اولین دوره طرح ولایت بسیج اساتید دا نشگاه علامه طباطبائی با حضور برخی از اعضای هیئت رئیسه این دانشگاه، جمعه ۲۳ تیرماه در هتل کیش مهر، شهر فریدونکنار استان مازندران آغاز شد.
به گزارش عطنا، در مراسم افتتاحیه این نشست حسین سلیمی، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: با حضور دوستان در این مکان ما با تلفیق دو پدیده جدید در دانشگاه روبرو هستیم؛ نخست، بسیج اساتید ما که در گذشته وجود نداشت و در این دوره مدیریتی تشکیل و احیا شد و خوشبختانه هماکنون بیش از ۱۰۰ نفر از استادان دانشگاه علامه، عضو آن هستند و دیگری نیز تأسیس مجتمع کیش مهر بوده که میزبان این نشست علمی است.
وی ادامه داد: استادان حاضر در این نشست از رشتههای مختلف و با گرایشهای علمی متفاوتی از علوم انسانی هستند و از این رو، میخواهم به عنوان مقدمه سخنان خود، نکتهای مهم درباره تاریخ علوم انسانی بیان کنم.
سلیمی با بیان اینکه علوم انسانی در طول تاریخ با هویت جمعی و اجتماعی جامعهای که در آن به وجود آمده گِره خورده است، اظهار کرد: ما کمتر شاهد این نوع از دانش عام، فراتاریخی و فرا اجتماعی در حوزه علوم انسانی هستیم و به نوعی علوم انسانی ریشه در فطرت واقعیتجو و حقیقتطلب انسانی دارد ولی با شرایط اجتماعی و تاریخی پیوند خورده و به همین دلیل نیز تاریخساز است.
وی افزود: اگر علوم انسانی یک دانش ذهنیِ انتزاعیِ لجامگسیخته بود، هرگز نمیتوانست چنین تأثیر تاریخسازی داشته باشد و اگر استادان به دانشهای حوزه تخصصی خود مراجعه کنند، میبینند این دانش در دورهای که پدید آمده ودر ادوار پس از شکلگیری، همواره تاریخ و جامعه بشری را دگرگون کرده است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: مکاتب تفکر اسلامی از همین ضرورتهای تاریخی اجتماعی که در دورانهای مختلف به وجود آمده است، شکل گرفته که حتی با برخی گرایشهای سیاسی از جمله «اشاعره» و «معتزله» گره خورده است.
به گفته وی این دو مکتب فکری، زمانی به وجود آمدهاند که با سخنی از امویان نیز گِره خورده بود و میگفتند، « تُعِزُّ مَنْ تَشَاءُ وَتُذِلُّ مَنْ تَشَاءُ»، یعنی ما آمدهایم چون خداوند خواسته است و این یعنی اینکه جبری در تاریخ وجود دارد و ضرورتی را به وجود میآورد که مکتب فکری مانند «اشاعره» پشتوانه آن قرار گرفت و در کنار آن گرایشهای عقلگرایانهای که معتقد بودند، حسن و قبح، تنها از شرع بیرون نمیآید و از عقل نیز نشئت گرفته، تشکل شد و اعتقاد داشتند بسیاری از عقاید باید مبنای عقلانی داشته باشد.
سلیمی گرایش اهل تشیع را مسیر اصلی اسلام برشمرد و اضافه کرد: بسیاری از مکاتب و مذاهبی که از مسیر اصلی اسلام منحرف شدند، تحت تأثیر شرایط تاریخی قرار گرفته و به وجود آمدند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی، سخن یکی از روشنفکران مشهور جهان عرب را نقل کرد و گفت: «این انحرافی که در تاریخ بشر به وجود آمد، عواقب جنگ مسلمانان و اعراب بود، چون افرادی که برای جنگ به ایران رفتند به ثروت و مکنت رسیدند و این اندوخته را با خود به عربستان آوردند و به این ترتیب، فاصله طبقاتی زیادی با دیگران ایجاد کردند و زمانی که امام علی (ع) به خلافت رسید و خواست تا مساوات و عدالت را مبتنی بر اندیشههای اسلامی برقرار کند، آنان این رویکرد را برنتافتند.» ضمنآنکه حتی ممکن است به دنبال اتفاقی که در شرایط تاریخی مختلفی میافتد، مکتبی در درون برداشتههای دینی نیز به وجود بیاید.
سلیمی با اشاره به اینکه قرن هجدهم میلادی را عصر روشنگری میدانند، گفت: پایه بسیاری از این تفکرات در قرن هفدهم بنا شده است که قرن جنگهای مذهبی نیز است، زمانی که جنگهای 30 ساله مذهبی از سال ۱۶۱۸ تا ۱۶۴۸ اتفاق افتاد، وحشیانهترین و فاجعهبارترین جنگ تاریخ بشریت رخ داد که اگرچه تعداد کشتههای آن به اندازه جنگ جهانی اول و دوم نبود، اما جزو وحشیانهترین جنگهای تاریخ محسوب میشود.
وی درباره همین موضوع افزود: یکسوم جمعیت اروپا در این جنگها از بین رفت که این کشتار نه با بمب، تفنگ، هواپیما و موشک بلکه با استفاده از دست، سلاح سرد و رفتارهای بسیار وحشیانهای از جمله کوه درست کردن از چشم، سر و پای مردگان و سایر اعمال وحشیانه صورت گرفت که علت نامگذاری این جنگ به وحشیانهترین جنگ تمام تاریخ نیز همین موارد بوده است.
به گفته سلیمی اروپاییان پس از این جنگ که خطر انقراض جمعیت را نزدیک دیدند و به فکر سامان سیاسی افتادند و پس از آن بود که مفاهیمی همچون «مرز»، «دولت دارای حاکمیت»، «دولت سرزمینی» به وجود آمد که پایه جوامع سیاسی مدرن در دنیا را نیز سبب شد. ضمنآنکه زمینه تشکیل کشور خود ما نیز چنین مفاهیمی بوده است.
وی یکی از علتهای شکلگیری اختلاف و جنگ در این دوره را پروتستانتیسم برشمرد و بیان کرد: جالب است که درست در شرایطی که این جنگ مذهبی در حال شکلگیری است، اندیشههای افرادی همچون «توماس هابز»، «ژان بُدن»، « دکارت»، «نیوتن»، «گالیله» و افراد دیگری که مبانی تفکر جدید را به وجود آوردند و بنیاد روششناختی علم جدید در این دوران را پایهریزی کردند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: متأسفانه امروز شاهد آن هستیم که خلط مبحثی به این صورت شکل گرفته است که وقتی از اندیشه جهان غرب صحبت میشود، گمان میکنیم که تمام غرب به یک شکل فکر میکنند در حالی که شاید در برخی مبانی با هم مشترک چرا که تمام تفکر غربی به یک شکل نیست و اتفاقاً تعارضات فکری بسیار عمیقی در جهان غرب وجود دارد که ریشه جنگ جهانی اول و دوم را میتوان در آن پیدا کرد که پرتلفاتترین جنگهای تاریخ است.
تا زمانی که عدهای به مثابه روشنفکرانی مصرفکننده در گوشهای از دنیا بنشینند و مطالبی را که متعلق به آنان نیست و ارتباط ذهنی نیز با آن برقرار نمیکنند با شیفتگی نقل کنند، تحول در علوم انسانی رخ نخواهد داد.
وی خاطرنشان کرد: تمام جنگهای زمان حیات پیامبر در حدود ۵۰۰ یا 600 نفر کشته داشته است اما در طول تاریخ، مسلمانان توسط کسانی که خونینترین جنگهای تاریخ در محیط فکری- تمدنی آنان رخ داده است به خشونتگرایی متهم میشوند که این از طنزهای عجیب تاریخ است.
سلیمی ادامه داد: در این شرایط تفکرات مختلفی به وجود میآید که اتفاقاً ریشه در جوامعی دارد که خودشان را دارای محیط تمدنی متفاوتی میدانند و در برابر جوامع دیگر در تقابل و جنگ هستند، مثل آلمان، انگلستان، فرانسه و روسیه و در هر کدام از این کشورها، علوم مختلفی با مبانی فکری متفاوتی شروع به شکل گرفتن میکند. ضمنآنکه جنگهای بزرگ و هر دو جنگ جهانی و بسیاری از تنشهایی که در اواخر قرن نوزدهم ایجاد شد به رهبری آلمانیها و انگلیسیها است.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی بزرگترین اختلافات فکری در حوزه علوم انسانی را حاصل ایدهآلیسم آلمانها از یک سو و تجربهگرایی انگلیسیها از سوی دیگر دانست و گفت: فرانسویها نیز در میان این دو کشور در حال نوسان بودند و به تناسب شرایط تاریخی، گاهی به یک سمت و گاهی به سویی دیگر میرفتند.
وی با بیان اینکه نگاههای بسیار منتقدانه به تفکر اثباتگرایی آنگلوساکسون در جامعه آلمان شکل گرفته است، ادامه داد: آنچه که ما امروز به عنوان جریان هرمنوتیک و نظریه انتقادی میشناسیم در روانشناسی نوع نگاه فرویدی و در جامعهشناسی نوع نگاهی که ماکس وبر و دیگران دارند، همگی ریشه در تفکر آلمانی دارد و بنیاد آن بر نقد اندیشه آنگلوساکسون است، درست همانطوری که دو جامعه، دو شیوه تمدنی و دو ساختار متفاوت سیاسی در مقابل هم قرار میگیرند، علوم انسانی برآمده از این جوامع نیز در مقابل هم قرار گرفته و به نوعی با مکاتب متعارض در شرایط تاریخی خودشان در تقابل هستند.
وی اذعان کرد: وضعیت ما امروز جالب توجه است، چرا که با چنان شیفتگی برخی از این مسائل را میخوانیم و البته خوب هم است و ما باید یاد بگیریم و بر این اندیشهها مسلط شویم ولی این شیفتگی اصلاً قابل توجیه نیست، چون این علوم، ریشه در منازعات تمدنی دوران خودشان داشتهاند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه بخشی از آنچه که ما امروز به عنوان پوزیتیویتیسم میشناسیم، محصول انقلاب فرانسه است، تأکید کرد: «آگوست کنت» در اینباره میگوید «همانطور که مهندسانی در انقلاب صنعتی وجود داشتند که میتوانستند قواعد فیزیک را بشناسند و با آن ساختمانی را بسازند، ما نیز میتوانیم قواعد فیزیک اجتماعی، یعنی جامعهشناسی را بشناسیم و بر اساس آن ساختمانی را که دلمان میخواهد، بسازیم» و این مانند اتفاقی است که در انقلاب فرانسه رخ داد که جامعه و زبان ساختند. ضمنآنکه این مرزهای امروزی کشورهای اروپایی مرزهای طبیعی نیست، فرانسه آن زمان چهار تکه مختلف با چهار گویش و فرهنگ مختلف بود و به باور امروز آن را ساختند و مهندسی کردند و حال اینکه نتیجه آن چه چیزی بود، کاری به آن نداریم.
وی با بیان این مقدمات گفت: پس محصول این مقدمهای که بیان شد این است که علوم انسانی درون هر جامعهای با تحولات اجتماعی و تمدنی مختص آن جامعه، کاملاً در هم تنیده است و رشد و شکوفایی آن زمانی است که واقعاً انعکاس آن تحولات باشد و زمان مرگ آن نیز وقتی است که اصلاً ارتباطی با آن نداشته باشد.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی اظهار کرد: نکتهای که تناسب این مقدمه را با این جمع دوستانه و بسیار عزیز که در حضور آنها هستم، برقرار و به نوعی رسالت ما را نیز مشخص میکند، این است که رهبر انقلاب اسلامی درباره علوم انسانی میگوید، «علوم انسانی تنگه احد انقلاب اسلامی است» و در این راستا رسالت ما این نیست که علومی بسازیم که مثلاً فلان حکومتگر از آن حرف ما خوشش بیاد و استقبال کند، بلکه ما باید علوم انسانی را پایهگذاری کنیم که ریشه در فرهنگ و نیازهای خود ما داشته باشد و بتواند نیازها و سؤالهای موجود در جامعه ما را جواب دهد.
در زمان ریاست دکتر شریعتی در دانشگاه علامه طباطبائی، او و معاونان دانشگاه، خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند که پس از ارائه گزارش عملکرد، رهبری از دکتر شریعتی سؤال میکند، اینها درست، «پس تولید علم و حل مشکلات جامعه چه میشود؟ چه میزان و چندتا حرف جدید علمی برای جامعه دارید؟»
وی افزود: برای بنا گذاشتن این بنیاد و پایه فکری، لازم است تفکر جهانی را بشناسیم ولی شیفتگی خیر و اما منحصر کردن علم در نقل قول از دیگر متفکران و شیفتگی در علوم غربی، قابل قبول نیست، مثلاً از برخی دوستان و همکارانی که کارهای مشترکی با همدیگر انجام میدادیم، دیدهام که به گونهای از یک متفکر آمریکایی یا انگلیسی نام میبرند و نقل قول میکنند، مثل اینکه از وحی نقل قول کردهاند، خیر، او هم یک فردی است مثل من و شما و حرفهای مفیدی به ذهن او رسیده است و ما از یک بخشی از آن استفاده میکنیم و شاید هم در جایی اشتباه کرده باشد.
سلیمی خاطرنشان کرد: ما نیازمند پایهگذاری علومی هستیم که ریشه در تفکر فرهنگ ما، استاد دانشگاه و دانشجوی ما و تفکر برآمده از بطن جامعه ما باشد و رسالت اصلی ما در دانشگاه این است، این امری است که 4 سال روی آن تأکید میکنم و به خاطر این پافشاری نیز از سوی برخیها مورد هجمه قرار گرفتهام.
وی با اشاره به اینکه رسالت ما ترویج این جناح و آن جناح سیاسی نیست، گفت: ما باید انسانهای مسلمان متفکر تربیت کنیم ولی قبل از آن باید خودمان در این مسیر قرار بگیریم.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی درباره همین موضوع افزود: استاد باید بتواند شیوه فکر کردن، متدولوژی جدید و معرفتشناسی تازه به دانشجو آموزش دهد تا از ساحت یک عالم و روشنفکر مصرفکننده خارج شده و تولیدکننده و خلاق باشد که برای این امر، نیازمند تفکر انتقادی هستیم، یعنی یک اسلوب تفکر انتقادی باید در جامعه دانشگاهی ما بنا شود.
وی با بیان اینکه تنها در چنین وضعیتی میتوان ادعا کرد هویتی به نام دانشگاه علامه طباطبائی خواهیم داشت، گفت: وقتی که بتوانیم علم انسانی متناسب با جامعه خودمان را تولید و متدولوژیهای خاص خودمان را ایجاد کنیم، میتوانیم ادعا کنیم که در حال کمک کردن به حل مشکلات جامعه خودمان هستیم.
سلیمی یادآور شد: در طول سه سال گذشته ۵۰ جلسه حل مشکلات اجتماعی با حضور استادان و مسئولان کشور در دانشگاه برگزار و نسخههایی را تولید کردهایم که به عنوان محصول دانشگاه علامه طباطبائی برای آنها فرستاده شده است اما یک امر غمانگیز در این میان به عنوان دردِدل بیان میکنم، چون شاید در این جمع احساس نزدیکی بیشتری میکنم، از این تعداد جلسه، شاید ۱۰ مورد بیشتر، حرف جدی برای گفتن نداشته باشند و بقیه تکرار مکررات بودند و چیزی از درون آنها بیرون نمیآید.
وی گفت: برخی همان چیزی که دیگران گفتند را رنگ و لعاب داده بودند که البته بنده نیز آنها را ارسال کردم و البته به این معنی نیست که دانشگاه ما به آنجایی که باید و شاید نرسیده است، عالمان آنقدر از مسائل جامعه خودشان دور هستند که نمیتوانند برای آن راهحل پیدا کنند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی تصریح کرد: استادان ما به جای حاشیهها باید به دنبال ارائه راهحل برای برطرف کردن مشکلات جامعه باشند و دغدغه اصلی آنها باید تولید علم مرتبط با نیازها و مسائل جامعه باشد که در آن صورت، استادان ما با ارائه دروس کمتر به دنبال تولید علم بیشتر برای حل مسائل جامعه هستند.
سلیمی بسیج را در تمامی عرصههای اجتماعی پیشتاز خواند و گفت: کسانی که در این جمع با بنده همسن هستند به خاطر دارند که نهاد بسیج در ابتدای تشکیل خود به عنوان حلال مشکلات شناخته میشد، اصلاً بسیج در جبهه جایی شکل گرفت که نیروهای رسمی نمیتوانستند حضور پیدا کنند و بسیج به آنجا میرفت.
ما نیازمند پایهگذاری علومی هستیم که ریشه در تفکر فرهنگ ما، استاد دانشگاه و دانشجوی ما و تفکر برآمده از بطن جامعه ما باشد و رسالت اصلی ما در دانشگاه این است، این امری است که 4 سال روی آن تأکید میکنم و به خاطر این پافشاری نیز از سوی برخیها مورد هجمه قرار گرفتهام.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی تولید علم را بیشترین مطالبه مقام معظم رهبری برشمرد و ادامه داد: در زمان ریاست دکتر شریعتی در دانشگاه علامه طباطبائی، او و معاونان دانشگاه، خدمت مقام معظم رهبری رسیده بودند که پس از ارائه گزارش عملکرد، رهبری از دکتر شریعتی سؤال میکند، اینها درست، «پس تولید علم و حل مشکلات جامعه چه میشود؟ چه میزان و چندتا حرف جدید علمی برای جامعه دارید؟»
سلیمی با تأکید بر اینکه در جمعها و پیوندهایی مثل بسیج اساتید باید به دنبال تولید علم بود، ادامه داد: نخستین توقع از استادان بسیجی، تولید علم است و کمک به رشد علم، بالا بردن جایگاه علمی کشور و کمک به حل مشکلات آن، دیگر توقعاتی است که از استادان بسیجی وجود دارد.
وی افزود: در حال حاضر بسیاری از نهادها برای حل مشکلات کشور به ما مراجعه و از ما میخواهند به حل مشکلات ساختاری آنها کمک کنیم که از جمله آنها آموزش و پرورش، سازمان برنامه و بودجه و برخی دیگر از سازمانها و دستگاههای اجرایی هستند.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه در حوزه اقتصاد مقاومتی دانشگاه علامه طباطبائی در مرکز قرار گرفته است و تمام دانشگاههای سطح یک، نیروهای خود را در اختیار ما قرار میدهند تا جلسات تخصصی در زمینههای مختلف برگزار کنیم، خاطرنشان کرد: اکنون زمان آن فرا رسیده است تا با ارائه راهحلهای موجود به ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی، اعلام کنیم این موارد از میان تفکرات ۱۳ دانشگاه برتر کشور استخراج شده است.
به گفته وی، دوران نسخهدرمانی در قالب سخنرانی و بحثهای سیاسی که بیشتر مخالفت و تمسخر این دولت و آن دولت بوده، گذشته است.
سلیمی افزود: اصلاح ساختارهای اداری و مالی شهرداری تهران، اصلاح ساختار بودجهریزی و آموزش عالی کشور و نیز کمک به تدوین استراتژی سیاست خارجی، مباحثی است که وزرای مربوطه مستقیماً از من خواستند و من الان آنها را به شما ارائه میدهم.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه بایستی حلقهها و تفکراتی شکل بگیرد که به حل این مسائل کمک کند و هیئت رئیسه دانشگاه نیز تمام قد از آن پشتیبانی میکند، ادامه داد: میتوان گفت بسیجی نمونه، اینگونه است و با این تفکرات و ایجاد حلقههای فکری، نقدهای جدی از اندیشه استادان مسلمان ما صورت گرفته و برای رسیدن به این وضعیت نیز سه مقدمه لازم است که من برای فراهم شدن این شرایط، دست کمکخواهی به سوی دوستان دراز میکنم.
وی «آرامش» را نخستین نیاز برای فعالیت علمی خلاق دانست و گفت: اگر جامعه دانشگاهی ما به سمت تنشهای بیهوده صنفی، آموزشی، جناحی-سیاسی و مواردی از این قبیل حرکت کند و ما نیز به آنها دامن بزنیم، بخش عمدهای از انرژی ما مصروف بهبود اوضاع و برگرداندن آرامش مجدد به دانشگاه میشود و نمیتوانیم به هیچ یک از نیازهایی که وجود دارند به خوبی پاسخگو باشیم و هیچکدام از فعالیتهایی که نظام و شخص مقام معظم رهبری از ما خواسته اند نیز قابل انجام نخواهد بود.
رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه بحرانهای سیاسی و سهمخواهی بر اساس منافع شخصی برای دانشگاه و مراکز علمی، سم مهلکی است، ادامه داد: دومین مورد این است که نباید اجازه دهیم افراد برای منافع شخصی خود، زیر این پرچم مقدس قرار بگیرند و البته در بسیج اساتید از این دست مواردی را نداشتیم که به عنوان نمونه، میتوان به ایجاد بحرانهای ساختگی توسط دانشجو برای رسیدن به منافع شخصی از جمله کسب نمره بیشتر، اشاره کرد.
وی سومین نکتهای را که باید به آن رسید، اینطور بیان کرد: بر اساس صحبتهای مقام معظم رهبری باید در راستای تربیت دانشجویان تزکیه شده بر اساس آموزههای دینی عمل کرد، فردی که به خود اجازه ندهد به خاطر هیچ بر سر استادان فریاد بزند! یکی از این موارد است و در تاریخ اسلام و غرب و شاید هم هرگز در طول تاریخ سابقه نداشته است که دانشجویی به خاطر مسائلی همچون نمره، جایگاه، خوابگاه و مسائلی از این دست بر سر استاد خود فریاد بزند. هرگز در جامعه علمی ما لحن پرخاشگرایانه تا این حد نسبت به هم، سابقه نداشته است.
سلیمی در پایان با بیان اینکه خوشبختانه دانشگاه علامه طباطبائی از نظر این ویژگیهای اخلاق دانشجویی در جایگاه خوبی قرار دارد و تقریباً بهتر از همه جا است، گفت: دکتر سلیمیبجستانی طرح پایش سلامت روانی در میان گرایشهای مختلفی از دانشجویان انجام دادهاند که امیدواریم در جلسه بعدی، گزارش این طرح را ارائه دهند تا ارزیابی دقیقتری از میزان برخی انحرافات اخلاقی دانشجویان داشته باشیم.