فضای آکادمیک روزنامه نگاری فقیر است

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان این که هیچ گاه ارتباط نزدیکی بین عرصه آموزش روزنامه نگاری و علوم ارتباطات و موسسه های رسانه ای وجود نداشته است، گفت: فضای آکادمیک دچار خلاء و فقر تجربه روزنامه نگاری است.

به گزارش عطنا، مهدی فرقانی در گفت‌وگو با  ایرنا اظهار کرد: نباید انکار کرد که به جز در حدود 10 سال اول تاسیس دانشکده علوم ارتباطات که پیوند نزدیکی بین آموزش روزنامه نگاری با ظرفیت ها و امکانات در اختیار آن زمان روزنامه کیهان وجود داشت، هیچ گاه ارتباط نزدیکی بین عرصه آموزش روزنامه نگاری و علوم ارتباطات و موسسه های رسانه ای، مطبوعات، رادیو و تلویزیون و دیگر رسانه ها با محیط آکادمیک مشاهده نشده است .

وی افزود: این وضعیت باعث شده که هم رسانه ها از ظرفیت ها و امکانات دانشگاه ها تا حدی محروم بمانند و هم دانشگاه از امکان آموزش های عملی به دانشجویان خود تا حدی فاصله داشته باشد.

از نگاه این استاد ارتباطات، محیط حرفه ای ما دچار نارسایی بوده و هم فضای آکادمیک خلاء و فقر تجربه روزنامه نگاری دارد و تا زمانی که این دو به هم پیوند نخورند، نمی توان انتظار کارایی خیلی بالایی را از آنها داشت.

خلاء آموزش‌های نظری روزنامه نگاری

فرقانی خاطرنشان کرد: به طور کلی، از یک طرف، امروز دانشجویان روزنامه نگاری راهی به موسسه های رسانه ای و مطبوعاتی حتی برای گذراندن یک دوره دو واحدی کارآموزی ندارند و از طرف دیگر در محیط های تجربی خلاء آموزش های نظری روزنامه نگاری وجود دارد.

وی با بیان این که منظور از خلاء آموزش های نظری تنها تکنیک، شناخت سبک هرم وارونه، نوشتن لید خوب و استاندارد بودن ساختار خبر و گزارش نیست، گفت: اینها ها بخشی از داستان است و بخش مهمتر، آن چیزی است که همواره در داوری نسبت به آموزش روزنامه نگاری مغفول بوده است.

فرقانی آموزش روزنامه نگاری را انتقال مجموعه ای از تکنیک های روزنامه نگاری، دانش و بینش و نگرش اجتماعی نسبت به روزنامه نگاری، شناخت حقوق و مسوولیت های اجتماعی روزنامه نگاری، وقوف و پایبندی به اخلاق حرفه ای و تلاش برای حفظ استقلال روزنامه نگاری برشمرد.

وی افزود: تحقق این امور تنها در گرو تلاش شخصی روزنامه نگاران نیست بلکه نیاز به قانون گذاری، اصلاح بینش و نگرش مدیریتی در سطح کشور و فرهنگ سازی نسبت به حقوق و مسوولیت های روزنامه نگاری و به نوعی پاسداشت اخلاق عمومی در جامعه دارد تا بتوان توقع پاسداشت اخلاق حرفه ای را داشت.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: وقتی فساد در جامعه گسترش می یابد و اخلاق عمومی دچار اضمحلال می شود تنها از روزنامه نگار نمی توان انتظار رعایت اخلاق حرفه ای را داشت بلکه این ها مجموعه در هم تنیده گسترده ای هستند که هر کدام از اجزای آن ناقص باشد کارایی بقیه را هم دچار اختلال می کند.

وی تاکید کرد: وقتی صحبت از آموزش روزنامه نگاری می شود تنها داوری ما محدود به توانایی دانشجویان و دانش آموختگان این رشته در رعایت تکنیک ها و اصول استاندارد نگارش خبر، مصاحبه، مقاله یا امثال اینها نباشد که اگر چه اینها بخشی از ماجراست اما یک روزنامه نگار نیاز به دانش، بینش و شناخت اجتماعی دارد؛

فرقانی افزود: خبرنگار باید منافع و مصالح ملی، مقتضیات بین المللی و اقتضاء های توسعه ملی، مجموعه مسوولیت خود را در برابر تاریخ ، جامعه و نهاد قدرت داشته باشد.

استاد علوم ارتباطات گفت: پایبندی به این شناخت نیازمند تامین معیشت روزنامه نگار است؛ به نحوی که او یا حتی مدیرانش مجبور نباشند برای دخل و خرج و سر پا نگه داشتن موسسه رسانه ای، روزنامه و پایگاه خبری با منابع خبری وارد معامله شوند؛ این اتفاقی است که کمابیش رخ می دهد و متاسفانه شرافت حرفه ای روزنامه نگاری را دچار خدشه می کند.

ابهام ها و سوالات تاریخی پیش روی روزنامه‌نگاری

فرقانی درباره میزان پاسخگویی رسانه ها به مخاطبان هم گفت: این مساله از دو جنبه قابل بررسی است؛ از یک سو، شناخت، دانش و آگاهی ای که روزنامه نگار و مدیران رسانه ای ما باید برای پاسخگویی به نیازهای مخاطبان و جامعه و پاسداشت منافع ملی داشته باشند و از سوی دیگر فضا و امکاناتی است که برای فعالیت روزنامه نگاران شکل می گیرد؛
'یعنی این که چقدر قوانین و فضای اجتماعی و سیاسی برای انجام مسوولیت اجتماعی روزنامه نگاران تسهیل کننده و یا بازدارنده است و چقدر مدیران و ساخت قدرت نسبت به این مساله واقف بوده و به اقتضائات آن تن می دهند.'

خلاء های 180ساله تاریخ روزنامه نگاری

وی تاکید کرد: با وجود 180 سال تاریخی که در حوزه روزنامه نگاری داریم این کمبودها، خلاء ها و ضعف ها تاکنون رفع نشده است و هنوز بسیاری از بخش های مدیریتی در جامعه خبرنگار را به مثال بلندگو یا تبلیغات چی می خواهند و حاضر نیستند تن به نظارت و دیده بانی مطبئعات، روزنامه نگاران و رسانه ها بدهند و از طریق اینها نسبت به عملکرد خود پاسخگویی داشته باشند.
فرقانی افزود: این رنج تاریخی مربوط به دیروز و امروز هم نیست و از بدو انتشار روزنامه در ایران تا به امروز بوده و دلایل و عوامل متعددی هم دارد. بخشی از این مساله روزنامه نگاران، بخشی هم مدیران و دست اندرکاران رسانه ها و بخش دیگر فضای عمومی جامعه و رفتار قدرت در قبال رسانه ها و روزنامه نگاران است و همه را باید در کنار هم ارزیابی و تحلیل کرد.
این استاد دانشگاه یادآوری کرد: کار روزنامه نگاری در ایران مانند همه جای دنیا با کار تجربی شروع شده و نزدیک به نیم قرن از تاسیس نخستین دانشکده علوم ارتباطات در کشور می گذرد.
وی افزود: گرچه آموزش های پراکنده روزنامه نگاری در خیلی سال قبل و نزدیک به کمتر از 80 سال وجود داشت اما منهای وقفه ای که در جریان انقلاب فرهنگی رخ داد و رشته های روزنامه نگاری و روابط عمومی منحل شد و سالها به صورت یک گرایش کمرنگ ذیل رشته علوم اجتماعی تدریس شد، حدود 50 سال است که آموزش های اکادمیک، منظم و مستمر روزنامه نگاری انجام می شود.
فرقانی یادآوری کرد: از سال 69 به بعد دوباره این رشته ها احیا و از همان سال مقطع کارشناسی ارشد و در سال 75 مقطع دکترای آنها راه اندازی شد.
محمود صارمی خبرنگار و رئیس فقید نمایندگی خبرگزاریِ جمهوری اسلامی (ایرنا) در افغانستان، به همراه هشت نفر از اعضای کنسولگری ایران، 17 مرداد سال 1377 در مزار شریف به دست گروهک تروریستی طالبان به شهادت رسید. به همین مناسبت در تقویم رسمی کشور این روز ، روز خبرنگار نامگذاری شده است.