سینما به افراد حالت جنینی می‌دهد

استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه‌طباطبائی با بیان اینکه تاریکی قدرت خیال‌پردازی افراد را افزایش می‌دهد، گفت: اگر از منظر روان‌کاوی به سینما نگاه کنیم قابل مقایسه با هیچ هنری نیست، سینما به افراد حالت جنینی می‌دهد؛ زیرا افراد روی صندلی‌های راحت هستند و تخیلات خود را بر روی صفحه تاریک می‌بینند، این حالت مانند رویا دیدن و خواب است و حس همزادپنداری  بین مخاطبان و شخصیت‌های فیلم را افزایش می‌دهد.

به گزارش عطنا، نشست «هم‌اندیشی سینما و مطالعات پسااستعماری» در پی  سلسله نشست‌های دانشگاهی به مناسبت سی‌و‌ششمین جشنواره جهانی فیلم فجر با حضور دکتر محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه ‌علامه‌طباطبائی، دکتر حسین پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه‌طباطبائی، دکتر علیرضا حسینی‌پاکدهی و دکتر سیدمحمد مهدی‌زاده، دانشیاران علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی، دکتر زرین زردار، استادیار علوم ارتباطات دانشگاه ‌علامه‌طباطبائی، دکتر لیدا کاوسی، استادیار روزنامه‌نگاری دانشگاه ‌علامه‌طباطبائی، دکتر جووانی اسپانیولتی، کارگردان ایتالیایی، استاد سینما و نقد دانشگاه تورورگاتا رم و داور بخش مسابقه بین‌الملل، دکتر لوسیا نجیب، استاد رشته سینما دانشگاه ریدینگ چهارشنبه، 5 اردیبهشت‌ماه در دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی برگزار شد.

حسین پاینده، استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه علامه‌طباطبائی در بخشی از این نشست پیرامون موضع نشست صحبت کرد، وی ابتدا درباره ادوارد سعید صحبت کرد و  گفت: ادوارد سعید در «دانشگاه‌ هاروارد» تحصیل کرده است و کتابی به اسم «پوشش دادن رسانه‌ها» دارد. «پوشش دادن» هم به معنی منتشر کردن هم به معنی مخفی کردن است و ادوارد سعید ایهام و اشاره دو پهلویی را در اینجا به کار برده است. یعنی آنجور که غربی‌ها در رسانه‌ها از شرق گزارش می‌کنند؛ واقعیت را پنهان می‌کنند.

وی ادامه داد: این مطالب را ادوارد سعید مطرح کرد و منجر به این شد که دفترش را در دانشگاه ‌هاروارد آتش بزنند. ادوارد سعید تهدید به قتل شد و تهدیدات را به پلیس گزارش کرد. عجیب اینجا است که در مورد «دانشگاه هاروارد» صحبت می‌شود نه در مورد دانشگاه آزاد فلان شهر و چنین اتفاقی در چنین دانشگاه معتبری عجیب است.

سینما قابل مقایسه با هیچ هنری نیست!

پاینده افزود: اگر از منظر روان‌کاوانه به سینما نگاه کنیم قابل مقایسه با هیچ هنری نیست. چون توانمندی‌های خاص خودش را دارد این بحث را نظریه‌پردازان روان‌کاو مطرح کردند که چرا در زمان ما سینما در جهان تا این حد مخاطب پیدا کرده است.

استاد نظریه و نقد ادبی دانشگاه ‌علامه‌طباطبائی به نگاه روان‌کاوانه در مورد سینما پرداخت و گفت: سینما به افراد حالت جنینی می‌دهد. زیرا افراد روی صندلی‌های راحت هستند و تخیلات خود را بر روی صفحه تاریک می‌بینند. این حالت مانند رویا دیدن و خواب است و با تئوری روان‌کاوی همخوانی دارد. همزادپنداری  بین مخاطبان و شخصیت‌های فیلم ریشه در همان تاریکی دارد.

کافه‌هایی که جوانان در آنها حضور پیدا می‌کنند، خیال‌پردازی‌ها را تقویت می‌کند.

وی ادامه داد: خیال‌پردازی در تاریکی بیشتر است، حتی کافه‌هایی که جوانان حضور پیدا می‌کنند؛ همین خیال‌پردازی‌ها را تقویت می‌کند. سینما به تخیلات افراد میدان می‌دهد و به آن قدرت می‌بخشد.

پاینده به سینمای ایران و مطالعات پسااستعماری اشاره کرد و در این خصوص اظهار کرد: سینمای ایران به سمت مطالعات پسااستعماری نرفته است و آنجایی هم که سعی کرده به این بپردازد بیشتر شعاری بوده است. سینمای ایران در این حوزه قوی نیست. علتش هم این است که ایران هرگز مستعمره نبوده است. قدرت‌های خارجی در هیچ برهه تاریخی نتوانستند ایران را مستعمره کنند هر چند در دوره‌هایی روس‌ها و انگلیسی‌ها، آمریکایی‌ها  در ایران نفوذ کردند.

پاینده عملکرد سینمای ایران را در زمینه‌های اجتماعی مثبت ارزیابی کرد و در این خصوص گفت: سینمای ایران در زمینه‌های اجتماعی فوق‌العااده و در عرصه بین‌المللی موفق بوده است.

وی سپس فیلم‌های اصغر فرهادی را شایسته تقدیر دانست و افزود: اصغر فرهادی، کارگردان برجسته ایرانی دو نوبت اسکار برده است؛ این در طول تاریخ سینما بی‌سابقه بوده است که یک نفر از کارگردانان خارجی دو بار اسکار برنده شود.

پاینده در پایان سخنانش به سبک فیلم‌های اصغر فرهادی اشاره کرد و گفت:  اصغر فرهادی شش فیلم ساخته که هر شش فیلم رئالیسم اجتماعی هستند و مضمون آنها زندگی طبقه متوسط است که دوره معاصر را به نمایش می‌گذارد. این قبیل فیلم‌ها با نظریه‌هایی که با نقد این فیلم‌ها جور در می‌آید؛ بسیار است. در مورد پسااستعماری اینگونه نیست زیرا  این تجربه زیستی ایران نبوده که کارگردانان ایرانی بتوانند در این زمینه جایگاهی پیدا کنند.