وزارت صنعت افشای فساد را از رسانه‎ها بخواهد نه مردم/ به تنش‌ها و خصومت‌ها در وزارتخانه دامن زده می‎شود

محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی درباره تصمیم وزارت صنعت معدن و تجارت از اعطای پاداش عمومی به گزارش دهندگان فسادها و تخلفات اداری گفت: چون با فرض اینکه یک وزارتخانه هم اقدامی برای جلوگیری از فساد ایده‌ای را اجرایی کند هرچند در کنار اینکه آفاتی هم دارد اما با یک گل بهار هم نمی‌شود. هرچند نمی‌خواهم چنین عملکردی را نفی کنم اما تاثیر قابل‌توجهی در آن نمی‌بینم و معتقدم گستردگی و عمق فساد در جای خود باقی می‌ماند. برخورد با فساد نیازمند یک عزم و اراده ملی در سطح کلان و بسیج عمومی است.

به گزارش عطنا به نقل از رویداد 24، به‌تازگی وزارت صنعت معدن و تجارت اطلاعیه‌ای منتشر کرده که در آن از عموم مردم و کارکنان وزارتخانه و اداره‌های مرتبط خواسته است فسادها و تخلفات اداری را گزارش دهند. مرکز حراست وزارتخانه در این اطلاعیه قول داده است به افرادی که گزارش مناسب و درستی ارائه دهند پاداش شایسته‌ای هم اعطا خواهد کرد.

افشای فسادها بحثی است که مدت‌هاست بخشی از جامعه را در برگرفته است. فضای مجازی و دست‌به‌دست شدن اطلاعات باعث شده تا کمتر مسئله‌ای پشت پرده باقی بماند. اما همه این موارد به خاطر این است که دیگر خود مردم نیز تبدیل به رسانه شده‌اند.

تا جایی که مسئولان ما برای افشای فساد از مردم کمک خواستند. اما باید توجه داشت که اصلا آیا این نوع نظارت درست است یا خیر؟ چرا خبرنگاران و روزنامه‎نگاران در رسانه‎ها هنوز این امکان را پیدا نکرده‎اند تا به عنوان چشم بینای جامعه به وظیفه خود عمل کند؟

محمدمهدی فرقانی، رئیس دانشکده ارتباطات علامه طباطبائی درباره تصمیم وزارت صنعت معدن و تجارت از اعطای پاداش عمومی به گزارش دهندگان فسادها و تخلفات اداری گفت: این‌گونه اتفاقات دو جنبه دارد. اول ممکن است تقابل‌ها و رویارویی‌های شخصی بین افراد و گروه‌ها را زیاد کند و به تنش‌ها و خصومت‌ها در حد وزارتخانه دامن بزند. به همین دلیل این موضوع می‌تواند آفاتی حتی برای دولت و کشور هم به دنبال داشته باشد. همچنین امکان دارد به رفتارهای سوء و غیرقانونی کمک کند.

این استاد دانشگاه  اشاره کرد: بحث افشای فساد چند زاویه دارد که برای پرداخت آن، ظرافت‌هایی نیاز دارد.  اول اینکه مقابله با فساد و عوامل فساد انگیزی که ممکن است پیش آید، یک عزم جدی و گسترده‌تر در سطح ملی نیاز دارد و باید برای آن اندیشه شود.

او ادامه داد: چون اگر یک وزارت خانه هم اقدامی برای جلوگیری از فساد طرحی را اجرایی کند علاوه بر آفات این باید گفت با یک گل بهار هم نمی‌شود. البته نمی‌خواهم چنین عملکردی را نفی کنم اما تاثیر قابل‌توجهی از آن نمی‌بینم و معتقدم گستردگی و عمق فساد در جای خود باقی می‌ماند. برخورد با فساد نیازمند یک عزم و اراده ملی در سطح کلان و بسیج عمومی است.

فرقانی افزود: در این میان، اگر کاری کنیم تا استقلال و آزادی رسانه‌ها به‌ویژه مطبوعات و سایت‌های خبری مستقل را در چارچوب قانونی  تامین شود، خود همین رسانه‌ها می‌توانند بهترین گزارش‌ها را ارائه کنند. رسانه‌ها یکی از مهم‌ترین ابزار مانع با فساد هستند. از  وظایف ذاتی رسانه‌ها، افشاگری، مقابله با فساد، نظارت، دیده‌بانی، نقد و انتقاد است. بنابراین اگر شرایطی  فراهم کنیم که رسانه‌ها، وظیفه ذاتی خود را انجام دهند، دیگر نیازی به حرکت‌های مقطعی و موردی نداریم و امکان دارد اصلا به آن احتیاج هم نداشته باشیم.

او اشاره کرد: معتقدم ابتدا باید رسانه‌ها را تقویت کرد و دست آنها را باز گذاشت برای اینکه در چارچوب وظیفه خود، دیده‌بانی و نظارت را انجام دهند. دوم اینکه سازوکارهای مرتبط با دیده‌بانی و نظارت را تقویت کرد. سوم اینکه به یک اراده ملی در همه سازمان‌ها برای مقابله با فساد رسید. اینکه تنها یک‌نهاد دولتی ابتکار به خرج می‌دهد می‌خواهد با فساد مقابله کند باید منتظر ماند که ببینیم آیا این ایده جواب می‌دهد یا نه. حقیقتا من چندان خوش‌بین نیستم و به کارآمد بودن این سازوکار تردید دارم.

رئیس دانشکده علوم ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی تاکید کرد: طبیعی است که رسانه‌ها دوست دارند آزادانه به وظیفه‌شان یعنی همان نظارت بر عملکرد دستگاه‌ها و افشای فسادهای مالی عمل کنند. اما متاسفانه نه سازوکار قانونی و نه فرهنگ عمومی و نه فرهنگ‌سازمانی و نهادی برای آن وجود دارد.

فرقانی ادامه داد: فرهنگ نهادی و سازمانی یعنی اینکه هر سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه باید بپذیرند این حق رسانه‌هاست که نظارت کنند. در کنار مردم هم باید حقوق خبرنگار را بشناسند و سازوکار قانونی برای آنها ایجاد شود. خبرنگاران نباید بااطلاع رسانی یک موضوع چالشی به تشویش اذهان عمومی متهم نشوند. به نظر من قبل از هر چیز ما به قانون نیاز داریم. قوانینی که استقلال حرفه‌ای و حق طبیعی جستجو و واکاوی در همه عرصه‌ها و زمینه‌ها را به رسمیت بشناسند.  البته در نقطه مقابل هم لازم است روزنامه‌نگار مسئولیت حرف و گفته خود را بپذیرد و پاسخگو باشد. حتی اگر حق قانونی دارد اما اخبار او نباید از جنس تهمت، شایعه، جعل و امثال این موارد باشد.

فرقانی گفت: بااینکه بیش از 180 سال است که مطبوعات وارد ایران شده اما هنوز هیچ قانونی که روزنامه‌نگاران را حمایت کند و رسمیت بشناسند نداریم. همچنین نهادها و دستگاه‌هایی که از حقوق روزنامه‌نگاران حراست کند و مانع نقض حق خبرنگاران بشوند، وجود ندارد. علی‌رغم تاریخ پرفرازونشیبی که مطبوعات کشور دارد اما هنوز برای حمایت صحیح قانون‌گذاری صورت نگرفته است. در طول این 180 سال قانون مطبوعات 6 یا 7 بار تغییر کرده است. اما در هیچ‌یک از این موارد حقوق حرفه‌ای روزنامه‌نگاران در نظر گرفته نشده است. همین امر هم باعث شده تا روزنامه‌نگاران از وظیفه و مسئولیت اجتماعی خود بازبمانند.

این استاد ارتباطات در پایان تاکید کرد: این خلاء قانونی، بزرگترین زیانی که برای ما تاکنون داشته است، گسترش فساد، سوءاستفادهای مالی، پنهان‌کاری و موارد از قبیل است. چرا باید به نقطه‌ای برسیم که وزارتخانه‌ای اعلام کند فساد مالی اعلام کنید جایزه می‌دهیم. این گفته به این معنی است که در ساختارهای اداری ما مشکل وجود دارد و تاکنون هم از طریق سازوکارهای مرسوم امکان حل این موضوع وجود نداشته است. بنابراین فقدان رسانه آزاد از نظر حقوقی و فرهنگی باعث توسعه فساد  و تخلفات می‌شود. جامعه‌ای که در آن شفافیت نباشد هم حقوق شهروندان در آن نقض می‌شود و هم دولت برای اداره امور دچار مشکل می‌شود.