سهم ایران از تولیدات علمی فناوری های همگرا در جهان

بررسی های پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس (Web Of Science) در سال های 2004 تا 2014 در حوزه فناوری های همگرا ( بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، اطلاعات و علوم شناختی) نشان می دهد که ایران با 20 مقاله، رتبه 15 را بین 20 کشور تولید کننده این فناوری دارد.

به گزارش عطنا به نقل از ایرنا، تولید اطلاعات یکی از عمده ترین شاخص های رشد و توسعه در کشورها محسوب می شود و در عرصه و حوزه های مختلف علمی مورد بهره برداری قرار می گیرد.

به گفته کارشناسان، وضعیت تولیدات علمی نمایه شده کشورها در نمایه های معتبر بین المللی، بخشی از مهمترین شاخص های توسعه علمی و جزء شاخص های بروندادی علم و فناوری آنها محسوب می شود.

امروزه اصولی ترین معیار برای تعیین جایگاه علمی و رتبه بندی کشورها در ارزیابی های علم سنجی، میزان مشارکت در تولید علم، نوآوری، فناوری و به طور کلی مشارکت در روند توسعه علم جهانی است.

چند شاخص جهانی همچون میزان مقاله های علمی انتشار یافته در مجله های معتبر، نسبت دانشجو به جمعیت، تعداد اختراعات و اکتشافات ثبت شده در سازمان های مشخص و مواردی از این قبیل می تواند وضعیت علمی دو کشور را نسبت به یکدیگر نشان دهد یا سیر تحول صورت گرفته در یک کشور را در دو مقطع زمانی ترسیم کند.

امیر رضا اصنافی استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی در گفت و گو با پایگاه اطلاع رسانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی با بیان اینکه فناوری های همگرا جایگاه ارزشمند و سنگینی را در حوزه سیاستگذاری علم و فناوری به خود اختصاص داده اند، گفت: در ترکیب NBIC به عنوان فناوری های همگرا، چهار عنصر قرار دارد که در دهه گذشته رشد شتابانی را از خود نشان داده اند؛ این عناصر شامل نانوفناوری، اطلاعات، بیوتکنولوژی و علوم شناختی هستند.

بررسی های پایگاه اطلاعاتی وب آف ساینس(Web Of Science) در سال های 2004 تا 2014 میلادی در حوزه فناوری های همگرا ( بیوتکنولوژی، نانوتکنولوژی، اطلاعات و علوم شناختی) نشان می دهد که در مجموع 920 مدرک علمی در این زمینه توسط کشورهای مختلف جهان منتشر شده است که ایران با تولید 20 مقاله در این حوزه، رتبه 15 را از بین 20 کشور داشته است.

کشورهای آمریکا، استرالیا، دانمارک، فرانسه، آلمان، مالزی و اسپانیا در تولیدات علمی در حوزه NBIC با پژوهشگران ایرانی همکاری داشته اند. دانشگاه تربیت مدرس با تولید 9 مدرک، دانشگاه تهران با 8 مدرک و دانشگاه تبریز با تولید 3 مدرک در رتبه های اول تا سوم دانشگاه های پرتولید ایرانی در حوزه NBIC قرار دارند.

طی سال های 2004 تا 2013 بیشترین تولیدات علمی مربوط به NBIC مربوط به سال 2013 بوده که در این سال 122 مدرک علمی ثبت شده است. در حالیکه کمترین میزان تولیدات علمی در این زمینه در سال 2004 با تولید 30 مدرک علمی بوده است.

از مجموع 920 مدرک علمی تولید شده در زمینه فناوری های همگرا، کشورهای آمریکا با 312 مدرک، کره جنوبی با 72 و چین با 68 مدرک در رتبه های اول تا سوم قرار دارند. ایران با تولید 20 مدرک در جایگاه 15 قرار دارد.

دانشگاه کالیفرنیا با ارائه 30 مدرک، فرهنگستان علوم چین با تولید 19 مدرک، بنیاد علم آمریکا و بخش انرژی ایالات متحده با 18 مدرک پر تولیدترین موسسات جهان در زمینه NBIC هستند.

بر اساس این گزارش، از مجموع 920 درک تولید شده، 186 مدرک با محوریت نانوتکنولوژی نانوساینس، 161 مدرک با محوریت حوزه علوم مواد چند رشته ای و 120 مدرک با موضوع شیمی چند رشته ای تولید شده است.

کشورهای آمریکا، استرالیا، دانمارک، فرانسه، آلمان، مالزی و اسپانیا در تولیدات علمی در حوزه NBIC با پژوهشگران ایرانی همکاری داشته اند.

از مجموع 20 مدرک تولید شده توسط پژوهشگران ایرانی در زمینه NBIC بیشترین تولید مدرک در سال 2013 بوده است. در سال 2014 تنها یک مدرک در این زمینه تولید شده است که سیر تنزلی تولید علمی جهانی را در این زمینه نشان می دهد. همچنین دانشگاه تربیت مدرس با تولید 9 مدرک، دانشگاه تهران با تولید 8 مدرک و دانشگاه تبریز با تولید 3 مدرک در رتبه های اول تا سوم دانشگاههای پرتولید ایرانی در حوزه NBIC قرار دارند.

استادیار گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی با بیان اینکه در عصر حاضر به دلیل همگرایی علوم و تخصص های مختلف، همکاری علمی در تولید آثار، مقوله های مهم محسوب می شود، گفت: در دهه های اخیر، همکاری و مشارکت علمی بین متخصصان حوزه های مختلف، سرعت بیشتری به خود گرفته است.

وی افزود: برخی از دلایل این رشد سریع ممکن است به دلیل مزایای مشارکت علمی شامل تبادل مؤثر و مفید نظرات، افزایش کیفیت مقالات گروهی، دریافت استنادهای بیشتر، استفاده از تخصص و مهارت نویسندگان همکار، افزایش احتمال چاپ مقالات گروهی در مجلات معتبر علمی، افزایش تعداد مقالات اعضای هیأت علمی دانشگاه ها جهت ارتقای رتبه، افزایش انگیزه در محققان برای انجام فعالیت های پژوهشی و ابزاری برای مقابله با انزوای علمی باشد.

به گفته اصنافی، با توجه به رشد سریع حوزه NBIC پژوهشگران ایرانی در این حوزه باید تلاش بیشتری برای انتشار تولیدات علمی داشته باشند و مقالات مجلات خود را در پایگاه های استنادی نظیر اسکوپوس، پژوهشگر گوگل، وب آف ساینس ابسکو و سایر پایگاه های اطلاعاتی مرتبط ثبت کنند.

این گزارش به نقل از پایگاه اطلاع رسانی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی حاکی است که این تحقیق به همت محمد امین عرفان منش و امیررضا اصنافی استادیاران گروه علم اطلاعات و دانش شناسی دانشگاه شهید بهشتی انجام شده است.