را پیدا کنند ابهامات زیادی وجود دارد.»
 
طالبان در مرحله کسب قدرت است
این کارشناس مسائل افغانستان با تأکید بر اینکه این جنبش در مرحله کسب قدرت است و هنوز یک امر ایجابی را دنبال نمی‌کند، تصریح کرد: «لایحه‌های مختلفی که در این جنبش وجود دارد از رهبران قبایل مولوی‌ها، بزرگان مذهبی، عامه مردم و برخی از نخبگان که به این گروه پیوستند و حتی گروه‌های خارجی که حامی این جنبش هستند در حال حاضر یکپارچه‌اند، اما معلوم نیست که روزهای بعد بین همه این افراد و عامه مردم که بدنه این جنبش هستند چقدر همنوایی و همراهی وجود داشته باشد.»
 
تغییری در طالبان به وجود نیامده است
وی با بیان اینکه پاسخ به این سؤال که طالبان چه نوع نظامی را دنبال می‌کند، زود است و باید دید که برآیندهای سیاسی داخلی و خارجی چه فرایندی را طی خواهند کرد، افزود: «طالبان وانمود می‌کند که با گذشته خودش بسیار متفاوت شده و البته این تفاوت را به لحاظ تاکتیک‌ها می‌توان مشاهده کرد و به‌مراتب حرفه‌ای‌تر شده‌اند؛ اما اینکه واقعاً چقدر از آن خصلت تمامیت‌خواهی و وابستگی به پاکستان دست کشیدند جای سؤال و تردید دارد و بعید است که همچین اتفاقی افتاده باشد.»
 
این پژوهشگر مسائل افغانستان ادامه داد: «بزرگان و رهبران این جنبش بیشتر در پاکستان هستند و غیرممکن است بدون دریافت حمایت همه‌جانبه پاکستان و کشورهایی مانند عربستان و امارات، این جنبش بتواند دست‌کم 70 الی 90 هزار جنگجو را بسیج کند. لذا به نظر می‌رسد تغییری در این جنبش به وجود نیامده است.»
 
طالبان همچنان مورد حمایت پاکستان است
حق پناه با بیان اینکه در تامین منابع مالی، موضوع مواد مخدر برای طالبان مهم است ولی در اهمیت آن بزرگ‌نمایی شده، عنوان کرد: «خیلی از کشورها مثل پاکستان نمی‌خواهند نقش خودشان را در حمایت از طالبان پررنگ جلوه دهند و این جنبش فقط با مسئله مواد مخدر گره نخورده و بسیار بیشتر از این حمایت دریافت می‌کند.»

این مطلب را هم بخوانید:

♦ در افغانستان چه خبر است؟

وی با اشاره به اینکه کمتر از 45 درصد جمعیت افغانستان پشتون ها هستند، گفت: «این جنبش به‌شدت وابسته به حمایت خارجی و مداخله مستقیم و غیرمستقیم است. دستگاه امنیتی و نظامی و همین‌طور جنبش‌های مذهبی و سیاسی پاکستان در اینکه گرایش‌های طالبان به چه سمتی سوق پیدا کند، نقش دارند.»
 
با به قدرت رسیدن طالبان  روح مدارا و هم‌پذیری در افغانستان از بین می‌رود
وی با تأکید بر اینکه اگر طالبان دست بالا را در حکومت داشته باشد تمام دستاوردهای ۲۰ سال اخیر در این کشور برای گسترش آزادی، حقوق بشر و به‌خصوص حقوق زنان از دست خواهد رفت، تصریح کرد: «اگر طالبان به قدرت برسد یک سازه‌ سخت‌افزار فیزیکی از آنچه که در این 20 سال در افغانستان بوده باقی می‌‎ماند بدان معنا که برخی نهادها و تشکیلات پابرجا می‌مانند، اما از روح خود تهی خواهند شد.»
 
این پژوهشگر مسائل افغانستان افزود: «قطعاً وقتی که طالبان به قدرت برسد روح مدارا و هم‌پذیری که در افغانستان به وجود آمده و همین‌طور جامعه مدنی نیم‌بندی که بوده از بین خواهند رفت؛ اما باید دید که آیا همه عوامل و شرایط پذیرای این سیطره طالبان آن‌هم با رویکرد نظامی، خشونت‌گرایانه و یک‌جانبه خواهد بود.»
 
طالبان و آمریکا مکمل یکدیگر هستند
وی با اشاره به اینکه آمریکا و طالبان هردو به نفع یکدیگر کار می‌کنند، گفت: «وضعیت فعلی قدرت یافته طالبان برآیند توافق 2 سال پیش در دوحه قطر با آمریکا است. دست‌کم تحولات 2 سال اخیر باعث شد که این وضعیت را در افغانستان شاهد باشیم و به نظر می‌رسد طالبان و آمریکا مکمل یکدیگر هستند.»
 
نمی‌توان گفت ایران فقط باید با یک گروه در افغانستان کار کند
حق پناه با بیان اینکه به‌هرحال ایران همسایه افغانستان است و این کشور از حضور و نفوذ قدرت‌های خارجی تأثیر می‌پذیرد، افزود: «برخی از جریان‌های مذهبی در افغانستان با ایران نسبت نزدیک‌تری دارند و برخی هم مخالف هستند؛ در نتیجه نمی‌توان گفت ایران باید فقط با یک گروه در افغانستان کار کند.»
 
وی ادامه داد: «متأسفانه در ایران بین جنبش طالبان و قوم بزرگ پشتون تفاوتی قائل نیستند و فاصله ها، تفاوت‌ها و تمایزها میان آنها روشن نیست. دنیا با واقعیت دیگری در افغانستان مواجه شده است. حال‌ آنکه چقدر مطلوب و یا نامطلوب جلوه می‌کند بحث دیگری است؛ ابتدا باید بپذیرد که این موجودیت در حال قدرت‌یابی است.»

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام