کاتوزیان عاشق و دلداده عدالت بود/ او به ما جرأت «عادلانه» اندیشیدن داد

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس گفت: هنر کاتوزیان تلفیق قانون، عدالت و اخلاق بود، هرگز قانون‌گریزی را تشویق نکرد، به قانون وفادار و متعهد بود و جایگاه حکومت قانون را به رسمیت می‌شناخت، اما شیفته عدالت بود.

به گزارش عطنا، انجمن حقوق شناسی و خانه اندیشمندان علوم انسانی اولین همایش از مجموعه همایش‌های «اندیشمندان حقوق ایران» را همزمان با سومین سالگرد استاد امیر ناصر کاتوزیان روز دوشنبه، ۱۳ شهریور ماه در خانه اندیشمندان علوم انسانی برگزار کردند.

در بخشی از این همایش، مرتضی شهبازی‌نیا، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس و وکیل دادگستری دکتر کاتوزیان را خورشید ربانی آسمانی حقوق ایران ‌خواند و گفت: در ادبیات مولانا خورشید ربانی به افرادی گفته می‌شود که شمع و چراغ بشریت هستند، همانطور که حافظ در غزل، سعدی در سخن، فردوسی در حماسه و مولانا در عرفان چنان آسمان این عرصه‌ها را برکشیدند که به نظر برای دیگران دست نیافتنی‌ می‌آیند معتقدم کاتوزیان آسمان حقوق ایران را آن‌چنان برکشید که تصور اینکه کس دیگری به این جایگاه برسد دشوار است.

استاد کاتوزیان یکی از حقوق‌دانان برجسته کشور و استاد تمام حقوق دانشگاه تهران که پدر علم حقوق ایران خوانده می‌شود، شهریور ماه سال ۱۳۹۳ دار فانی را وداع گفت.

شهبازی‌نیا با بیان اینکه رمز جاودانگی کاتوزیان، هنرمندانه زیستن او بود، تصریح کرد: دانشمندانی ماندگار هستند که علاوه بر دانش توانسته‌اند هنرمندانه زندگی کنند.

وی تاکید کرد: دکتر کاتوزیان برای اینکه بتواند زندگی اجتماعی‌اش را بر مبنای اصول مثبت استوار کند، زندگی شخصی به ویژه در بخش مادی را بر اصول منفی بنا کرده بود، برای داشته‌ها هم محافظه‌کار نمی‌شد، به این خاطر کاتوزیان توانست آزاده و مستقل باقی بماند.

شهبازی‌نیا با اشاره به اینکه از نظر کاتوزیان آزادی، مقید بود، اظهار کرد: به نظرم بیشتر این قیود درونی و از جنس برتری نهادن مصالح عمومی بر مصالح شخصی بود و چه قدر زیبا ایشان منابع شخصی‌شان را به پای منافع عمومی ریختند.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس اضافه کرد: هنر دیگر کاتوزیان تلفیق قانون، عدالت و اخلاق بود، ایشان هرگز قانون‌گریزی را تشویق نکرد، به قانون وفادار و متعهد بود و جایگاه حکومت قانون را به رسمیت می‌شناخت. او هرگز فریفته زرق و برق حکومت قانون نشد. عاشق و دلداده عدالت بود به همین دلیل از شاخص‌های شکلی حکومت قانون گذشته بود و به شاخص‌های ماهوی آن باور داشت.

این حقوقدان در همین‌باره ادامه داد: در میان شاخص‌های ماهوی، عادلانه بودن قانون مهمترین بود. به همین خاطر علی‌رغم اینکه وفاداری به قانون به نحو کامل در نوشته‌های ایشان وجود دارد اما در مقدمه کتاب حقوق خانواده نوشته است که اگر من به قانونی برخورم که آثار ستمگرانه داشته باشد از تمام ابزاری که حقوق در اختیار من گذاشته است استفاده می‌کنم و آن قانون را از جلا می‌اندازم.

شهبازی‌نیا یادآور شد: آنچه که کاتوزیان در عرصه حقوق ترسیم کرده است کار هر کسی نیست، اینکه هم وفاردار به قانون بماند و هم عدالت، آرمان بزرگ بشری را به نحوی طبیعی وارد ادبیات حقوقی بکند. دکتر کاتوزیان به ما جرأت داد در کنار راه‌حل قانونی به راه‎‌حل عادلانه هم فکر کنیم.

وی تصریح کرد: هنر دیگر کاتوزیان چگونگی استفاده از حقوق تطبیقی بود که این به تعهد ایشان به سنت‌ها و تأثیر مذهب در حقوق باز می‌گردد.

این وکیل دادگشتری ادامه داد: اگر حقوق تطبیقی با تعصب مفرط ملی یا با ضعف اعتماد به نفس همراه باشد نه تنها مفید نیست بلکه می‌تواند آثار زیان‌باری هم داشته باشد؛ به نظرم دکتر کاتوزیان در حقوق تطبیقی به ما اعتماد به نفس داد، گفت که من بر شانه‌های ستبر مردان تاریخ این رشته در کشور می‌ایستم و از آنجا به منظره حقوق نگاه می‌کنم، نقاط ضعف و قوت و دستاوردها را می‌شناسم و راه درست را انتخاب می‌کنم.

رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس در ادامه سخنان خود گفت: کاتوزیان مرجع فکری بود، او علاوه بر تسلط فقه، اصول و حقوق جدید، نظام‌های حقوقی دنیا را خوب می‌شناخت. توانمندی‌ها و قابلیت‌های برجسته داشت، بر ادبیات فارسی مسلط بود و در عین حال نیازها، سنت‌ها و محیط‌ها را خوب می‌شناخت. کاتوزیان اهل زمانه بود به همین دلیل راه‌حل‌های درست ارائه می‌کرد.

وی افزود: می‌توان ادعا کرد که در حقوق «مکتب کاتوزیان» وجود دارد، ایشان در حوزه اندیشه هم معمار بود. همه ما از معلمان زیادی بهره گرفتیم و در محضر استادانی بوده‌ایم اما تعداد استادانی که در ساختمان فکر انسان نقش دارند زیاد نیست، دکتر کاتوزیان نه فقط در ساختمان فکری شاگردانش، بلکه در تمام جامعه حقوقی ما نقش داشت.

او در پایان تأکید کرد: دکتر کاتوزیان محو راه حق و عدالت بود به نظرم این مهمترین میراثی است که برای ما به یادگار گذاشته است.

گفتنی است در این همایش لعیا جنیدی، استاد دانشگاه تهران و معاون حقوقی رئیس جمهوری، امیر حسن‌آبادی، رئیس کانون وکلای دادگستری مرکز، فرشاد رحیمی، عضو معاونت دیوان عالی کشور، محمد حسین ساکت، رئیس هیئت مدیره انجمن حقوق شناسی، مرتضی شهبازی‌نیا، رئیس دانشکده حقوق دانشگاه تربیت مدرس، بهمن کشاورز، رئیس اتحادیه کانون‌های وکلای دادگستری ایران، محمو صادقی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی و جمعی از استادان، وکلا و مسئولان دولتی حضور داشتند.