هم‌اکنون کسی نیست که به قدرت تاثیرگذار جمهوری‌اسلامی در عرصۀ جهانی معترف نباشد

همایش بین المللی مسائل سیاسی ایران با حضور عباس آخوندی، وزیر سابق راه و شهرسازی، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، شجاع احمدوند، معاون آموزشی و جواد کاشانی، رئیس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی در سالن شهید بهشتی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در این مراسم دربارۀ مسائل سیاسی ایران گفت: برای ادامۀ بقا و تاثیر اجتماعی بیشتر، باید به مشکلاتمان توجه کنیم ولی نباید نقاط قوتمان را که همچنان وجود دارد را نادیده بگیریم، چرا که نقاط قوت ما هم بسیار مهم هستند.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: این اتفاقی است که در دوران های مختلف تاریخ تفکر در جامعۀ ایران افتاده است. یعنی زمانی که یک جریان اجتماعی و یا یک گروه اجتماعی یک دورانی را طی می کند، فقط به آسیب های خودشان فکر می کنند و نقاط قوتشان را فراموش می کنند و به یک چرخۀ معیوبی از تکرار مشکلات دچار می شوند. به گونه ای که کمتر جمعی پیدا می شود که ما بخواهیم سخنانمان تاثیرگزار و پرنفوذ باشد و نخواهیم یک نقد جدی و بنیان افکن در آن مطرح بکنیم.

سلیمی گفت: من اگر بخواهم چند ویژگی بارز از وضعیت امروز جمهوری اسلامی ایران و انقلاب اسلامی بعد از 40 سال عرض کنم، این به این معنا نیست که ما نقاط ضعف، نقص ها و پارادوکس ها را نمی خواهیم ببینیم؛ بلکه  اگر ما قصد داریم به راهمان ادامه دهیم باید نقاط قوتمان را هم بدانیم و ببینیم.

وی در ادامه این پرسش را مطرح کرد که چگونه کشوری با جنگ مواجه می شود و نزدیک به 20 سال را با تحریم های شدید می گذراند، هرگز دچار مشکلاتی که در کشورهای مشابه مانند مصر (با سابقه تمدنی مشابه)، عراق، عربستان سعودی و... در 40 سال گذشته به وجود آمده، نمی شود؟ ما دیدیم که در سال 2008 با یک موجی که در نقطۀ آغازش کوچک بود از اعتراضات اجتماعی، این کشورها، رو به فرو پاشی رفتند و هنوز هم نتوانسته اند که یک نظام سیاسی مستقل داشته باشند و یا اگر در جامعه ای نظام سیاسی مستقلی وجود داشت، اگر یک روز درآمد نفتی نداشته باشند، دچار از هم گسیختگی خواهند شد.

سلیمی ادامه داد: چگونه است که کشوری مانند ایران دچار این وضعیت ها نمی شود؟ اعتراضات اجتماعی شکل می گیرد اما این اعتراضات اجتماعی باعث تکامل در روند دموکراتیکش می شود. او افزود: جمهوری اسلامی در طول 40 سال گذشته، کشوری نبوده است که تحت یک شرایط عادی اداره شود. مثلاً در مقایسه با کشوری مانند مصر که قدرت های بزرگ از آن حمایت می کنند و نظام بین الملل دائماً به او در حال کمک رسانی است، ولی باز هم مهمترین مشکلشان «امنیت اجتماعی عادی» است و توسعۀ اقتصادی و توسعۀ سیاسی آنها هم بماند.

این استاد روابط بین الملل اظهار کرد: بر اساس نظرسنجی هایی که اخیراً از مردم مصر شده، صرفاً مسئلۀ امنیت اجتماعی مسئلۀ اصلی آنها است. جمهوری اسلامی در یک شرایطی قرار داشته که نظام بین الملل در تمام مدت 40 سال گذشته، آن را تحت فشار قرار داده است. نزدیک 20 سال نتوانسته نفت را در شرایط عادی صادر کند. هشت سال جنگی به آن تحمیل شد که تمام زیرساخت های اقتصادی و حتی جمعیتی را تحت تاثیر قرار داده است و به دلیل اینکه در رژیم سیاسی که خواهان روند استقلال طلبانه ای بوده است قرار گرفته، دائماً تحت تاثیر فشارهایی مانند ترور و تهدیدهای خارجی قرار داشته است. تحت این فشار نظام جهانی، چه اتفاقاتی در این کشور افتاده است؟ در این کشور اتفاق های حیرت انگیزی روی داده است. این اتفاق ها در شرایطی روی داده است که تمام امکانات نظام بین المللی برای فرو پاشیدن این کشور ریخته شده است. حال با این اوصاف در این کشور چه اتفاقی افتاده است؟

او در ادامه خاطرنشان کرد: نکتۀ اولی که می خواهم بیان کنم این است که یک نظام آگاهی و یک «طبقۀ متوسط تحصیل کردۀ گسترده» در این جامعه به وجود آمده است که اینها مانع شکل گیری اقدامات و تحولات رادیکال و خشونت آمیز در جامعه هستند. جامعه تعداد باسوادانش از 30درصد جامعۀ 36میلیونی به 90درصد جامعۀ 80 میلیونی رسیده است. تعداد فارغ التحصیلان دانشگاهیش که بدنۀ اصلی طبقۀ متوسط هستند از 300هزار به 16میلیون نفر همراه با 4میلیون نفر دانشجو رسیده است. یعنی یک چهارم جمعیت کشور در معرض تحصیلات عالی یا قرار داشتند و یا اکنون قرار دارند.

سلیمی گفت: یک طبقۀ متوسط تحصیل کردۀ خواهان تحولات بنیادین البته غیر رادیکال در جامعه شکل گرفته است. یک نظام آگاهی، گسترش پیدا کرده است که این نظام آگاهی ساختار فکری مردم ایران را با مردم کشورهای مشابه به غایت متفاوت کرده است.

این عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی افزود: درست است به آمار مطالعه، نقدهای بسیاری وجود دارد. ولی تولیدات فرهنگی را ببینید. در سال 56 در سال حدود 400 و یا 500 نسخۀ جدید کتاب وارد بازار تفکر در ایران می شد. در حالی که در سال گذشته 100هزار کتاب جدید وارد بازار تفکر شده است. در ابتدای انقلاب، یک کتاب روش تحقیق زبان فارسی وجود نداشت، اما امروز آنقدر تعداد زیاد است که شاید ما فرصت مطالعه کردن آنها را هم نداشته باشیم.

سلیمی تصریح کرد: دائماً تولید اندیشه و برگرداندن اندیشه از نقاط مختلف دنیا در حجم بسیار گستردۀ ای در ایران در حال انجام است. این ساختار آگاهی به هم متصل، که امروز با گسترش شبکه های اجتماعی در حال پیوند به یکدیگر است در حال گسترش در این جامعه است. این امر باعث شده است مثلاً در سال 2008 در جایی که نیاز به تحول اجتماعی در ایران زودتر از همۀ کشورهای دیگر به وجود می آید، این ساختار آگاهی، نیاز را به به جای اینکه به سمت درگیری های ویرانگر نظامی و با اسلحه در خیابان ها هدایت کند به سمت صندوق های رأی هدایت کند. پس این یک کار بزرگ است که در یک جامعۀ 40سال تحت فشار، بدون پول و امکانات و بدون حمایت جاری در  نظام بین الملل اتفاق افتاده است.

وی اظهار کرد: ویژگی دوم، بنیادگذاری زیرساخت های عظیم در حوزۀ اقتصاد و جامعه است. ما چون عادت کرده ایم که فقط به نقاط منفی توجه کنیم، فراموش می کنیم که در سال 57 فقط 20درصد جامعۀ ایران به زیرساخت های اساسی زندگی اجتماعی مانند جاده، آب سالم، برق، گاز و... دسترسی داشتند. اما امروز 95 درصد جامعۀ ایران دسترسی دارند. این سیل که در استان ها اتفاق افتاد وضعیتی را ایجاد می کند که مردم اکثر این نقاط قبل از انقلاب داشتند، یعنی نه آب لوله کشی شده، نه برق، نه جاده، نه گاز نداشتند. عده ای ممکن است بگویند که اینها یک تحول طبیعی است اما باید بگویم که اگر این تحول، طبیعی بوده است، پس چگونه در کشورهای مشابه دیگر، اینگونه نبوده است؟ علاوه بر اینکه آنها مانند کشور ما تحت فشارهای بین المللی هم نبوده اند. بله ممکن است نقدهای جدی به ساختار دموکراتیک در جامعۀ ایران وارد شود. اما کدام ساختار دموکراتیک است که نقد دربارۀ آن وجود نداشته باشد؟ در جامعۀ ایالات متحدۀ آمریکا در همین انتخابات قبلی ریاست جمهوری، شاهد این بودیم کسی که تعداد رأی بیشتری داشت به دلیل سیستم کارت های الکترال رئیس جمهور نشد.

سلیمی یادآور شد: نقد به ساختارها وجود دارد ولی در کشوری که یا در جنگ بوده است یا تحت فشارهای بین المللی بوده است بیشترین تعداد انتخابات در کل کشور های آسیایی، خاورمیانه، آفریقایی و آمریکای لاتین در آن اتفاق افتاده است و بخش عمده ای از ارکان قدرت در درون و در پروسۀ انتخابات در آن به وجود آمده است.

او گفت: در عرصۀ سیاست خارجی، علیرغم اینکه دائماً این فشار فزاینده وجود داشته است، هم اکنون کسی نیست که به قدرت تاثیرگذار جمهوری اسلامی در عرصۀ جهانی معترف نباشد. در تاریخ جهان سراغ نداریم مذاکراتی بین قدرت های بزرگ و یک قدرت متوسط منطقه ای شکل بگیرد. همۀ آنها در یک سوی میز باشند و یک قدرت منطقه ای در سوی دیگر میز باشد. آنها چیزی بخواهند و این قدرت منطقه ای تن به آن ندهد. تاریخ روابط بین الملل به ما نشان داده است، حتی قدرت های بزرگ وقتی قدرت های دیگر علیه آن اعتلاف می کنند یا جنگ می شود یا فرو می پاشد یا رژیم سیاسیش نمی تواند به راه خودش ادامه دهد. در ایران این اتفاق افتاد که یک قدرت متوسط، وقتی قدرت های بزرگ چیزی را از آن خواستند، او تن نداد و پای میز مذاکره و در یک کفه ترازو نشست و توانست بخش عمده ای از خواسته هایش را به کرسی بنشاند. اینکه به نتیجه رسید یا نرسید حرف دیگری است. و وقتی یکی از این قدرت ها این مذاکرات را قبول نکند، بقیه قدرت ها، ایران را (حداقل در عرصۀ سیاسی) همراهی می کنند.

این استاد روابط بین الملل دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: این اتفاق در طول روابط بین الملل «بی سابقه» است که در ایران می افتد و قدرت نظامی مستقلی پیدا می کند که الان قدرت های بزرگ که قبلاً اخم آنها منجر به تغییر رژیم می شد، حتی موقعی که به حملۀ نظامی هم فکر می کنند در شرایط فعلی محاسبه می کنند که برایشان چه اتفاقاتی خواهد افتاد اگر حمله نظامی بکنند. اینها اتفاقات بزرگی است و سخنران قبلی هم صحیح گفتند که این امر شاید در انقلاب های جهان مخصوصاً در شرایط فعلی بی سابقه باشد. در انقلاب فرانسه که اتفاق افتاد چند بار رژیم تغییر کرد؟ ما امروز به جمهوری پنجم و به قول برخی به جمهوری ششم در فرانسه رسیده ایم. روسیه که فرو پاشید. چندین بار هم فروپاشی های درونی به گونه های مختلف اتفاق افتاده است.

او ادامه داد: با این وجود و با این اتفاقات بزرگی که در کشور ما افتاده است در هیاهوی نقدهای متفاوت که آن نقدها هم بحق است و باید انجام شود را نباید نادیده بگیریم.

سلیمی افزود: نادیده نگیریم که چه اتفاق بزرگی در این 40 سال افتاده است. اگر اکنون ما نقد می کنیم و حرف های بنیان افکن زده می شود، این نشانۀ این است که این شرایط اجتماعی وجود دارد که این نقدهای بنیادین هم در آن اتفاق می افتد. لذا من فکر می کنم که بنیادهای مرصوصی بعد از انقلاب اسلامی اتفاق افتاده و شکل گرفته است که این بنیادهای مرصوص، خودش زمینه ای برای تحولات مثبت رو به جلو فراهم می کند.

او در پایان ابراز امیدواری کرد که این بحث های انتقادی و شناختی، زمینه را برای تحولات مثبت رو به جلو فراهم کند.

کاشانی: مسئلۀ آینده پژوهشی در حوزۀ تصمیمات سیاسی باید مورد توجه قرار بگیرد

در ادامۀ این همایش، جواد کاشانی، رئیس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی هم گفت: دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی از این که میزبان سروران گرامی است، بسیار مفتخر است. این دانشکده در بخش علوم سیاسی دارای سه گروه علمی علوم سیاسی، روابط بین الملل، اقتصاد سیاسی و سیاست گذاری عمومی است. این بخش از دانشکدۀ ما 32 عضو هیئت علمی فعال دارد که از این تعداد شش استاد، 13 دانشیار  و بقیه استادیار هستند.

کاشانی افزود: در بخش علوم سیاسی دانشکده 220 دانشجوی دکتری، 720دانشجوی ارشد و 220 دانشجوی کارشناسی علوم سیاسی به تحصیل اشتغال دارند و در مجموع ما دارای چهار گرایش دورۀ دکتری و هشت گرایش در کارشناسی هستیم. این مختصری از شناسنامۀ دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی بود که افتخار برگزاری این نشست را در محضر شما دارد.

وی دربارۀ این همایش بیان کرد: با توجه به گستردگی موضوعات و مسائلی که در حوزۀ علوم سیاسی مطرح است اهمیت این نشست به عنوان اولین نشست بین المللی دربارۀ مسائل ایران بیشتر جلوه گر می شود. اما موضوع به این گستردگی باید با توجه به دو مسئله و محور مهم مورد توجه قرار بگیرد. اولین مسئله این است که رخداد انقلاب اسلامی یک پدیده کم نظیر است. شاید در 70سال گذشته قبل از انقلاب و یا بعد از انقلاب پدیده ای با این اهمیت رخ نداده باشد.

او گفت: در بررسی مسائل سیاسی دربارۀ جمهوری اسلامی این خصیصه مورد بررسی قرار بگیرد و جهانی که در آن جمهوری اسلامی رخ داد و به عنوان نظام برآمده از آن ظهور و بروز کرد یک جهان بسیار پرمتلاطم بود. حقیقتاً 40 سال اخیر، سال های قابل تأملی است که جمهوری اسلامی در آن زیست کرده است.

رئیس دانشکدۀ حقوق و علوم سیاسی در ادامه افزود: از ویژگی های این دوره می توان از تجزیه کشور ها به طور گسترده، پایان جنگ سرد، مسئلۀ جهانی شدن، تک قطبی شدن، حکمرانی دیجیتالی ، فضای مجازی و امکانات ارتباطی نوین نام برد. همۀ این ها حکایت از این دارد که بررسی مسائل سیاسی جمهوری اسلامی ایران با توجه به نقطه ای که گفته شد از چه اهمیتی برخوردار باشد و کار این همایش چقدر کار پر اهمیت و البته سنگینی است.

کاشانی تصریح کرد: بنده این فرصت را  مغتنم می دانم و تمایل خود را ابراز می کنم که ای کاش می توانستیم دبیرخانۀ دائمی این همایش در دانشگاه علامه طباطبائی یا در یک دانشگاه واجد شرایط دیگری استقرار پیدا می کرد و شرایطی ایجاد شود که با همکاری تمامی علمای علم سیاست در داخل و خارج و کمک سیاست مداران و سیاست داران دنیا به رصد مسائل مربوط به سیاست در کشور می پرداخت.

او گفت: یکی از مسائل اصلی ما که کمتر به آن پرداخته شده است، مسئلۀ ارزیابی تاثیرات تصمیماتی است که از ناحیۀ نظام سیاسی در کشور ما اتخاذ می شود و این مسئلۀ آینده پژوهی است.

کاشانی در پایان گفت: اگر ما بتوانیم دبیرخانه ای دائمی داشته باشیم که دائماً مسائل مربوط به سیاست ایران را رصد کند و گزارشات علمی خودش را به جامعه و تصمیم گیران در جامعه ارائه کند قطعاً از فرصت ها استفادۀ بهتری خواهیم برد و به احتمال بسیار زیاد، زیان کمتری خواهیم دید.