حکومت باید درباره تلگرام با مردم «گفت‌وگو» می‌کرد

این پژوهشگر و مدرس ارتباطات با بیان اینکه در قدم اول باید در همه سطوح فنی و محتوایی «گفت‌وگو» صورت گیرد، گفت: هنوز گفتمان عام ایجاد نشده و ‌به معنای واقعی مطالبه‌گری عمومی رخ نداده است، بدون استفاده از «گفتمان عام» نمی‌توانیم هیچ تصمیمی را به اجرا گذاریم، خصوصا تلگرام که ذی‌نفعان آن بیشتر عامه مردم هستند و به لحاظ فنی در اختیار حکومت‌ها هم نیست.

به گزارش عطنا، نشست «جهان ایرانی فضای مجازی در زمانه پساتلگرام» به همت گروه مطالعات رسانه پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی‌ و با سخنرانی دکتر احسان شاه‌قاسمی، استادیار ارتباطات اجتماعی دانشگاه تهران، دکتر فرشاد مهدی‌پور، عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، دکتر عزیز نجف‌پور، مدرس و پژوهشگر مطالعات علم، فرهنگ و فناوری و رئیس دفتر مطالعات فضای مجازی و دکتر مجید سلیمانی، پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات، چهارشنبه، 5 اردیبهشت‌ماه در سرای شهید آوینی پژوهشکده فرهنگ و هنر اسلامی ‌برگزار شد.

مجید سلیمانی، پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات در بخشی از این نشست گفت: برنامه پیام‌رسان تلگرام از اواسط سال 1394 در بین کاربران ایرانی رواج پیدا کرد. به تدریج انبوهی از کاربران وارد فضای تلگرام شدند و با توجه به امکانات خیلی راحت و ساده‌ای که داشت به عنوان یک رسانه فراگیر رشد پیدا کرد.

سلیمانی افزود: یک گزارشی وجود دارد که گروهی از محققین آن را تهیه کرده و در آن نشان داده‌اند که سال 1395تعداد کاربران فضای مجازی در ایران 130 درصد رشد داشته است و 17 میلیون نفر به کاربران تلگرام اضافه شده‌اند.

پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات تاکید کرد: تا قبل از مسئله اقتصادی، مسائل فرهنگی مرتبط به تلگرام کمتر مورد توجه قرار گرفته بود. بعد از دی ماه 1396 و مسائل امنیتی که تلگرام بوجود آورد باعث شد سیاست‌مداران به ‌این بُعد هم توجه ویژه‌ای داشته باشند. به لحاظ اجتماعی و فرهنگی کمتر به پیامدهای استفاده از تلگرام به عنوان یک رسانه، پرداخته شده و سیاست‌مداران کمتر از این منظر به‌این پدیده نگاه کرده‌اند.

وی تصریح کرد: وضعیتی که ما در حال حاضر می‌بینیم این است که بخشی از حاکمیت به دنبال فیلتر کردن پیام‌رسان تلگرام است و پیام‌رسان‌های داخلی را پیشنهاد می‌کنند. محدودیت‌هایی در این زمینه وجود دارد. در هر صورت ما باید همه وضعیت‌ها  را در نظر داشته باشیم ما در اینجا به دنبال این هستیم که با نگاه به‌ آینده و به نوعی با آینده‌پژوهی از وضعیت امروز گذر کنیم.

سلیمانی با اشاره به اینکه فضای مجازی ایرانی از عرصه سیاست‌گذاری عمومی‌ غفلت کرده است، گفت: سیاست‌گذاری عمومی‌ به دنبال منفعت عمومی ‌جامعه است و اینکه رسانه به مثابه جامعه است و به طور کلی مبحثی که دوستان مطرح کردند ناظر بر همین غفلت از منفعت عمومی ‌است.

گفت‌وگو  آثار منفی و مثبت سیاست‌هایی که اتخاذ می‌شود را روشن می‌کند و به تصمیم‌گیری درست کمک می‌کند.

وی درباره ‌اینکه تلگرام شبکه اجتماعی است یا پیام‌رسان، افزود: شبکه‌های اجتماعی باید یک موقعیتی را فراهم کند مثل فیس‌بوک و توئیتر که افراد در آن بتوانند در یک ارتباط چند سویه و متقابل قرار گیرند نه ارتباط یکسویه. همگرایی در واقع بین ارتباطات فردی، میان‌فردی و گروهی با ارتباطات توده‌ای باعث تقویت ارتباطات توده‌ای در تلگرام شده است. یعنی ما عملا بازگشتی به سی چهل سال پیش که ارتباطات توده‌ای و عصر تلویزیون مطرح است و افراد با فوروارد کردن محتوا به این ارتباطات یک‌سویه دامن می‌زنند.

پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات تصریح کرد: توجه سیاست‌گذاران کشور نه به لحاظ فرهنگی و اجتماعی و پیامدهای ناشی از آن است بلکه مسئله اقتصادی و تا حدی امنیتی دی‌ماه و وضعیتی که امروز در ایران وجود دارد برایشان مهم است و در قدم اول باید «گفت‌وگو» صورت گیرد. یعنی گفت‌وگو در همه سطوح رخ دهد و از لحاظ فنی و محتوایی اقدام شود. این گفت‌وگو در واقع باعث می‌شود پیام‌های منفی و مثبت تغییرات سیاستی که اتخاذ می‌شود را روشن می‌کند.

سلیمانی در ادامه افزود: وضعیت گفت‌وگو درباره پیام‌رسان تلگرام یک وضعیت مغشوش است و  هم مخالفان و هم موافقان از پروپاگاندا استفاده می‌کنند.

وی در بحث دیگری از سخنان خود اظهار کرد: بدون استفاده از «گفتمان عام» نمی‌توانیم هیچ ساحتی را به اجرا گذاریم، خصوصا تلگرام که ذی‌نفعان آن عموماً عامه مردم هستند، ضمن آنکه به لحاظ فنی در اختیار حکومت‌ها هم نیست. در هر صورت این گفتمان عام هنوز رخ نداده است یعنی مطالبه‌گری عمومی ‌به معنای واقعی از سوی عامه مردم ایجاد نشده است.

وضعیت گفت‌وگو درباره تلگرام مغشوش است، هم مخالفان، هم موافقان از پروپاگاندا استفاده می‌کنند.

پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات تاکید کرد: در مجموع شخصا اعتقاد دارم وجود پیام‌رسان داخلی و حتی ایجاد شبکه اجتماعی داخلی به نفع مردم خواهد بود.

سلیمانی یادآور شد: مطالعاتی که در مورد شبکه‌های اجتماعی در جهان انجام شده بود نشان می‌دهد بیش از 90 درصد کاربران اینترنتی در کره جنوبی از یک نرم افزار پیام‌رسان داخلی تحت عنوان «کاکائوتاچ» استفاده می‌کنند و حدود 49 میلیون کاربر در آن عضویت دارند.

مجید سلیمانی، پژوهشگر و مدرس فرهنگ و ارتباطات در پایان گفت: جایگزینی پیام‌رسان داخلی امکان‌پذیر است اما باید بستر و شرایط آن فراهم شود. در سال 2008 و 2009 تقریبا 1 درصد پهنای باند اینترنت در جهان توسط موبایل‌ها استفاده می‌شد که الان به بالای 70، 80 درصد رسیده است.