حقوق و مسئولیت اجتماعی دو روی سکه روزنامه‌نگاری هستند

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی در بخش اول این کارگاه با بیان اینکه رعایت حقوق روزنامه‌نگاران و انجام مسئولیت‌های اجتماعی توسط روزنامه‌نگاران رابطه متقابل دارند، گفت: بدون تامین و تضمین حقوق روزنامه‌نگاران نمی‌توانیم انتظار ایفای نقش مسئولیت اجتماعی، رعایت اخلاق حرفه‌ای و رعایت شرافت حرفه‌ای را از آنها داشته باشیم.

به گزارش عطنا، کارگاه یک‌روزه «مسئولیت اجتماعی روزنامه نگاران و شهروند خبرنگاران» به همت معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه با همکاری دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی با حضور محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات، علی شاکر، مدرس ارتباطات و مهدی افتخاری، دبیر شورای ارتقای آگاهی‌های عمومی، اطلاع رسانی و افکارسنجی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه و تیم کارشناسی همراه وی یکشنبه، ۲۰ اسفندماه برگزار شد.

محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی در جایگاه سخنران اصلی در بخش اول این کارگاه، ضمن خیر مقدم به دانشجویان، خبرنگاران، مسئولین روابط عمومی‌ و حضار در ابتدای سخنان خود گفت: در دوران گذشته برای خبرنگاران چنین امکانات و فرصت‌های وجود نداشت و خبرنگاران از کوچک‌ترین فرصت، بیشترین بهره را می‌بردند اما مشارکت در زمان حاضر با این همه امکانات در حد انتظار نیست. این می‌تواند عارضه باشد، عارضه‌ای که باعث شده انگیزه‌ها برای یادگیری، دانش‌افزایی و تلاش برای بهبود و ارتقای کار، کمرنگ شود.

هیچ روزنامه‌نگار ضعیفی نمی‌تواند منزلت اجتماعی بالایی داشته باشد

وی گفت: نظام‌های آموزش رسمی، هیچ‌گاه نمی‌توانند همه نیازهای آموزشی را در قالب برنامه‌های رسمی ‌درسی در کلاس‌های درس ارائه دهند. نظام‌های آموزشی لامحاله از زمان عقب است، علت آن هم فرایند طولانی طراحی، تدوین، تصویب و اجرای آموزش‌های رسمی‌ است و ممکن است چندین سال به‌طول انجامد. در همه جای دنیا این آموزش‌های ضمن کار است که حرف اول را می‌زنند و دانش و تجربه ما را به‌روزرسانی می‌کنند.

استاد برجسته روزنامه‌نگاری دانشگاه علامه‌طباطبائی با تاکید بر اینکه هیچ روزنامه‌نگار ضعیفی نمی‌تواند منزلت اجتماعی بالایی داشته باشد، گفت: روزنامه‌نگار در کارشان توانمندتر، مسلط‌تر و آماده‌تر باشد، می‌تواند منزلت فردی و اجتماعی خود را چه در محیط رسانه‌ای و چه در فضای جامعه ارتقا دهد.

فرقانی افزود: «مسئولیت اجتماعی» بحث خیلی مهم و جدی در حوزه روزنامه‌نگاری و در همه جای جهان است، واقعیت این است اگر روزنامه‌نگار مسئولیت اجتماعی خود را بشناسد و به‌درستی به آن عمل کند، ما جامعه بهتر و زندگی شیرین‌تری خواهیم داشت.

یکی از شاخص‌های مهم مسئولیت اجتماعی «اخلاق حرفه‌ای» است

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی یکی از شاخص‌های مهم مسئولیت اجتماعی را «اخلاق حرفه‌ای» دانست و افزود: ما در این زمینه دچار بحران هستیم. اگر ما در حوزه فردی انسان بی‌اخلاقی باشیم، ضرر ما به چند تن از اطرافیانمان می‌رسد اما در حوزه حرفه‌ای و بخصوص روزنامه‌نگاری به مفهوم عام آن تبدیل به «اپیدمی» خواهد شد، در واقع همه مزیت کار حرفه‌ای روزنامه‌نگاری این است که بتواند در شرایط دشوار این اصول را که به اصل «شرافت حرفه‌ای» روزنامه‌نگاران بر می‌گردد حفظ و رعایت کنند.

فرقانی یکی از اصول بسیار محترم در حرفه روزنامه‌نگاری را «شرافت حرفه‌ای» عنوان کرد و گفت: این شرافت حرفه‌ای اقتضاعات زیادی را پیش روی ما قرار می‌دهد از جمله این اقتضاعات می‌توان به نداشتن رابطه مالی از منابع خبری، داشتن فهم درست از یک مطلب، مصاحبه و گفت‌وگو، کنار گذاشتن گزینش‌های انتخابی از متون و واژگان و احساس مسئولیت در شرایطی که می‌خواهیم یک خبر را تولید، تنظیم و یا منتشر کنیم.

وی در ادامه تاکید کرد، اگر ما یک جمله را از زمینه ایجاد آن بیرون بکشیم، یک معنا می‌دهد و در کانتکس‌های دیگر معنای دیگری که می‌تواند کاملا متفاوت از آن باشد به ذهن متبادر سازد.

سخنران و مدرس اصلی این کارگاه افزود: روزنامه‌نگار باید آنقدر «دانش»، دانش به مفهوم خاص آن داشته باشد تا بتواند تشخیص‌های درست و به موقع از خود نشان دهد و در کار خود آن را لحاظ کند.

وی گفت: در ادبیات روزنامه‌نگاری هر جا سخن از مسئولیت اجتماعی است، قطعا قبل از آن «حقوق روزنامه‌نگاران» مطرح است. عناوین درسی که در دانشگاه تدریس می‌شود «حقوق و مسئولیت روزنامه‌نگاران» است که با هم معنا و مفهوم واقعی خود را نشان می‌دهد.

وی در همین راستا افزود: حقوق و مسئولیت اجتماعی دو روی یک سکه هستند. بدون تامین و تضمین حقوق روزنامه‌نگاران نمی‌توانیم انتظار ایفای نقش مسئولیت اجتماعی، رعایت اخلاق حرفه‌ای و رعایت شرافت حرفه‌ای را از آنها داشته باشیم.

استاد برجسته روزنامه‌نگاری کشور به لحاظ آسیب‌شناسی تصریح کرد: یکی از عوامل نادیده گرفته شدن مسئولیت اجتماعی این است که در طرف دیگر، روزنامه‌نگاران ممکن است از حقوق خود در حوزه جست‌وجو، جمع‌آوری، کسب، انتشار آزادانه اطلاعات و سایر حقوقی که برای روزنامه‌نگاران پیش‌بینی شده است، برخوردار نباشند.

فرقانی یادآور شد: تاریخ 180 ساله مطبوعات ایران مشحون از نقض حقوق روزنامه‌نگاران است. جز در دو، سه برهه خیلی کوتاه، ما دوره آزادی مطبوعات را تجربه نکرده‌ایم. این تجربه نکردن باعث شده است، توان استفاده منطقی و عقلانی از آزادی‌ها و حقوق روزنامه‌نگاران را نداشته باشیم. تجربه ای که هم به لحاظ تاریخی برای روزنامه‌نگاری حاصل نشده و  هم به لحاظ ایفای مسئولیت اجتماعی دچار اشکال شده است.

وی افزود: در این راستا همه‌ی ما باید تلاش کنیم حتی الامکان حقوق قانونی روزنامه‌نگاران را تضمین و تامین کنیم، نه در حرف که در عمل تلاش کنیم راه را برای آن‌ها باز کنیم تا امکان ایفای مسئولیت اجتماعی را داشته باشند.

فرقانی در پایان گفت: از طرف دیگر همه روزنامه‌نگاران باید یاد بگیرند، چگونه از حقوق خود استفاده درست کنند. این استفاده درست منوط به این است که هم شهروندان از تعرض‌های روزنامه‌نگاران در امان باشند و هم دولت مطمئن شود سوء نیت و غرضی در کار نیست و هم روزنامه‌نگاران برای خود حدود قائل شوند.