نزاع برفکی

موضوع تلویزیون‌ و بستر جدید آن در اینترنت، در دو سه سال اخیر به محل منازعه بین دو طرف دعوا تبدیل شده است. دعوایی که یک طرفش صدا و سیماست و یک طرفش دولت و وزارت ارشاد.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه صبح‌نو، به نظر می‌رسد با روی کار آمدن دولت دوازدهم، تقابل بین «دولت» و «صدا و سیما» همچنان تداوم خواهد داشت. هفته گذشته بود که لایحه اداره صدا و سیما توسط دولت برای تصویب، راهی صحن بهارستان شد.

لایحه‌ای که در برخی موارد مانند ورود و خروج نیروی انسانی به صدا و سیما، دست رسانه ملی را زیر سنگ دولت نگاه می‌دارد. سوای این موارد، اختلاف بین وزارت ارشاد و صدا و سیما در مورد تعیین تکلیف تلویزیون‌های تعاملی و اینترنتی هم به جایی نرسیده است. هر یک از طرفین بر طبل خود می‌کوبند؛ هرچند از نظر قانون، صدا و سیما برنده این نزاع است.هرچند افتتاح دوم تیرماه یک تلویزیون تعاملی به دست رئیس‌جمهور  ظاهرا زیر مجوز صداوسیما صورت گرفته است اما فراز و نشیب‌های دو سه سال اخیر این موضوع نشان می‌دهد که اوضاع چندان بر مبنای تفاهم بین طرفین جلو نمی‌رود.

تلویزیون تعاملی چیست؟

در تلویزیون سنتی، پخش محتوا به صورت یک طرفه است. مخاطب امکان انتخاب زمان تماشای محتوا و نوع محتوا را ندارد. نوع محتوا و زمان انتشار محتوا توسط رسانه مشخص می‌شود. وضعیتی که الان توسط سیمای جمهوری اسلامی انجام می‌گیرد از این نوع است. در این حالت محتوا توسط تلویزیون و از مکانیزم پخش عمومی در دسترس مخاطب قرار می‌گیرد.

با ظهور اینترنت، بستر جدیدی برای عرضه محتوا شکل می‌گیرد که امکان انتخاب «زمانِ» تماشا، «نوع محتوا» و «مکان» تماشا به مخاطب واگذار می‌شود. این مخاطب است که تعیین می‌کند چه محتوایی را در چه زمانی و توسط چه دستگاهی تماشا کند. اگر تماشای محتوا در تلویزیون ظهور پیدا کند، به آن آی‌پی‌تی‌ی (IPTV) تلویزیون‌های مبتنی بر پروتکل اینترنت می‌گویند. عمل تماشا می‌تواند با نصب اپلیکیشن‌ها در موبایل و تلبت هم بروز و ظهور پیدا کند. به چنین فرایندی این مفهوم تلویزیون‌های تعاملی می‌گویند.

دعوای دولت و صداوسیما

در ایران، دو نهاد خودشان را متولی صدور مجوز و هدایت و نظارت بر سرویس‌های تعاملی می‌دانند؛ یکی صدا و سیماست و دیگری هم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. صدا و سیما در این مسأله خود را محق به قانون اساسی و استفساریه شورای نگهبان در سال 1378 می‌داند که حق پخش هرگونه صوت و تصویر به صورت عمومی در اختیار صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران قرار داده است.

مضاف بر این دو مورد، رهبر انقلاب در پیوست حکم ریاست صدا و سیما برای آقای محمد سرفراز، پیگیری و اداره موضوع تلویزیون تعاملی را بر عهده این سازمان گذاشتند. پیوستی که در حکم ریاست آقای علی‌عسگری هم مجدداً مورد تاکید قرار گرفته است.  سوی دیگر ماجرا هم وزارت ارشاد است. این نهاد به دلیل آنکه اموری مانند تولیدات سینمایی، شبکه نمایش خانگی و امثالهم در ساختارش تعریف شده، پس خود را در این زمینه متولی می‌داند. بر همین مبنا، سرافراز رئیس سابق صدا و سیما و آقای علی جنتی وزیر سابق فرهنگ و ارشاد اسلامی رقابت خود را در این زمینه آغاز کردند.

 رقابت برای اینکه کدام یک زودتر بستر سخت‌افزاری را بالا آورده و آن را اجرایی کند. اسفند 1393 بود که صدا و سیما اولین اقدام خود را در این زمینه کلید زد.

 صدا و سیما با در روزهای 18 و 19 اسفندماه همان سال با انتشار آگهی فراخوان در روزنامه جام‌جم، از متقاضیان اجرای خدمات صوتی و تصویری فراگیر دعوت کرد تا پیشنهادهای خود را به این سازمان اعلام کنند.

از IPTV تا VOD

رئیس وقت مرکز توسعه رسانه‌های نوین صداوسیما در همان زمان با تأکید بر حق قانونیِ انحصاری صدا و سیما به تسنیم گفته بود: «برخی از وظایف سازمان صدا و سیما طبق قانون اساسی و نظریه تفسیری شورای نگهبان انحصاری بوده و قابل واگذاری نیست، ولی در برخی موارد که محدودیت قانونی وجود ندارد، تصدی‌گری سازمان صدا و سیما صرفاً سبب می‌شود که کارها با سرعت کمتر و هزینه بیشتر انجام شوند.

در چنین مواردی بر حداکثر استفاده از ظرفیت‌های بخش خصوصی اصرار داریم. امیدواریم اجرای پروژه IPTV با مدل جدید سرآغازی مبارک باشد.»

وی شاخص‌ترین این سرویس‌ها را پخش کانال‌های تلویزیونی و رادیویی، ویدئوی درخواستی (VOD)، موسیقی یا صوت درخواستی (Catch Up TV, AOD) عنوان کرده بود. گفته می‌‎شود کنسرسیوم‌ متشکل از برهان مبین،‌ مادیران و هماتلکام درکنار کنسرسیوم باران‌تلکام  همراه آریاهمراه و سامسونگ، کنسرسیوم توسعه سامانه بهنگام غدیر و کنسرسیوم تراشه سبز (شامل پارس‌آنلاین، ‌شاتل، های‌وب و شبکه آفتاب) و ایرانسل پنج برنده احتمالی این مزایده بودند.

سوی دیگر ماجرا اما وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بود. ارشاد برای عقب نماندن از گود رقابت به صورت موازی شروع به راه‌اندازی سرویس‌های تلویزیون تعاملی کرد. یک سال از انتشار فراخوان صدا و سیما گذشته بود که وزارت ارشاد هم با رونمایی از یک سامانه «VOD» شروع به قدرت‌نمایی در برابر صدا و سیما کرد.

 چهارم اسفند 94 بود که علی جنتی به همراه آقایان حسام‌الدین آشنا مشاور رئیس‌جمور و ابوالحسن فیروزآبادی دبیر شورای عالی فضای مجازی از سامانه «سند» در هتل لاله تهران رونمایی کردند. سامانه‌ای که به گفته جنتی با همکاری وزارت ارشاد و وزارت ارتباطات راه‌اندازی شده بود.

یارگیری‌های صداوسیما و ارشاد

نکته جالب توجه آنکه وزارت ارشاد پسوند «تی‌وی» را از پروژه‌های خود حذف کرده بود. در حقیقت وزارت ارشاد این این موضوع را تحت عنوان «VOD» جلو برده بود. سرویس‌های تحت مجوز ارشاد فعلاً مجاز به پخش عمومی صوتی و تصویری هر آنچه بودند که در شبکه نمایش خانگی منتشر و مجوز آن را ارشاد داده بود.

 برای جلوگیری از حساسیت ماجرا، سامانه‌های تحت مجوز ارشاد تولیدات صدا و سیما را پخش نمی‌‎کنند. تا این مرحله سامانه‌هایی مانند فیلیمو، فیلم‌نت و نماوا مجوز فعالیت خود را از ارشاد کسب کرده‌‍ و از آن سو هم، سامانه‌هایی مانند آیو، آی‌سیما و به‌سیما، مجوز خود را از صدا و سیما گرفته‌اند.