«اوترنت» امکان دسترسی به سرویس‌های فیلتر شده را نمی‌دهد

هفته گذشته مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در گزارشی در خصوص پدیده‌ای به نام اوترنت (outernet) به عنوان رسانه‌ای که به کمک ماهواره اجازه دسترسی آزاد به اینترنت بدون فیلترینگ را می‌دهد هشدار دارد.

به گزارش عطنا به نقل از روزنامه ایران در این گزارش با اشاره به راه‌اندازی رسمی این طرح تأکید شده که «با «اوترنت» عملاً کنترل و فیلترینگ اینترنت بی‌معنا خواهد بود. بنابراین باید قبل از غافلگیری هشیار بود، زیرا طرح اوترنت که در حال ورود به کل کشورهای جهان و از طریق خارج از جو است، دستاوردها و پیامدهای مختلف، فرصت‌ها و تهدیدهای فراوان به‌همراه خواهد داشت.

این نخستین باری نیست که صحبت از طرح‌هایی می‌شود که قرار است امکان دسترسی کاربران به جریان آزاد اطلاعات را فراهم کنند. برای نمونه «پروژه لون» گوگل که در ابتدا با نام گوگل X شناخته می‌شد، یکی از این طرح‌های پر سرو صدا است. طرحی که هدف از آن فراهم آوردن دسترسی به اینترنت در محدوده‌های روستایی و مناطق دوردست بوسیله بالون‌هایی بی‌سرنشین است. طرحی که تاکنون در برخی جزایر اندونزی، نیوزیلند، استرالیا و نقاط دورافتاده کالیفرنیا و برزیل نیز به آزمایش گذاشته شده است. فیس‌بوک نیز از دیگر شرکت‌های بزرگ تکنولوژی است که از سال‌ها قبل رؤیای اتصال نقاط مختلف جهان به اینترنت بدون محدودیت را به کمک پهپاد و ماهواره در سر می‌پروراند. اما قبل از این طرح‌های گوگل و فیس‌بوک، ‌صحبت از «اینترنت چمدانی» بود. طرحی که به باور فعالان وب، بیشتر جنبه سیاسی داشت و قرار بود یک شبکه اینترنت بی‌سیم، رایگان، متن‌باز و نظارت‌گریز را در کشورهایی که فیلترینگ گسترده اینترنت دارند پیاده‌سازی کند.

اوترنت چیست؟

اوترنت محصول شرکت ( MDIF (Media Development Investment Fund است.این طرح معتقد است که بسیاری از بحران‌های دنیا ریشه در توسعه نایافتگی کشورهای جهان سوم دارد و به همین دلیل هدفش این است که در جوامع آفریقایی و فقیر به توسعه آموزش، تکنیک‌های کشاورزی، گسترش مسائل بهداشتی و حل مشکل اشتغال بپردازد. در حال حاضر اطلاعات در این طرح به صورت یک طرفه به کاربران عرضه می‌شود اما بسرعت، برای دو سویه کردن ارسال اطلاعات تلاش می‌شود تا کاربران نیز بتوانند تولید محتوا کنند. کاربران اینترنت می‌توانند با استفاده از دیش خانگی یا دریافت‌کننده‌های مشابهی که این مؤسسه در اختیار مصرف‌کنندگان قرار می‌دهد، تمامی اطلاعات موجود در اینترنت را بر دستگاه‌های مرسوم مانند رایانه‌های خانگی، لپ‌تاپ‌ها، تبلت‌ها و موبایل‌ها دریافت کنند. این طرح هم اینک بخش‌هایی از امریکا، اروپا و خاورمیانه را مورد پوشش قرار می‌دهد.

اما تا چه حد نگرانی‌های مطرح شده نسبت به راه‌اندازی طرح‌هایی که دسترسی آزاد و بدون محدودیت کاربران به اطلاعات را فراهم می‌کنند جدی است؟ آیا واقعاً با راه‌اندازی طرح‌هایی مانند «اوترنت» کاربرانی که امکان دسترسی آزاد به اطلاعات به دلیل فیلترینگ را ندارند می‌توانند آزادانه به هر سرویسی دسترسی داشته باشند؟ برای پاسخ به این سؤال و سؤال‌های دیگر در خصوص «اوترنت» با محمد جواد آذری جهرمی، معاون وزیر ارتباطات و مدیرعامل زیرساخت، گفت‌و‌گویی داشتیم که می‌خوانید:

*اخیراً مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام گزارشی در خصوص خطرات طرح «اوترنت» برای کشور منتشر و بر ضرورت مواجهه فعال و هوشمندانه با این رسانه تأکید کرده است. آیا اطلاعات دقیق‌تری در خصوص اینکه این طرح چیست در اختیار دارید؟

این طرح توسط فردی به نام «سید کریم» که به نظر می‌رسد عرب باشد مدیریت می‌شود. او بر این باور است که اینترنت دو وظیفه دارد یکی ارتباطات و دیگری اطلاع‌رسانی. کاری که طرح اوترنت انجام می‌دهد در حال حاضر تنها اطلاع‌رسانی است و هیچ وظیفه‌ای برای برقراری ارتباطات ندارد. برای مثال این طرح با مؤسسه گوتنبرگ در آلمان تفاهمنامه‌ای امضا کرده تا بر این اساس امکان دسترسی به انتشارات و کتاب‌های مجانی را داشته باشد.

پروژه «اوترنت» توسط فردی به نام «سید کریم» که به نظر می‌رسد عرب باشد مدیریت می‌شود. او بر این باور است که اینترنت دو وظیفه دارد یکی ارتباطات  و دیکری هم اطلاع‌رسانی. کاری که این پروژه انجام می‌دهد در حال حاضر تنها اطلاع رسانی است و هیچ وظیفه‌ای برای برقراری ارتباطات ندارد

در نهایت نیز این اطلاعات از طریق اپلیکیشنی در اختیار کاربران قرار می‌گیرد. این اپ نیز از طریق یک رسیور مخصوص که به ماهواره «اوترنت» متصل می‌شود اطلاعاتش را به روز می‌کند.

در واقع رسیور ماهواره یک مودم WI-FI است که با اتصال به ماهواره این امکان را برای کاربران فراهم می‌کند تا به مقالات، اطلاعات، ویدئو‌هایی که جنبه آموزشی دارند دسترسی داشته باشند. تمام محتوایی که از طریق «اوترنت» در اختیار کاربران قرار می‌گیرد جنبه اطلاع‌رسانی دارد و هدفش هم دسترسی 3 میلیارد نفر از 7 میلیارد جمعیت جهان است که به اینترنت دسترسی ندارند. مسئولان این طرح اعلام کرده‌اند که در 72 ساعت اولیه راه‌اندازی این طرح 150 هزار نفر از نقاط مختلف جهان به آن متصل شدند و تأکید شده که آمار اتصال به این ماهواره روبه روشد است.

*فرق این طرح با طرح‌هایی مانند اینترنت چمدانی یا بالون گوگل و اینترنت رایگان فیس‌بوک چیست؟

«اوترنت» برعکس اینترنت چمدانی یک ابزار ارتباطی نیست و تنها هدفش اطلاع‌رسانی به کاربران سراسر جهان بدون سانسور است و تنها سرویس‌های OPEN و مجانی را در اختیار کاربرانش می‌گذارد.

*اما گزارش مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام داستان را فراتر از یک اطلاع‌رسانی صرف می‌داند و معتقد است اگر در خصوص برخورد با این طرح درست برنامه‌ریزی نشود تجربیات تلخ مواجهه با ماهواره و فیس‌بوک در کشور تکرار می‌شود. نظر شما در این خصوص چیست؟

چون ماهیت کاری که «اوترنت» انجام می‌دهد ارتباطی نیست بنابراین امکان دسترسی به سرویس‌های فیلتر شده وجود ندارد. در واقع دسترسی به سرویس‌های فیلتر شده که مردم امکان استفاده از آن را در کشور ندارند به کمک «اوترنت» بی‌اثر نخواهد شد.

موضوع فیلترینگ در حال حاضر با کمک برنامه‌های رمزنگاری بی‌اثر شده است و آنقدر که موضوع رمزنگاری بر فیلترینگ اثر می‌گذارد فعالیت طرحی مانند «اوترنت» روی آن تأثیر‌گذار نیست چرا که چنین طرحی هنوز به بلوغ نرسیده و شاید تا 10 سال آینده هدفی مانند بی‌اثر کردن فیلترینگ را عملی کند.

*با توجه به نگرانی که مرکز تحقیقات استراتژیک در گزارش خود مطرح کرده اگر در10 سال آینده هم این طرح امکان دور زدن فیلترینگ را فراهم کند راه حل وزارت ارتباطات برای رفع چنین نگرانی چه خواهد بود؟

استفاده بیش از حد ما از فیلترینگ باعث می‌شود که عطش برای دور زدن فیلترینگ شکل بگیرد و در نهایت کاربران به سمت استفاده از پروژ‌هایی بروند که قرار است در آینده دسترسی آزاد به اطلاعات را فراهم کنند.

در قدم اول به اعتقاد من باید سعه صدرمان نسبت به این فضا و اتفاقاتی که در آن رخ می‌دهد افزایش پیدا کند و خطوط قرمز مربوط به حوزه فیلترینگ را بدرستی مشخص کنیم. اینکه هر سرویسی را به عنوان حاکمیت ببندیم و با اتکا به قدرت محدودیت‌هایی را ایجاد کنیم که برای مردم قابل تحمل نیست اشتباه است و باید حرکت‌های اینچنینی متوقف شود. مسائلی باید خطوط قرمز ما باشد که خانواده‌ها هم روی آن حساسیت دارند.

موضوعاتی مانند کودک آزاری، خشونت، به خطر افتادن امنیت ملی و... مواردی است که باید روی آن پافشاری کنیم. نباید برخی مسائل در هر حوزه‌ای را استخراج و آن را به امنیت ملی وخلاف عفت عمومی تعمیم دهیم. استفاده بیش از حد ما از فیلترینگ باعث می‌شود که عطش برای دور زدن فیلترینگ شکل بگیرد و در نهایت کاربران به سمت استفاده از طرح‌هایی بروند که قرار است در آینده دسترسی آزاد به اطلاعات را فراهم کنند.

*وزارت ارتباطات تاکنون برنامه‌های مختلفی برای اجرای فیلترینگ در نظر گرفته است که آخرین نمونه آن اجرای فیلترینگ هوشمند است اما همان‌طور که خودتان هم اشاره کردید با کمک برنامه‌های مختلف، کاربران این فیلترینگ را دور می‌زنند. آیا وزارت ارتباطات برنامه‌ای برای خروج از این شرایط دارد؟

یکی از بهترین کارهایی که می‌توان انجام داد این است که در قالب پروتکل‌های استاندارد با سرویس‌دهندگان بین‌المللی تعامل داشت تا در نهایت با کمک آنها نسبت به حذف و جلوگیری از دسترسی به برخی مطالب اقدام شود. البته راه‌حل نهایی و بهترین گزینه راه‌اندازی و توسعه سرویس‌های بومی است. باید روی رشد سرویس‌های اینترنتی بومی با کیفیت و استاندارد تمرکز بیشتری داشت.

چون ماهیت کاری که «اوترنت» انجام می دهد ارتباطی نیست بنابراین امکان دسترسی به سرویس‌های فیلتر شده وجود ندارد. در واقع دسترسی به سرویس‌های فیلتر شده که مردم امکان استفاده از آن را در کشور ندارند به کمک «اوترنت»  بی‌اثر نخواهد شد.

نگاه برای راه‌اندازی این سرویس‌ها هم اقتصادی و با نیت رشد کسب و کارهای اینترنتی باشد و اینکه بتوانیم علاوه بر کشور در سطح منطقه نیز به یک قدرت تبدیل شویم. چرا که در این فضا اگر فقط به بازار داخلی نگاه کنیم سرویس‌های منفعل و بدون جذابیتی را تولید خواهیم کرد.

*در بخش تعامل با سرویس‌دهندگان بین‌المللی وزارت ارتباطات تاکنون با چه سرویس‌دهندگانی تعامل داشته و این تعاملات چه نتیجه‌ای داشته است؟

قطعاً تعاملاتی صورت گرفته اما اطلاعات در این خصوص را باید بخش بین‌الملل وزارت ارتباطات در اختیار شما بگذارند.

*به عنوان آخرین سؤال در حال حاضر کاربران ایرانی امکان استفاده از «اوترنت» را در کشور دارند؟

«اوترنت» آنقدر بالا و سخت است که براحتی هر کاربری امکان استفاده از آن را ندارد. از سوی دیگر رفتار ما با سرویس‌های اینترنتی گوناگون تعیین می‌کند که آیا کاربر به سمت استفاده از طرح‌های دسترسی آزاد به اطلاعات برود یا خیر. اگر فیلترینگ ما فیلترینگ منطقی باشد و سرویس‌های باکیفیت همراه با سرعت و قیمت مناسب در اختیار کاربران بگذاریم قطعاً آنها به دنبال اینترنت بالونی، چمدانی و... که دسترسی به آنها به سختی امکان پذیر است نخواهند رفت.