خانیکی: همایش امید اجتماعی ربطی به اعتراضات اخیر ندارد/ دهمین سالگرد تاسیس موسسه رحمان

نخستین همایش «امید اجتماعی در ایران» در روزهای 7 و 8 اسفندماه  به همت موسسه رحمان و با همکاری تعدادی از نهادهای معتبر علمی و مدنی در دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار می شود.

به گزارش عطنا، دکتر مصطفی معین، استاد علوم پزشکی دانشگاه تهران و فعال مدنی به عنوان رئیس همایش ملی امید اجتماعی در ایران مناسبت برگزاری این همایش را دهمین سالگرد تاسیس موسسه رحمان عنوان کرد.

معین گفت: موسسه رحمان یک موسسه علمی‌، اجتماعی و فرهنگی است که ماموریت اصلی آن این است که مسائل و مشکلات اجتماعی را مورد مطالعه قرار دهد و درصدد پیشگیری، مدیریت و آسیب‌شناسی اجتماعی است. یکی از این نمونه‌ها بررسی گزارش وضعیت اجتماعی ایران بین سال‌های 1380 تا 1388 است که نزدیک دو سال و با تلاش و کوشش چهل پژوهشگر به مدیریت دکتر مدنی به چاپ رسید.

وی به نمونه دیگری اشاره کرد و افزود: گزارش وضعیت اجتماعی زنان ایرانی بین سال‌های 80 تا 90 شمسی تحقیق دیگری است که با تلاش‌های حدود سی پژوهشگر به مدیریت جواهری به مدت 18 ماه انجام و در نشر نی منتشر شد. به این تحقیقات می‌توان مطالعات زیادی در باره گروه‌های آسیب‌پذیر اجتماعی را که در نشریات منتشر می‌شود، اضافه کرد.

رئیس همایش ملی امید اجتماعی در ایران با اشاره به گزارش‌های که  موسسه رحمان در این سال‌ها  انجام داده‌ است، اظهار کرد: در این تحقیقات مشخص شد که متاسفانه آسیب‌های اجتماعی در کشور ما هم فراگیر و هم روبه افزایش است.

وی ادامه داد: پیمایش‌های که در دولت اصلاحات و اوایل دولت تدبیر و امید انجام گرفته است از جمله پیمایش «ارزش‌های اجتماعی و نگرشی ایرانیان» که با کوشش آقای گودرزی منتشر شده و در آن ‌به افزایش آسیب‌های اجتماعی اشاره شده‌ است، پیوندهای اجتماعی را در حال سست شدن دانسته‌اند.

تبعیض و بی‌عدالتی به ناامیدی جامعه دامن می‌زند

این استاد دانشگاه در ادامه به پژوهش‌های بین‌المللی که در سطح جهانی انجام شده است، اشاره کرد و افزود: ‌وضعیت ایران مناسب نیست بطوریکه در گزارشی که در سال 2017 انجام شده و احساس رضایتمندی و خوشبختی جوامع مختلف بررسی شده  است،  ایران از 149 کشور رتبه 117 را به خود اختصاص داده‌است. این درحالی است که جامع ایران یک جامعه جوان، دارای تمدن کهن و با منابع معدنی غنی است و نباید مردم کشورمان به جای خوشبختی، احساس دغدغه، نگرانی، دلهره و ترس از آینده داشته باشد و این یک مانع مهم ‌در راه توسعه و پیشرفت کشور است.

معین در سخنان خود تاکید کرد: ریشه و علت‌العلل همه این مسائل در تبعیض، نابرابری و بی‌عدالتی در همه حوزه‌های اجتماعی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی است. زیرا احساس تبعیض باعت احساس محرومیت و نا امنی و انزوای بیشتر می‌شود که خود این باعث فقر و فاصله طبقاتی بیشتر بین فقیر و غنی می‌شود که در مجموع، یک نا امیدی در کل جامعه ایجاد می‌شود .

فرد و جامعه امیدوار توانایی انجام هرکاری را دارند

در ادامه دکتر هادی خانیکی، مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و دبیر همایش «امید اجتماعی در ایران» در سخنانی ضمن خیر مقدم به روزنامه‌نگاران و خبرنگاران حاضر اظهار کرد: بر سر این مسئله یک توافق کلی وجود دارد که جامعه ایرانی با تهدیدات و تنگناهای مختلفی روبه‌رو است.

وی ادامه داد: گاهی تنوع و تراکم آسیب‌های اجتماعی به گونه‌ای است که تصویر اولیه‌ای که از جامعه ترسیم می‌شود در رسانه‌ها و حتی در بین فعالان و کنشگران سیاسی تصویر نگران کننده‌ای است. این در حالی است که اگر جامعه به عنوان پدیده‌ای که براساس مولفه‌ها و عوامل تشکیل دهنده خود حیات دارد، درست شناخته شود، قدرت ترمیم، از جا برخواستن و فرصت‌آفرینی دارد.

به بیان خانیکی تهدیدات و خطراتی که در یک جامعه وجود دارد با فهم درست و اتخاذ رویکردهای درست می‌تواند به فرصت تبدیل شود.

دبیر همایش ملی امید اجتماعی در ایران در ادامه خاطرنشان کرد: درباره اینکه چه کسانی بهتر می‌توانند جامعه را بشناسند و نقش‌آفرینی کنند، در حوزه سیاست‌گذاری اجتماعی و تعریف نقش‌ها برای نهاد‌های مدنی، حاکمیتی و علمی‌ گفت‌وگوهای زیادی شده است. شناخت، اصلاح و توانمند کردن جامعه بر دوش نهادهای رسمی ‌بوده است و در کنار این مورد، بعضاَ بر توانایی‌های جامعه و توانایی‌های خود جامعه، انگشت گذاشته می‌شود.

این استاد ارتباطات و توسعه مسئله پیش روی جامعه امروز را از موضع ضرورت رشد آسیب‌های اجتماعی و علایمی دانست ‌که در تحلیل مسیر تغییرات‌های اجتماعی مانند خطر زوال اجتماعی، کاهش سرمایه اجتماعی، خطر محدود شدن اثر منابع توسعه‌ای اعم از مادی و معنوی و نگرانی‌ که باید به آن توجه کنیم.

وی افزود: در مرحله بعد از موضع اختیار هم نیازمند آن هستیم که تصویر واقعی از جامعه خود داشته باشیم و براساس آن برنامه‌ریزی کنیم تا در نهایت راه‌حلی ارائه دهیم.

خانیکی در همین‌باره یادآور شد: به این اعتبار، اندیشه برگزاری همایش امید اجتماعی در ایران از درون فعالیت‌های موسسه رحمان برآمده است، موسسه‌ای که تلاش می‌کند برای مشکلات اجتماعی راه‌حل‌های علمی ارائه دهد.

دبیر همایش ملی امید اجتماعی تصریح کرد: این نشست به بررسی این نکته می پردازد که اولا  «امید» چیست. ثانیا  به این سوال که «وضعیت امید» در ایران چگونه است، پاسخ می‌دهد، پرداختن به آن را مفید می داند و معتقد است از این راه دردی از مشکلات جامعه ایرانی را دوا می‌کند.

خانیکی در ادامه گفت: موضوع سوم، بحث بر سر «سبب‌شناسی» موضوع در ایران است و اینکه امید در کدام قسمت‌ها زیاد و در کدام قسمت‌ها کم است و دلایل کاهش و افزایش امید در ایران را مورد بحث قرار می‌دهد.

وی محور چهارم همایش را «سیاست و امید اجتماعی» معرفی و اظهار کرد: در هر جامعه‌ای از جمله جامعه ما وقتی مسئله‌ای به راه حل‌های کوتاه مدت نیاز دارد، امید اجتماعی نسبت نزدیکی با مقوله سیاست پیدا می‌کند.

به بیان این استاد دانشگاه و فعال اجتماعی اصلاح‌طلب، فلسفه برگزاری همایش «امید اجتماعی در ایران» این است که یک اقدام مناسب هم برای مسئولان نهادهای علمی ‌و دانشگاهی و هم برای جامعه انجام شود و امید را به عنوان یک مسئله اجتماعی مطرح کند که باید در مورد آن فکر شود.

خانیکی تاکید کرد: باید انتظار داشته باشیم متفکران، سیاست‌گذاران، صاحب‌نظران و فعالان مدنی و سیاسی به این امر توجه کنند. چرا که این موضوع برای همه سودمند خواهد بود.

وی افزود: فرد و جامعه امیدوار، توانایی انجام هر نوع کاری رو دارد و می‌تواند به سطوح بالای توسعه برسد.

در اسکاندیناوی به ازای هر فرد 3 نهاد مدنی وجود دارد

در بخش دیگری دکتر مصطفی معین، رئیس همایش با بیان اینکه یک دست صدا ندارد، گفت: نخبگان و فعالان رسانه‌ای، سیاسی، مدنی، حکومت و مردم باید همه با هم دست یه دست هم بدهند و امید را در جامعه پررنگ کنند.

وی ادامه داد: بالا رفتن سطح امید در جامعه باعث انسجام و در نهایت توسعه می‌شود و هیچ کدام از این بخش‌ها به تنهایی نمی‌توانند امید را در جامعه ایجاد کنند.

این استاد دانشگاه با این توضیح که در جامعه مشکلات جدی وجود دارد، بر پتانسیل‌های زیاد کشور تاکید کرد و گفت: جنبش‌های صلح و دموکراسی، فعالان مدنی، جنبش دفاع از حقوق زنان،  جنبش دفاع از حقوق کودکان و جنبش حایت از محیط زیست از جمله این پتانسیل‌ها است که دولت باید از آن‌ها حمایت کند و حکومت باید آن‌ها را به عنوان یک فرصت، نه رقیب و خطر تلقی کند.

وی با تاکید بر اینکه حاکمیت باید درصدد تقویت پتانسیل‌ جنبش‌های مردمی برآید، گفت: اگر مردم بازوهای فکری و اجرایی دولت‌ها شوند، می‌توان این تهدید‌ها و مشکلات را به فرصت تبدیل کرد.

معین از جمله این محدودیت‌ها را نبود احساس مسئولیت و انزوای نخبگان در جامعه و نبود انجمن‌های مدنی فعال در سطح کشور دانست و افزود: این درحالی است که در کشور اسکاندیناوی هر فرد به طور متوسط در سه نهاد مدنی عضویت فعال دارند.

همایش امید اجتماعی ربطی به اعتراضات اخیر ندارد

در ادامه خانیکی اظهار کرد: همایش امید اجتماعی بیشتر واکاوی چنین موضوع‌هایی است که بخشی از آن در این نشست و بخشی در قبل و بخش دیگر بعد از نشست باید دنبال شود. به این اعتبار است که تصمیم به برگزاری این همایش، اسفندماه سال گذشته گرفته شد و بنا شد در دهمین سالگرد تاسیس موسسه رحمان برگزار شود. به عبارت دیگر تصمیم برگزاری همایش امید اجتماعی ربطی به اعتراضات اخیر ندارد.

مدیرگروه ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی در ادامه گفت: به خاطر فقر و ضعف توانایی و مهارت گفت‌وگو در جامعه ما خلائی شکل گرفته که در فرایند گفت‌وگو مشخص نیست که چه‌کسی با چه‌کسی گفت‌و‌گو می‌کند. همین امر باعث می‌شود رفتارهای اجتماعی به سمت خشونت و نفرت سوق داده ‌شود و آستانه تحمل پایین ‌آید.

خانیکی در مواجهه جامعه با ضرورت‌ها دو خطر را پیش‌بینی کرد: یکی شتاب‌زدگی است که از هر کاری انتظار حل و فصل کلی همه این مسائل را داریم، یعنی فکر می‌کنیم با همایش می‌توانیم بسیاری از مشکلات را حل کنیم یا با یک بیانیه تشکیلاتی می‌شود رفتارهای حزبی را اصلاح کنیم. این درحالی است که همایش، همایش است. کنش سیاسی یک کنش است و اگر این‌ها به حساس شدن برای گفت‌وگو و شنیده شدن صدا سوق پیدا کند، آن وقت می‌توانیم آن را سرآغاز یک گفت‌وگو بدانیم.

وی افزود:‌ نکته یا ضرورت دوم این است که تنگنا‌ها آنقدر بزرگ می‌شود که ما از فرصت‌ها و ظرفیت‌های نهفته در یک جامعه مطلع نمی‌شویم. در این حالت، واحد مشاهده ما آن چیزی است که در سطح انجام می‌گیرد؛ یعنی آنچه که رسانه‌ای می‌شود و ما آن را می‌بینیم فکر می‌کنیم تمام واقعیت است. در حالی که این موضوع باید اصلاح شود.

خانیکی در درباره اینکه امید را درکجای جامعه می‌توان دید، گفت: در خیلی از جاها امید را نمی‌توان در میان روشنفکران، فعالان سیاسی دید. چرا که به رغم آگاهی بالا، آن‌ها عرصه بازیگری را در میان خودشان می‌بینند و از این غافل می شوند که امید را در لایه‌های زیرین جامعه هم می‌توان دید و کسانی که نا امیدی دارند میدان کنش خود را کل جامعه می‌بینند.

به بیان دبیر همایش ملی امید اجتماعی در ایران، به اتکای چنین نشست‌هایی ما می‌توانیم فهم علمی‌ و واقعی را تجربه کنیم و از چنین فضاهایی می‌شود نگاه نقادانه و دلسوزانه‌ای به مشکلات جامعه داشت و  طرح چنین مباحثی فرصت‌ها و تهدیدات موجود در جامعه را نشان می‌دهد، به شرط آنکه مسائل را درست بفهمیم در این حالت می‌توان به چنین سوال‌هایی پاسخ داد که چه می‌توان کرد و جامعه را از حالت بی‌اعتمادی خارج کرد.

وی افزود: ما در این همایش در چهار نشستی که وجود دارد، تدارک دیده‌ایم که در هر نشست یک جمع‌بندی را در اختتامیه ارائه دهند و در اختتامیه یک بیانیه تفسیری- توضیحی ارائه دهیم.

پایان این نشست با پرسش و پاسخ حضار به اتمام رسید.