خانیکی: بحران‌ها جای تسویه‌حساب‌های سیاسی نیست/ حادثه تلخ است و باید همدردی داشت

مراسم بزرگداشت جانباختگان سانحه هواپيمايی امروز با سخنرانی دكتر هادي خانيكی و با عنوان "جامعه در شوك! ضرورت بازسازی اعتماد و ارتباطات" در دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی برگزار شد.

به گزارش عطنا، هادی خانیکی، استاد ارتباطات در سخنانی با بیان اینکه صحبت کردن در این فضای اندوهبار و دردناک بسیار سخت است، گفت: پدیده سقوط هواپیما همه را حساس کرده و جامعه را در شوک فرو برده است و از آنجایی که همه ما دانشگاهی هستیم و این حادثه در درجه اول دانشگاه ها و دانشگاهیان را داغدار کرد، دامنه این شوک برای دانشگاهیان بزرگتر و بیشتر است.

وی اذعان کرد: زمانی که سوگی رخ می دهد هرچه همدردی بیشتر باشد چه از منظر مسئولیت های رسمی و چه از بعد مسئولیت های مدنی و اجتماعی، بار این داغ را کمتر می کند.

خانیکی ادامه داد: در چند روز گذشته و به طور خاص از 13 دی ماه تا به امروز با جامعه ای مواجه هستیم که هر لحظه یک حادثه و یک شوک را پشت سرگذاشته است و در هرکدام از این شوک ها و فراز و فرودها این پرسش پیش می آید که در هجوم این حوادث چگونه می توانیم فرصت هایی که برای جامعه پیش آمده را بازسازی، احیا و تهدیدهایی که در برابرش وجود دارد را کم کنیم؟

وی تاکید کرد که شهادت سردار سلیمانی نشان داد که جامعه ایران در لایه های زیرین خود وجهه هایی دارد که کمتر در سطوح بالایی آن دیده می شود، جامعه ایران با قاسم سلیمانی به مثابه یک قهرمان ملی برخورد کرد و این قهرمان سازی کار تبلیغات نبود بلکه از طریق ارتباطی که با دل ها برقرار شده بود اتفاق افتاد. این قهرمان به فرصتی برای از بین بردن تفرقه ها، ترمیم ناامیدی ها و سرمایه اجتماعی تبدیل شد.

استاد ارتباطات دانشگاه ادامه داد: متاسفانه فرصت به وجود آمده با تهدیدهای بسیاری روبرو شد، از مهمترین آنها سانحه سقوط هواپیمای مسافربری، حادثه جانباختگان کرمان و سقوط اتوبوس بود که این زنجیره حوادث به گونه ای پیش رفت که هرلحظه جامعه منتظر شنیدن خبری تلخ و سنگین بود و این جاست که باید بتوانیم جامعه ای که دچار شوک شده را احیا کنیم تا در معرض خطر فرسایش روانی، اجتماعی و سیاسی قرار نگیرد.

وی با تاکید بر اینکه حادثه های هوایی همیشه در راس خبرها هستند، گفت: سانحه هوایی صبح چهارشنبه 18 دی ماه تمامی ارزش های خبری را برای انتشار داشت به خصوص که جان باختن هموطنان کرمانی در یک تشییع باشکوه، زمینه اجتماعی لازم را برای آن ایجاد کرده بود به همین دلیل این حادثه باعث ایجاد شوک بسیار بزرگی در جامعه شد.

 رئیس کرسی ارتباطات علم و فناوری یونسکو گفت: اینکه چگونه با این شوک برخورد کنیم و یا آن را کمتر کنیم مهم است و در اینجا باید نگاه خوداصلاح گرایانه و انتقادی داشت. چرا که بعد از این حوادث، مردم با توجه به اظهارنظر مسئولان و رسانه ها اظهار نظر می کنند و می توان انتظار داشت که در این شرایط، رسانه های خارجی و معاند بر این موج سوار شوند.

وی گفت: باید ببینیم ما در این شرایط چه کاری می توانستیم انجام دهیم که میزان شوک و اعتراضات در جامعه را کمتر کند؟ اینکه بعد از این حادثه از جنس ارتباطات بحران چگونه به آن پرداخته شد؟ چه سازمان ها و با چه سازوکارهایی باید اطلاع رسانی می کردند و اصلاً چرا درست و به موقع گفته نشد و این عدم اطلاع رسانی درست و به موقع چه لطماتی به دنبال دارد؟ همه این موارد باید به طور دقیق بررسی شود، چرا که اولین چیزی که نشانه گرفته شد اعتماد عمومی بود.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه تشییع سردار سلیمانی بزرگترین تشییع نظامی بعد از جنگ جهانی دوم بود به گونه ای که حتی افرادی که با نظام زاویه داشتند هم در این مراسم حضور یافتند و این برای ایران یک سرمایه فوق العاده بود که به یک فرصت تبدیل شد و با سقوط هواپیما و کشته شدن بسیاری از دانشگاهیان نخبه به یک فرصت خطربار مبدل گشت.

وی گفت: سوالی که پیش می آید، چگونگی نیل به ثبات و تجدید همدلی در جامعه است؟ می توان امید داشت که جامعه به ثبات برسد و دوباره همه به یک همدلی دست پیدا کنند؟ زمانی که گزارش درست حوادث لحظه به لحظه داده شود و افراد در این زمینه مسئولیت پذیر باشند و اطلاع رسانی از طریق نهادهای رسمی انجام شود باعث جلب اعتماد و همدلی مردم می شود؛ چرا که تا جنگ و شرایط جنگی وجود داشته باشد امکان بروز این اتفاق ها وجود دارد.

خانیکی با بیان اینکه بحران ها، زمان تسویه حساب های سیاسی و جناحی نیست بلکه زمان همدردی و کاهش آلام است، افزود: بحران ها تهدیدزا هستند و زمان های واکنش بسیار محدودند و حس درد را باید شناخت و چاره کرد تا بحران به تهدید تبدیل نشود.

وی با تاکید بر اینکه مسئله صداقت، مسئله اصلی است، افزود: حادثه تلخ است و باید همدردی داشت و در عین حال باید به دور از واکنش های هیجانی بر زمینه عقلانی آن افزود. حوزه علوم انسانی برجستگی هایی دارد که در این شرایط باید به کمک جامعه بیاید و ظرفیت های از دست رفته را احیا کند.

خانیکی اظهار داشت: جامعه ایران، جامعه پر بحرانی است و این بحران ها را تنها بلایای طبیعی به وجود نمی آورند بلکه از طریق تحولات فنآورانه و رسانه ای نیز به وجود می آیند و ما می توانیم با بالا بردن قدرت ترمیم جامعه، ترمیم اعتماد و ترمیم سرمایه اجتماعی موفق شویم؛ چرا که اگر اختلال ارتباطی رخ دهد ما دیگر زبان هم را نمی فهمیم و این فاجعه بسیار بزرگتر از فاجعه ای است که اکنون با آن روبه رو هستیم.

وی در پایان گفت: باید یاد قربانیان را زنده نگه داشت به این دلیل که به ما هشدار می دهد در کجاها اشتباه کردیم و ناکارآمد بودیم و در کجاها نتوانستیم بحران را به درستی مدیریت کنیم. پس اجازه دهیم، همه حرفشان را بزنند تا با زدن حرف ها، تحمل حادثه راحت تر شود و بتوان دوباره به یک همدلی رسید و جامعه را احیا کرد.