خط قرمز دور خط فقر

«درحال‌حاضر حدود ١٠ تا ١٢‌ میلیون نفر فقیر مطلق در کشور داریم اما اگر شاخص‌ها به دقت مشخص شوند و بخواهیم سطح رفاهی افراد جامعه را بالاتر ببریم، می‌توان ١٦ تا ٢٠ ‌میلیون نفر را در کشور در دایره فقر مطلق قرار داد». این بخشی از گفته‌های رئیس کمیته امداد در یک برنامه تلویزیونی است. بااین‌حال نه او در این برنامه و جای دیگر و نه هیچ مسئول مرتبط دیگری تاکنون درباره این شاخص‌های تعیین‌کننده که نشان می‌دهد فرد یا خانواده‌ای زیر یا بالای خط فقر هستند، آماری اعلام نکرده یا نمی‌کنند. 

به گزارش عطنا به نقل از شرق، آنچه پیش از این در مورد آن کم و با محدودیت صحبت شده، خط فقر در ایران و شاخص‌هایی است که می‌تواند عدد جمعیت بالا و پایین این خط را تعیین کند. شاخصی که اعلام آن همانند نام خودش خط قرمزهایی دارد که هر مسئولی در این سال‌ها نتوانسته، نخواسته یا نگذاشته‌اند در موردش حرف بزند و این‌گونه است که در این سال‌ها همواره جزئیات پیرامون خط فقر و همه آنچه مربوط به آن می‌شود، جزء رازهای مگو بوده‌اند. فتاح پیش‌تر در نشست‌های خبری خود و حالا در یک برنامه تلویزیونی این آمار را اعلام کرد: اما فرق آنچه او از وضع فعلی به صورت حدودی اعلام می‌کند با آنچه که معلوم نیست چه شاخص‌هایی دارد و کسی هم تصمیم ندارد در موردش حرف بزند، حدود ١٠‌ میلیون نفر است و این عددی نیست که بشود نسبت به آن بی‌تفاوت بود.

با این همه اما تلاش‌های «شرق» برای کسب اطلاعات مرتبط درباره حد و حدود و بالا و پایین خط فقر بی‌نتيجه بود و تماس و ارتباط با دستگاه‌های مرتبط از کمیته امداد تا نهادهای دولتی به پاسخ خاصی نرسید. مسئولان این نهادها با اشاره و کلی‌گویی تأکید می‌کنند که امکان اعلام این شاخص‌ها را ندارند. شاخصی که تعیین می‌کند هر فرد یا خانواده با هر میزان درآمد کجای خط فقر ایستاده است.

به گزارش «شرق»، در جریان انتخابات ریاست‌جمهوری دوازدهم نامزدهای ریاست‌جمهوری در کنار ورود به بسیاری از آسیب‌های اجتماعی به عادت همیشگی انتخابات‌ها، سراغ خط فقر و آمارهای ضدونقیض و تأيیدنشده آن رفتند و قول‌هایی هم دادند. حسن روحانی هم به‌عنوان یکی از نامزدها قول‌هایی را برای ریشه‌کنی فقر مطلق داد و برنامه‌هایی را برای برنامه‌ریزی بیشتر روی هدفمندی یارانه‌ها اعلام کرد. او پس از پیروزی در انتخابات هم قول‌هایی داد که حتی باعث تعجب فتاح رئیس کمیته امداد شد.

حدود چهارو‌نیم‌میلیون نفر جمعیت تحت پوشش کمیته امداد همگی می‌توانند در دایره فقر مطلق قرار گیرند.

در چند نشست خبری در مورد برنامه دولت برای افزایش سه‌برابری «یارانه» مستمری‌بگیران کمیته امداد و بهزیستی و حتی قول‌های رئیس دولت دوازدهم برای پنج‌برابرشدن هم صحبت کرد و گفت: ما از این توجه و همراهی دولت خوشحال هستیم اما باید دید زمینه‌های این اتفاق فراهم است؟ از ابتدای دولت یازدهم که با تغییرات کم‌سابقه در کمیته امداد همراه بوده است، دولت، وزارت رفاه و کمیته امداد همراهی خوبی در تخصیص اعتبارات و اجرای طرح‌های مهم امداد و مطالبات مددجویان داشته‌اند و رئیس امداد بارها از این توجه دولت و البته مجلس تشکر کرده است. اما به نظر می‌رسد پرویز فتاح به این نتیجه رسیده که حالا زمان خوبی است تا باب موضوعات بسیار مهم‌تری را هم باز کند.

پرویز فتاح، شمشیر دولبه حرف‌زدن و ورود به مسئله خط فقر و شاخص‌های آن را به دست گرفته و می‌داند این حرف‌ها حتی اگر به اقدام عملی نرسد، برایش حرف و حدیث‌های سیاسی و جناحی زیادی دارد و کار امداد را بیشتر هم می‌کند. شمشیر دولبه‌ای که از یک سو سر امداد را شلوغ‌تر از قبل می‌کند و مشتریانش حداقل دوبرابر می‌شوند و همین می‌تواند امورات امداد را بیشتر و پیچیده‌تر کند و بازوهای امداد را در میان عامه مردم گسترده‌تر و قوی‌تر می‌کند.

او اما حداقل تا به حال این‌گونه نشان داده که به دنبال برداشتن باری از روی زمین است، باری که یک سرش به امداد هم مربوط می‌شود و به این فکر می‌کند که اگر در آن سوي شناسایی گروه‌های جدیدی از اقشار محروم و زیر خط فقر قرار است اتفاقی به نفع مردم رخ دهد، با هر هزینه‌ای انجام شود. شاید او پیش خود این بنا را گذاشته؛ حالا که رئیس‌جمهور باب این موضوع را باز گذاشته و روند اعتبارات و کمک‌ها به سمت امداد در سراشیبی اعتماد و حمایت است، آن حرف مگو و روی‌زمین‌مانده را هم بگوییم.

او در برنامه تلویزیونی «نگاه یک» گفت: «در طول انقلاب اسلامی هرچند این مؤسسه آرمان انقلاب بوده است اما چنین شعاری درباره ریشه‌کنی فقر مطلق نداشتیم و حالا آقای رئیس‌جمهور جرئت کرده‌اند و این شعار را داده‌اند. هرچند این شعار برای دولت بار سیاسی، مالی و اجتماعی در پی دارد اما رئیس‌جمهور چندین مرتبه آن را تکرار کرده و ما نیز از آن بسیار استقبال کرده‌ایم. او می‌گوید حدود چهارو‌نیم‌میلیون نفر جمعیت تحت پوشش کمیته امداد همگی می‌توانند در دایره فقر مطلق قرار گیرند.

فتاح تصریح کرد: درحال‌حاضر تعریف فقر مطلق در کشور ما بسیار سخت شده است و اگر بخواهیم خیلی با جزئیات آن را مطرح کنیم، بار سیاسی به همراه دارد و باید دید آیا مسئولان آماده هستند زیر بار سیاسی این موضوع در مقابل مجامع جهانی قرار بگیرند؟ این در حالی است که ما در کمیته امداد مسئول آماردهی در این زمینه نیستیم اما درحال‌حاضر هم شاخص‌های مشخصی برای فقر مطلق مورد نظر دولت مطرح نشده و دامنه آن ذکر نشده است. فتاح درعین‌حال با همان نگاه منطقی و ساختارگرایانه خود به همان دلیلی که شاید همه دولت‌ها به سراغ پیگیری خط فقر و تغییر شاخص‌های آن نرفته‌اند، اشاره‌ای ضمنی دارد و می‌گوید: «دولت باید دامنه این فقر مطلق را مشخص و برای ریشه‌کنی آن به جیب خود هم نگاه کند».

مسئول تهیه و اعلام خط فقر، خط فقر نسبی، خط فقر مطلق، خط کفاف، یا هر تعریف و نامی که برای اوج محرومیت عیان در جامعه بگذاریم، مرکز آمار ایران و بانک مرکزی و شاید در ادامه وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی باشد اما چه میزان این آمارها به شکلی دقیق و علمی و البته در دسترس تهیه و اعلام شده‌اند؟ کمیته امداد به‌عنوان یک نهاد مرتبط که تحت‌تأثیر فقر در جامعه کار می‌کند، حالا بعد از چند دهه می‌خواهد دست روی نقطه مهمي بگذارد که تبعات زیادی دارد.

باید دید دولت روحانی که از دوره قبل تاکنون دست روی این نقطه مهم گذاشته، تصمیم می‌گیرد شاخص‌های جدیدی را برای خط فقر و خط فقر مطلق تهیه کند و با آنچه در جامعه وجود دارد صادق باشد؟ بايد پرسید آیا دولت یازدهم «ریشه‌کنی فقر مطلق» را با شاخص‌های حدقل چهار دهه قبل سنجیده و قصد ریشه‌کنی آن را دارد یا شاخص‌های جدیدي را در نظر گرفته است و به‌زودی خبرهای جدیدي را می‌شنویم؟