«التجارب» خلاصه دیدگاه‌های رازی در پزشکی است/ این کتاب نامزد دریافت جایزۀ کتاب سال در حوزۀ علوم خالص شد

محقق کتاب «التجارب: تجارب الرازی» گفت: اگر تمامی کتاب‌های رازی در زمینه پزشکی را بررسی کنیم، شاید بتوان گفت «التجارب» خلاصه دیدگاه‌های او در پزشکی است که می‌توان آن را با واسطه یکی از شاگردانش، به رازی نسبت داد.

به گزارش عطنا، ربابه رمضانی، عضو هیئت علمی گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: این کتاب را یک نویسنده ناشناس به نقل از یکی از شاگردان محمد بن زکریای رازی، دانشمند بزرگ ایرانی نوشته است. داستان تألیف این اثر اینگونه است که این نویسنده ناشناس با شاگرد رازی روبه‌رو می‌شود و یک سری پرسش‌هایی را مطرح می‌کند و این شاگرد به سبک و سیاق و روش طبابت رازی به پرسش‌ها پاسخ می‌گوید که در نهایت این پرسش و پاسخ‌ها در قالب کتاب تنظیم و تدوین می‌شود.

وی افزود: روش طبابت رازی به این‌صورت بوده که وقتی بر بالین بیماری حاضر می‌شد، معاینه را از سر و بخش‌های فوقانی بدن شروع می‌کرد تا به اندام‌ها و بخش‌های تحتانی می‌رسید. کتاب «التجارب» نیز که در 32 بخش تدوین شده، با سردرد، علل و درمان آن شروع می‌شود و به همین ترتیب دردها و درمان‌های مرتبط با بخش‌ و اندام‌های مختلف بدن از بالا به پایین ارائه شده است.

این پژوهشگر و استاد دانشگاه، درباره ارتباط این اثر با زکریای رازی، ادامه داد: براساس نقل قول‌های مختلف قدما و معاصر، تعداد کتاب‌های منسوب به رازی از 167 عنوان تا بیشتر ذکر شده است. به‌عنوان مثال دهخدا به نقل از ابن ندیم، تعداد کتاب‌های او را 167 عنوان، ابوریحان بیرونی این تعداد را در «الفهرست» 184 عنوان و تاریخ نگار عرب ابن ابی اصیبعه در «عیون الانباء» تعداد آثار منسوب به زکریای رازی را 238 عنوان ذکر کرده است. محمود نجم‌آبادی از استادان دانشگاه تهران نیز در کتاب «مولفات و مصنفات رازی» با بررسی تمام این قول‌ها و حذف نام‌های تکراری، به عدد 271 رسیده است. اما نام کتاب «التجارب» در بین هیچکدام از این فهرست‌ها دیده نمی‌شود. معتقدم اگر تمامی کتاب‌های رازی در زمینه پزشکی را بررسی کنیم، شاید بتوان گفت که «التجارب» خلاصه دیدگاه‌های او در پزشکی است و اگرچه مستقیماً جزو آثار او نیامده، اما می‌توان به‌طور غیرمستیقم با واسطه یکی از شاگردانش، این کتاب را به زکریای رازی نسبت داد.

 رمضانی با اشاره به شاخصه‌های مهم این کتاب، گفت: فکر می‌کنم برترین شاخصه کتاب این باشد که یک‌بار دیگر نام رازی را مطرح کرده، چرا که او شخصیت کمی نیست. بخش زیادی از دانش امروز شیمی و پزشکی در ایران و جهان اسلام، مدیون رازی و علم اوست. بسیاری او را ابداع‌گر شیمی نوین و تقسیم‌بندی آن می‌دانند که حتی تعداد زیادی از منتقدان و اندیشمندان غربی نیز این ادعا را قبول دارند.
مولف «فرهنگ تفصیلی اصطلاحات پزشکی»، تصریح کرد: با توجه به رویکرد سازمان بهداشت جهانی به طب سنتی و همچنین گیاه‌درمانی و باورهای ملل مختلف به این روش‌های درمان، مشخص می‌شود که بازگشت به میراث کهن، یک رویکرد جدید است که در جامعه جهانی اتفاق افتاده و ما هم در کشور کهن ایران که مهد طب سنتی است، می‌توانیم با طرح و معرفی چنین آثاری و یاد کردن از نام بزرگان علم تاریخ ایران، به جامعه جهانی نشان دهیم که از قافله عقب نیستیم.

گفتنی است، این کتاب بهمن ماه امسال به عنوان نامزد دریافت جایزۀ کتاب سال جمهوری اسلامی ایران معرفی شده بود.