آژانس، برجام پیام خوشایند

استاد علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی: آژانس به عنوان داور فنی رژیم بین‌المللی توافق هسته‌ای اعلام کرد که ایران به تعهدات خود عمل کرده است. اما پرسش اینجاست که تایید پایبندی ایران به برجام از سوی آژانس چه تاثیری در مواضع آتی اعضای توافق هسته‌ای به‌ویژه آمریکا نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک خواهد گذاشت‌؟

به گزارش عطنا، دکتر حشمت‌الله فلاحت‌پیشه، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و نماینده مجلس شورای اسلامی در یادداشتی در روزنامه آرمان به مسئله برجام گریزی زده است که در ادامه می‌خوانیم.

برجام تنها یک داور دارد و آن آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای است. زیرا برنامه جامع اقدام مشترک یک رژیم بین‌المللی است که بر سر موضوعی تحت عنوان برنامه هسته‌ای ایران شکل گرفته است. برنامه هسته‌ای ایران به این دلیل مهم است که ظالمانه و به‌طور مشخص با نقش آفرینی آمریکا، آن را زیر فصل هفتم منشور ملل متحد بردند؛ این مهم بدین مفهوم است که موضوع هسته‌ای ایران تهدیدی علیه صلح و امنیت بین‌المللی بود.

بنابراین داوری آژانس به طور دقیق خود را در اجرای برجام نشان می‌دهد. زیرا اگر آژانس اعلام کند برنامه هسته‌ای ایران غیر نظامی است، ایران بر اساس معاهده ان.‌پی.تی «پیمان نامه منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای» می‌تواند از فناوری صلح آمیز هسته‌ای برخوردار شود. از این رو، آژانس داوری خود را در دو مرحله حساس نسبت به عملکرد ایران در برجام به‌جا آورده است.

مرحله اول در همان چند ماه نخست اجرای برجام بود که پرونده پی.ام.دی یا ابعاد نظامی احتمالی هسته‌ای ایران مختومه اعلام شد. به عبارتی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گزارش چند ماه نخست از اجرای برجام تاکید کرد که پرونده هسته‌ای ایران بعد نظامی ندارد. در حقیقت این مهم پرونده همه ادعاها را قبل از توافق هسته‌ای برای همیشه علیه ایران بست.

در مرحله دوم، طی چند گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اعلام کرد که برنامه هسته‌ای ایران تخطی نداشته و ایران به تعهدات خود در برجام به طور کامل عمل می‌کند. حتی ایران در مواردی فراتر از تعهدات خود در برجام عمل کرد در واقع به طور داوطلبانه پروتکل الحاقی را مورد اجرا قرار داد.

بنابراین آژانس به عنوان داور فنی رژیم بین‌المللی توافق هسته‌ای اعلام کرد که ایران به تعهدات خود عمل کرده است. اما پرسش اینجاست که تایید پایبندی ایران به برجام از سوی آژانس چه تاثیری در مواضع آتی اعضای توافق هسته‌ای به‌ویژه آمریکا نسبت به برنامه جامع اقدام مشترک خواهد گذاشت‌؟

براین اساس، باید اذعان داشت که تایید پایبندی ایران به تعهداتش مواضع آمریکا را نسبت به سایر اعضا در برجام تضعیف خواهد کرد. از سویی با اعلام تایید پایبندی ایران به برجام از طرف آژانس، فضای بین‌المللی یکبار دیگر، نقش مشارکت جویانه ایران را در برجام مورد اقبال قرار خواهد داد. در گذشته افرادی مانند های نونن در آژانس حضور داشت تا بهانه‌های ریز را در گزارش نهایی آژانس بیاورد، برای اینکه پرونده هسته‌ای ایران مفتوح بماند.

اما امروز آژانس با دقت با برجام رفتار می‌کند. زیرا آژانس هدفش این است که اجازه ندهد درباره پرونده هسته‌ای ایران بهانه تازه‌ای شکل بگیرد. بدون تردید تایید پایبندی ایران به برجام پیام مطلوبی است که باز هم باید آن را به فال نیک گرفت. زیرا موضع اروپا را در برجام تقویت خواهد کرد. از این رو، آژانس و کشورهای اروپایی همچنان تلاش‌شان در حفظ برجام به عنوان یک رژیم ثابت خواهد بود.

اما چالش ایران طی دو ماه آینده این است که آمریکایی‌ها درصددند از طریق قطعنامه 2231 موضوع موشکی را به متن توافق اضافه کنند که این مساله به مفهوم به خطر انداختن برجام است.

به همین دلیل اروپا برای راضی کردن آمریکا سعی می‌کند در برخی از ادعاها و اتهامات آمریکا علیه ایران مانند برنامه موشکی با واشنگتن همصدا شود تا از این طریق بتوانند برجام را حفظ کند. اما در عین حال اروپایی‌ها به آمریکا این وعده را خواهند داد که باب مذاکرات باز خواهد بود.

از سویی واقعیت این است ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا باید درباره برجام طی هفته‌های آتی فی‌نفسه تصمیم بگیرد. این در حالی است که به معادلات بین‌المللی و مقرراتی مانند مقررات آژانس توجهی ندارد اما این واقعیت را می‌داند هر گزارشی که آژانس به جامعه جهانی به ویژه اعضای توافق هسته‌ای درباره پایبندی ایران به برجام ارائه می‌دهد، نقطه ضعف جدی سیاست خارجه آمریکا و سیاست یکجانبه‌گرایانه آمریکا در قبال ایران است.