نوروز، نگهبان فرهنگ مشترک ملت‌هاست

آئین نوروز به ما می‌آموزد با تحولات طبیعی سازگار شویم و همانگونه که طبیعت دائماً به دنبال بازسازی ریشه‌های خود و نو شدن است، ما هم اینگونه عمل کنیم.

به گزارش پایگاه خبری - تحلیلی دانشگاه علامه طباطبائی (عطنا) همایش بین‌المللی ظرفیت‌های فرهنگی-اجتماعی «حوزه تمدنی نوروز» به همت پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه‌طباطبایی با همکاری موسسه مطالعات و تحقیقات بین‌المللی ابرار معاصر تهران و بنیاد سعدی، یکشنبه، 17 اسفندماه به‌صورت برخط برگزار شد.

در این نشست حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی؛ غلامعلی حدادعادل، رئیس بنیاد سعدی؛ عبدالغفور لیوال، سفیر افغانستان در ایران؛ سرور بختی، رئیس موسسه فرهنگی اکو و عابد اکبری، رئیس موسسه ابرار معاصر تهران به بیان دیدگاه‌های خود پرداختند.

تغییر شیوه کنشگری به تبعیت از فرهنگ نوروز

به نقل از ایکنا، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبایی، در این همایش اظهار کرد: امیدوارم این نشست ثمرات فراوانی در حوزه‌های فرهنگی و مطالعاتی و علمی داشته باشد. دو نکته را در ابتدای سخنم عرض می‌کنم شاید فتح بابی برای مباحثات فرهنگی باشد؛ نکته اول اینکه ما در نوع نگرش‌های جدیدی که به روابط بین‌ ملت‌ها جود دارد شاهد شکل‌گیری نگاهی هستیم که معتقد است جهان ما آن‌گونه خواهد شد که به آن می‌نگریم. اگر جهان را سراسر منازعه و قتل و خونریزی ببینیم جهان ما این‌گونه خواهد شد اما اگر جهان را سراسر فرهنگ و اندیشه و گفت و گو در نظر بگیریم قطعاً جهان ما این‌گونه می‌شود.

وی افزود: پس از گذر از یک دوران خونین در تاریخ بشر که ریشه آن در جنگ‌های اروپایی و در عصر مدرنی بود که به رغم ادعای صلح طلبی خونین‌ترین جنگ‌های بشری در دوران جنگ جهانی اول و دوم پدید آمد نگرشی بر اندیشمندان، دانشمندان و کنشگران صحنه جهانی حاکم شد که گویا جهان ما سراسر تعارض است که این تعارض بر سر امنیت، منفعت بیشتر و تحمیل اراده‌ها بر یکدیگر است و حتی به گونه‌ای در تئوری پردازی‌‌های علمی نشان دادند که گویا این طبیعت بشر و سیاست و روابط بین ملت‌هاست و حتی برخی ادعا کردند این طبیعت فرهنگ سیاسی و بین‌المللی است.

نمادها در درون فرهنگ‌های متعالی

سلیمی گفت: این در حالی است که دوران‌های عظیم تاریخی وجود دارد که نشان می‌دهد که طبیعت بشر و روابط میان ملت‌ها اینچنین نیست و این نگرشی که پس از جنگ جهانی دون بین دولت‌های قدرت طلب پیدا شد و گسترش یافت جهان ما را به چنین جهانی بدل کرد؛ در حالی که در درون فرهنگ‌های متعالی و تاریخ ساز نمادهایی وجود دارند که گویای نوع دیگری از زیست اجتماعی میان ملت‌هاست.

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به نقشی که نوروز در همگرایی ملت‌ها می‌تواند داشته باشد اظهار کرد: نوروز و مراسم و رفتارهایی که در حاشیه مراسم نوروز شکل می‌گیرد یکی از نمادهایی است که می‌توان در این بین به آن اشاره کرد؛ نمادی که صدها میلیون انسان بر اساس آن و در یکی از بهترین شرایط طبیعی تحول اجتماعی، نه به تعارض می‌اندیشند، نه به خون‌ریزی، نه به تحمیل به دیگران و نه منافع لجام گسیخته بلکه در حول و حوش این نماد به نو شدن، بازاندیشی درباره خود و ساختن زندگی بهتر و همسازی و هم اندیشی با یکدیگر می‌اندیشند.

رواج گونه‌ای از نگرش به جهان پیرامون

وی افزود: چه بسا اگر همه ملت‌ها، مانند ملت‌‌هایی که ریشه در جهان پارسی دارند بر اساس چنین نمادهایی رفتارها و نظام‌های ارزشی خود را تنظیم کنند بتوانیم به سوی جهانی متفاوت حرکت کنیم؛ لذا بزرگداشت این مراسم فقط برای پیوستگی بیشتر بین فرهنگ‌ها نیست، بلکه به نوعی تلاش برای رواج گونه‌ای دیگر از نگرش به جهان پیرامون ما هم هست؛ نگرشی که می‌تواند زیست جهان متفاوتی را در عرصه بین‌المللی برای ما به ارمغان بیاورد.

سلیمی بیان کرد: نکته دومی که لازم است به آن اشاره کنم این است که این آئین نمادین بر اساس تحول طبیعت شکل می‌گیرد؛ آئینی که بنیاد آن نو شدن طبیعت است. فراموش نکنیم که در عصر مدرن، دانش‌هایی را ساخته‌ایم یا ساخته شده و به ما هم داده شده است که بنای آن در دستکاری و اکثراً تخریب طبیعت بوده است. نتیجه این وضعیت ناسازگاری انسان با طبیعت و تلاش افسارگسیخته انسان برای تسلط و نابودی طبیعت است. آئینی مثل نوروز به ما می‌آموزد که باید به گونه‌ای بیاندیشم و عمل کنیم که سازگار با طبیعت باشیم.

نوروز با اندیشه دینی نیز سازگاری دارد

رئیس دانشگاه علامه طباطبایی یادآور شد: نکته دیگر اینکه نوروز با اندیشه دینی نیز سازگاری دارد و علت این است که در یافته‌هایی که در پیامبر اسلام(ص) داریم، دیده‌ایم که حتی در بحبوحه سرنوشت‌ساز‌ترین جنگ‌ها اجازه کوچکترین تعدی را به طبیعت نمی‌دهند و در بزرگترین آئین‌های مذهبی نیز یکی از اصول اساسی پاسداری از طبیعت است. آئین نوروز هم به ما می‌آموزد که دانش‌ها و شیوه‌های کنشگری ما نباید به گونه‌ای باشد که به تخریب طبیعت بپردازیم بلکه باید آن مشی اجتماعی را دنبال کنیم که با تحولات طبیعی سازگار شویم و همانگونه که طبیعت دائما به دنبال بازسازی ریشه‌های خود و نو شدن است ما هم این‌گونه عمل کنیم.

سلیمی در پایان گفت: اگر این‌گونه نگاه کنیم جهان پیرامون ما متفاوت خواهد شد. بسیار امیدوار هستیم که با هم اندیشی‌هایی همانند هم اندیشی امروز شرایطی برای ما فراهم شود که گونه‌ای دیگر از اندیشیدن را جاری کنیم که زیست اجتماعی ما را متفاوت کند لذا آرزو می‌کنم این نشست آغازگر این‌گونه هم اندیشی تازه میان متفکران مختلف باشد. در پایان از بنیاد سعدی، مؤسسه ابرار معاصر و پردیس تحصیلات تکمیلی که در این زمینه همکاری کرده‌اند تشکر می‌کنم.

همگرایی با مؤلفه تمدنی مشترک

مرتضی نورمحمدی، رئیس پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبایی و رئیس همایش در ادامه اظهار کرد: بهار طبیعت از راه می‌رسد و صحنه جهان به نوعی آئینه تمام‌نمای قدرت خداوندی است و نوروز نماد عینی این تغییر و تحول محسوب می‌شود. شاید بتوان گفت جشن نوروز عنصر خلاقیت در میان مردم کشورهای منطقه محسوب می‌شود و گفت‌وگو و مباحثه پیرامون یک مؤلفه تمدنی و هویتی مشترک در میان کشورهای همسایه می‌تواند نقشی مهم و اساسی در تقویت صلح، ایجاد همگرایی و دستیابی به امنیت پایدار داشته باشد.

وی افزود: توجه به جنبه‌های اجتماعی و فرهنگی نوروز می‌تواند در ساخت دوستی‌ها و روابط پایدار میان ملت‌های منطقه نقش اساسی ایفا کند و این همایش گامی کوچک در پاسداشت نوروز و ایجاد بسترهای لازم در این زمینه محسوب می‌شود. در این همایش در سه پنل تاریخ و ادبیات، دیپلماسی علمی و دیپلماسی گردشگری در خدمت دوستانی از کشورهای مختلف حوزه تمدنی نوروز هستیم.

نورمحمدی یادآور شد: مایلم تشکر قلبی خودم را از همکارانم در مؤسسه ابرار معاصر و همچنین همکاران بنیاد سعدی و پردیس تحصیلات تکمیلی دانشگاه علامه طباطبایی ابراز کنم که برگزاری همایش در یک مدت محدود بدون همکاری آنها امکان‌پذیر نبود.

آموزه‌های نوروزی در روابط بین‌الملل

عابد اکبری، رئیس مؤسسه ابرار معاصر، نیز در این همایش اظهار کرد: بنده در اینجا یک پیشنهاد دارم. همانگونه که می‌دانیم یکی از رسوم نوروز، زدودن پلشتی‌ها و ناپاکی‌ها از دل و جان است و عموماً در روزهای نوروز در کشورهایی که این روز را گرامی می‌دارند به سمت خویشان می‌رویم و درخواست می‌کنیم کدورت‌ها رفع و یک همدلی رواج پیدا کند. بنده به دولت‌های حوزه نوروز پیشنهاد می‌کنم در این روزهای منتهی به نوروز، سفرهایی را به عنوان سفرای نوروزی به دیگر کشورهای منطقه ارسال کنند تا همدلی بین ملت‌های منطقه را تجدید کنند.

رئیس مؤسسه ابرار معاصر تهران در پایان سخنان خود اظهار کرد: به نظرم اگر در عرصه روابط بین الملل و سیاست میان ملت‌ها از آموزه‌های نوروزی الهام بگیریم شاید در کنار همدیگر روزهای بهتری را سپری کنیم.

نوروز نگهبان فرهنگ مشترک ملت‌هاست

غلامعلی حدادعادل در این مراسم با اشاره به منشأ نجومی نوروز گفت: نوروز دارای یک ساعت آسمانی بوده و این گردش خورشید و اوضاع و احوال نجومی است که نوروز را اعلام می‌کند و به صورت قراردادی نیست که یک مؤسسه تحت شرایط اجتماعی، یک مبدأ را برای سال آغاز اعلام کند.

وی افزود: ایرانیان و سایر مردم از چندین سال پیش با دانش نجومی به این پدیده توجه داشته‌اند و زمان دقیق رسیدن خورشید و عبور آن را می‌شناختند و پیش‌بینی می‌کردند و به همین دلیل سال خود را در این لحظه قرار داده و جشن می‌گرفتند.

حدادعادل ادامه داد: این منشأ نجومی مستقل از تفاوت‌های سیاسی، اجتماعی، قومی و مذهبی بوده و مردم از هر اعتقاد، تبار و مرام سیاسی و طبقه اجتماعی که باشند، نوروز برای همه است و از این جهت، جشن بی‌نظیری در جهان محسوب می‌شود و اگر آغاز سال کشور‌های منطقه را با آغاز سال دیگر کشور‌ها مقایسه کنیم، بهانه‌های آغازین سال‌های دیگر بهانه‌های خاصی است که همه آن را لمس نمی‌کنند و به یک عده تعلق می‌گیرد و به برخی تعلق نمی‌گیرد، اما نوروز متعلق به همه است.

رئیس بنیاد سعدی در ادامه گفت: نوروز با چنین ریشه و پیشینه‌ای به عنوان نماد یک فرهنگ مشترک در میان ملت‌هاست. فرهنگی که در عین مستقل بودن، قابلیت پیوند با هر فرهنگی را دارد، زیرا تعارضی با فرهنگ‌های دیگر ندارد و به همین دلیل است که ما سازگاری دلپذیری با فرهنگ ایرانی و اسلامی احساس می‌کنیم.

وی تصریح کرد: نوروز آغاز فصل رویش و نو شدن زندگی و منشأ حیات است، برای اینکه زندگی همه موجودات زنده به رویش برمی‌گردد. در این چرخه زندگی می‌بینید که همه مسائل به رویش و زمین برمی‌گردد و نوروز آغاز چنین تحولی است.

سابقه نجومی ملت‌ها و از جمله ایران بسیار طولانی است

حدادعادل گفت: ایرانیان بسیار خوش ذوق بوده‌اند که آغاز سال خود را چنین مناسبت طبیعی قرار دادند و این نشان از عمق فرهنگ کشور‌هایی است که نوروز را آغاز سال خود قرار داده‌اند. سابقه نجومی ملت‌ها و از جمله ایران بسیار طولانی است و در حدود ۸۰۰ سال پیش تقویم جلالی را ایجاد کردند که در مقایسه با سایر تقویم‌ها دقیق‌ترین است و نشان‌دهنده تسلط آن‌ها در نجوم است.

وی با بیان اینکه در بستر و بهانه نوروز هزاران آیین در کشور‌ها شکل گرفته است، بیان کرد: از دورافتاده‌ترین روستا‌ها و بزرگترین شهرها، سنت‌ها گل می‌کند. آداب و رسوم مختلف، لحظه تحویل سال، دید و بازدید‌ها و رفتار‌های انسانی و دوستانه که مایه دلخوشی همه مردم می‌شود، هر کدام آیینی دارد و رنگین‌کمان دلپذیری از آیین‌های نوروزی به وجود آمده که چشم همه را خیره می‌کند.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی نوروز را منبع الهام شاعران و هنرمندان خواند و تصریح کرد: نوروز یک رمز برای فرهنگ مشترک میان ملت‌های منطقه است و بجاست که همه ملت‌هایی که نوروز در فرهنگشان ریشه دارد یک وحدت و اتحادیه‌ای حول محور نوروز تشکیل دهند. این رمز وحدت می‌تواند بستری برای انواع همکاری‌ها باشد و ما می‌توانیم همبستگی‌های ملت‌ها را با نام نوروز شکل دهیم.

وی ادامه داد: در روزگاری که قدرت‌های فرامنطقه‌ای و برخی قدرت‌های منطقه‌ای درصدد هستند اتحادیه‌ای با اراده و منافع خود و مغایر طبیعت ملت‌ها ایجاد کنند. نوروز وسیله خوبی برای وحدت و همبستگی و ایستادگی در برابر نظام سلطه و نگهبانی از فرهنگ مشترک همه ملت‌هاست.