كرونا به مثابه يك متن

امیرحسین صفاحسینی*

یكی از مباحث مطروحه در هرمنوتیك، سخن از قلمرو و گستره متن است كه آیا متن فقط شامل مكتوبات و ملفوظات است؟ یا علاوه بر این امور سایر پدیده‌ها را نیز دربرمی‌گیرد؟ در اینكه آیا همه پدیده‌ها به‌مثابه یك متن نیاز به تفسیر دارند یا خیر، بین صاحب‌نظران اختلاف است. بدون‌ِشك عارفان و شاعران و حتی رمان‌نویسان همه پدیده‌ها را متن می‌دانند و در روش فهم آن، از هرمنوتیك استمداد می‌جویند.

برخی مانند عارفان پدیده‌ها را دال بر وجود خدا می‌دانند و برخی مانند شاعران از آن نكات اخلاقی را می‌آموزند و برخی نویسندگان پدیده‌ها را دال بر راه‌گشایی در تنگناها می‌دانند، مانند «پائولو كوئیلو»...

به نظر می‌رسد، ظهور ویروس «كرونا» این دیدگاه كه همه پدیده‌ها متن هستند را تقویت می‌كند، زیرا با نگاهی به رویكرد عالمان و فرهیختگان به این ویروس درمی‌یابیم كه هر كدام به نحوی این پدیده را تفسیر می‌كنند و برداشت‌های متفاوت ارائه می‌دهند. برای نمونه برخی این ویروس را بلای آسمانی دانسته و آن را مأموری از جانب خداوند معرفی می‌كنند كه مانند «پشه نمرود» وسیله‌ای برای انتقام از فساد و گناه بندگان عاصی است. اما برخی دیگر با اشاره به آیه «ظَهَرَ الْفَسَادُ فِی الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا كَسَبَتْ أَیدِی النَّاسِ»، (به سبب آنچه دست‌هاى مردم فراهم آورده فساد در خشكى و دریا نمودار شده است...) اینگونه بلاها را زمینی و بشری دانسته‌اند  به دو دلیل:‌

1- بودجه تحقیقات نظامی كشورها به‌قدری زیاد است كه قابل مقایسه با بودجه ناچیز تحقیقات پزشكی نیست و بیانگر این است كه بشر عاشق و دلباخته جنگ و خونریزی است تا شیفته آرامش و سلامتی، و این بدان معنا است كه برخلاف آیه قرآن كه فرموده «وَلَا تُؤْتُوا السُّفَهَاءَ أَمْوَالَكُمُ الَّتِی جَعَلَ اللَّهُ لَكُمْ قِیامًا»، (و اموالی که خدا قوام زندگی شما را به آن مقرّر داشته به تصرّف سفیهان ندهید...) اتفاقاً سفها، حاكمان زمین هستند كه أموال و شركائه بشر را به جای مصالح انسانی ملت‌ها صرف نابودی آنان می‌كنند.

2- عدم پیروی از دستورات كارشناسان بهداشتی است و از این جهت نیز این بلا منتسب به انسان است (محقق داماد-خبرفوری).

اما عده‌ای دیگر از این پدیده  ارزش‌های اخلاقی را دریافته اند.

خسرو باقری می‌گوید: اگر ارسطو این فیلسوف بزرگ را معلم اول نامیده‌اند، -می‌سزد كه «كرونا» را معلم آخر بنامیم- اما آموزه‌های این معلم آخر چیست؟

1- آدمی باید بیاموزد كه جهان پر از اسرار ناشناخته است و او درغار هزار تویی گام می‌زند كه از هركناره‌اش رازی می‌جهد.

2- «كرونا»، معرفت‌شناسی ما را تحول بخشید، او نشان داد، واقعیت‌هایی در جهان وجود دارد كه نمی‌توان آن را نادیده گرفت. سازه‌گرایان كجایند تا ببیند كه همه چیز ساخته ذهن نیست و واقعیت‌هایی وجود دارند كه راه بر ما می‌بینند و ما را به شناخت خود وا می‌دارد.

3- «كرونا» درحوزه اخلاق و ارزش‌ها نیز آموزه‌های سترگی دارد، او یك برابری‌‌خواه است، او همه را در برابر قانون برابر می‌داند و هیچ‌كس را برتر نمی داند.

چنین نیست كه اگر كسی گلیم خویش را از آب گیرد، بتواند درگوشه عزلتی مأوی بگیرد، بلكه یا همه با هم زنده می مانند یا همه با هم می میرند و این كلید طلایی اخلاق است كه غلبه بر خودمحوری است و در این سخن حكیمانه جلوه‌گر شده است كه «آنچه بر خود نمی‌پسندی بر دیگران مپسند».

*معاون علمی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه علامه طباطبائی