تلگرام نقطه عطفی در تاریخ انتشار اخبار کشور بود

مهرداد خدیر با بیان اینکه دروغ در فضایی ایجاد می‌شود که آزادی نیست و یا اینکه از بیان آزاد احساس نگرانی است. گفت: زمانی که دسترسی خبرنگار به اخبار واقعی وجود ندارد و حتی اگر هم امکان دسترسی باشد امکان انتشار نیست. باید رسانه‌ای چون تلگرام را تقدیس کرد، این رسانه ابزار شایعه نیست بلکه ابزار آگاهی است. من تاریخ ایران را به قبل و بعد از کانال‌های تلگرامی تقسیم می‌کنم و این شبکه اجتماعی را یک موهبت بزرگ می‌دانم.

به گزارش عطنا، نشست «اخبار جعلی و شایعات رسانه‌ای در مواجهه با بلایای طبیعی» در قالب همایش ملی «رسانه‌ها و فناوری‌های اطلاعاتی در خدمت کاهش خسارات بلایای طبیعی» با مدیریت پدرام الوندی، دانشجوی دکتری ارتباطات دانشگاه علامه‌طباطبائی، با حضور حسینعلی افخمی، مدیر گروه روابط‌عمومی دانشگاه علامه‌طباطبائی، حجت‌ مدیریان، کارشناس و صاحب‌نظر حوزه فناوری اطلاعات و جامعه اطلاعاتی، احسان محمدی، متخصص علم اطلاعات و مهرداد خدیر، روزنامه‌‎نگار و فعال مدنی دوشنبه، ۱۴ اسفندماه در دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

این همایش با مراسم افتتاحیه آغاز شد و در قالب ۴ نشست «رسانه‌های جمعی، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران»، «مدیریت بحران از منظر آموزشی و اجتماعی»، «رسانه‌های جدید، ارتباطات ریسک، ارتباطات بحران» و «اخبار جعلی و شایعات رسانه‌ای در مواجهه با بلایای طبیعی» برگزار شد.

مهرداد خدیر، روزنامه‌‎نگار و فعال مدنی در بخشی از این نشست با بیان اینکه اخبار جعلی در دوگونه رسانه‌های رسمی و مجازی منتشر می‌شوند، گفت: چون در رسانه‌های رسمی اعم از روزنامه‌ها، سایت‌ها و سایر رسانه‌ها اساسا دسترسی به خبر به عنوان یک کالای پرهزینه است اخبار جعلی ما را با مشکل مواجه می‌کنند.

او ادامه داد: در حال حاضر انتشار اخبار در انحصار چند خبرگزاری خاص قرار دارد. تولید اخبار جعلی از سویی ناشی از فقدان آزادی و از سویی دیگر ناشی از بیگانگی ما با اعداد و ارقام است. فقدان آزادی، انتشار خبر واقعی را دشوار می‌کند و زمانی که خبر واقعی در بوته‌ای از ابهام باشد زمینه برای خبر جعلی پدید می‌آید. امکان دسترسی خبرنگار به اخبار واقعی وجود ندارد و حتی اگر هم امکان دسترسی باشد امکان انتشار نیست. بنابراین مردم به سمت کانالی جایگزین روی می‌آورند و در نهایت آن کانال هم می‌تواند در کشور بحران ایجاد کند، چون در کنار اخبار واقعی اخبار جعلی را هم انتشار می‌دهد.

 خدیر تصریح کرد: دروغ در فضایی ایجاد می‌شود که آزادی نیست و یا اینکه از بیان آزاد احساس نگرانی است. ما نمی‌توانیم حتی رسانه‌های غیررسمی را به خاطر داشتن اخبار جعلی سرزنش کنیم چراکه در حال حاضر هم بعد از قرن‌ها با پدیده حدیث جعلی مواجه هستیم پس خبر جای خود دارد.

پس از قرن‌ها با پدیده حدیث جعلی مواجه هستیم خبر که جای خود دارد.

او اضافه کرد: باید اجازه داد که خبرنگاران خبر تولید کنند. خبرنگار واقعی آن است که به دنبال علت سقوط هواپیمای یاسوج برود. ما با پدیده فقدان خبر مواجه هستیم بنابراین نمی‌توانیم در مورد جعلی یا صحت خبر صحبت کنیم.

خدیر گفت: ما همچنین با اعداد و ارقام بیگانه هستیم. مثلاً در قضیه 17 شهریور در حقیقت 100 نفر شهید شدند و این خبر به درستی توسط حکومت نظامی منتشر شد در حالی که در بین مردم تعداد شهدا 15 هزار نفر اعلام می‌شد و حتی میشل فوکو که در آن زمان در تهران بود به هنگام بازگشت به فرانسه، در نشریات فرانسوی تعداد کشته‌ها را 4000 اعلام کرده بود. انتشار اخبار دروغ اعتماد مردم را از بین می‌برد به‌گونه‌ای که حتی اگر یک بار هم اخبار صحیح منتشر شود مردم باور نمی‌کنند.

او با بیان اینکه در جامعه ما کلمات هیبت خود را از دست داده‌اند، اظهار کرد: یک زلزله با 300 و یا 1000 نفر کشته، بحران نیست بلکه بحران زمانی است که از هم‌گسیختگی و آشفتگی در جامعه باشد. همیشه این اتفاقات وجود دارد. یکی از مشکلات ما استفاده بی‌دلیل از کلمات است.

خدیر تصریح کرد: کلمه بحران کلمه بسیار بزرگی است. جامعه ما جامعه‌ای لوس است به گونه‌ای که وقتی برف آمده بود همه انتظار از شهرداری انتظار داشتند درختان را تمیز کند. افرادی هم که در جلوی منزلشان درخت داشتند به خود زحمت تکان دادن آن را نمی‌دادند و این ناشی از لَختی یک جامعه است و به خاطر اینکه ما توانمند نیستم. اگر رسانه‌های ما بر روی توانمندی تاکید می‌کردند این همه اتفاق نمی‌افتاد.

وی در پایان گفت: باید رسانه‌ای چون تلگرام را تقدیس کرد، این رسانه ابزار شایعه نیست بلکه ابزار آگاهی است. من تاریخ ایران را به قبل و بعد از کانال‌های تلگرامی تقسیم می‌کنم و تلگرام یک موهبت بزرگی است که با وجود اینکه باعث پایین آمدن تیراژ مطبوعات شده اما جامعه ایران را متحول کرده است ابزاری است که مخاطب سه میلیونی را به بیست میلیون تبدیل کرده است. شایعه هم همیشه بوده؛ اگر در اخبار سانسور کم شود و دستگاه‌های رسمی اجازه پیدا کنند مردم از رسانه‌های دروغ‌پرداز روی برمی‌گردانند.

شایعه حاصلضرب ابهام در اهمیت است

احسان محمدی، متخصص علم اطلاعات در ادامه نشست با اشاره به شعر «ای شایعه تو از شیطان تندتر و سریع‌تر هستی/ تو با حرکتی می‌توانی همه چیز را تکان دهی و ویران کنی»، گفت: شایعه از شیطان هم بدتر است. آن را از قدیم‌الایام داشته و به قولی از نخستین وسایل ارتباطی بشر بوده است. در ادبیات خودمان هم جملاتی از قبیل «یک کلاغ، چهل کلاغ» و «شنیدن کی بود مانند دیدن» را داریم.

او ادامه داد: رواج یک شایعه حاصلضرب ابهام در اهمیت است. هر چقدر یک موضوع مبهم‌تر باشد و اهمیت بیشتری برای مردم داشته باشد بیشتر دست به دست می‌شود. به هنگام وقوع زلزله سرپل ذهاب، هیچکدام از شبکه‌های تلویزیونی به این حادثه نپرداختند و حتی صبح روز بعد هم در اکثر روزنامه‌ها به علت اینکه زودتر صفحه خود را بسته بودند، پرداخته نشد.

محمدی اضافه کرد: این در حالی بود که بعد از 72 ساعت 29 هزار و 400 کانال تلگرامی خبر کرمانشاه را پوشش دادند که 3 میلیارد و 230 هزار نفر بازدید داشته است. بنابراین مردم به تدریج اعتماد خود را به رسانه‌های رسمی از دست می‌دهند. ما دچار فقدان اعتماد اجتماعی در مملت هستیم و نه تنها به رسانه بلکه به هیچ چیز اعتماد نداریم.