44 خبرگزاری بی خاصیت داریم

نشست چیستی و اهمیت حقوق ارتباطات؛ ناظر به مسائل روز کشور، با سخنرانی دکتر باقر انصاری استاد حقوق دانشگاه شهید بهشتی روز دوشنبه 9 خرداد در دانشگاه امام صادق(ع) برگزار شد.

به گزارش عطنا به نقل از صبح نو، انصاری در ابتدا مسائل رشته حقوق ارتباطات را در 4 سطح تعریف کرد که عبارتند از؛ فلسفه وجودی این رشته و مباحث مبنایی، انواع وسایل ارتباطی، ابعاد فرهنگی و حدود رسانه‌ها و در آخر، مسوولیت‌های رسانه‌ها. وی با تأکید بر این نکته که در حوزه حقوق ارتباطات استاد نداریم، افزود: حتی صداوسیما در زمینه چالش‌های بین‌المللی که با آن‌ها مواجه است کارشناس ندارند که بدانند چه اقداماتی انجام دهند.

نسبت حکومت و رسانه

وی افزود: اولین مسأله ای که باید مورد توجه قرار دهیم نسبت حکومت و رسانه‌هاست. 2 الگوی رایج در دنیا در این زمینه وجود دارد. الگوی اول رسانه‌ها را در عرض دولت یعنی در کنار 3 قوه قرار می‌دهد که به عنوان رکن یا قوه چهارم از آن یاد می‌شود. در این حالت رسانه‌ها تابع دولت نیستند و نقش دیدبان و نظارت پیدا می‌کنند. در الگوی بعدی رسانه در طول حکومت تعریف می‌شود؛ یعنی اول حکومت اظهار نظر می‌کند بعد رسانه آن را تبیین و توجیه می‌کند و رسانه از خود استقلال ندارد. در این حالت رسانه وسیله پیشبرد اهداف دولت می‌شود. در ایران رادیو و تلویزیون را در طول حکومت و دولت تعریف کرده‌ایم و به مطبوعات اجازه دادیم در عرض حرکت کنند.

حرف یا فعل؟

انصاری ادامه داد: در دنیا احکام قضایی برای «حرف» خیلی خفیف‌تر از احکامی است که برای «فعل» تعریف می‌کنند. احکام مربوط به گفته‌ها باید کم‌رنگ‌تر باشد چون تأثیرگذاری آن مشخص نیست. معلوم نیست که یک حرف آیا واقعاً تأثیرات مخرب زیادی گذاشته یا خیر. یکی از چالش‌های ما همین است. ما متأسفانه نسبت به حرف خیلی بیشتر واکنش نشان می‌دهیم تا فعل. یک چالش دیگر امروز ما این است که مسائل رسانه‌ای حرفه‌ای هستند یا حقوقی. در این زمینه حتی شاهد هستیم که میان قوه مجریه و قوه قضاییه در کشورمان اختلاف نظر وجود دارد.

شورای نظارت بر صداوسیما

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی در ادامه افزود: بعد از انقلاب در حوزه رادیوتلویزیون 3 قانون تصویب کردیم. ابتدا سال 1358 قانون نحوه اداره را تصویب کردیم. سپس در سال 1360 قانون خط مشی و در سال 1362 قانون اساسنامه را تصویب کردیم. در سال 1368 نیز اصلاح قانون صداوسیما انجام گرفت و در 1373 رهبری گفتند تا تعیین تکلیف نهایی، شورای سیاست‌گذاری صداوسیما منحل شود و تمام وظایف آن بر عهده رئیس سازمان باشد؛ اما تا الآن همه کارها را رئیس صداوسیما انجام می‌دهد و هنوز این تعیین تکلیف صورت نگرفته است. متأسفانه شاهد اعمال تصمیمات سلیقه‌ای فراوان در صداوسیما
هستیم. در طول این سال بارها لایحه داشتیم برای اصلاح قوانین صداوسیما اما تبدیل به قانون نشده است و همچنان بر اساس قوانین قدیمی پیش می‌رویم.

44 خبرگزاری بی‌خاصیت

دکتر انصاری در ادامه گفت: هیچ کشوری به اندازه ما خبرگزاری ندارد. ما نزدیک به 44 خبرگزاری بی‌خاصیت در ایران داریم که نتیجه این مسأله می‌شود خبر دزدی و عدم تنوع محتوا. در صورتی که کشورهای دنیا معمولاً 3 الی 4 خبرگزاری بیشتر ندارند. در نتیجه در دنیا خبرگزاری‌ها بسیار پردرآمد هستند. یک ضعف دیگر ما این است که در بحث انتقاد یا نصیحت کار نکرده‌ایم. این که چگونه و با چه سازوکاری باید انتقاد کنیم. در حالی که احادیث فراوانی در این زمینه داریم. من فقط یک کتاب کوچک در این زمینه دیده‌ام که موسسه عروج، انتقاد از دیدگاه امام خمینی ؟ره؟ را منتشر کرده بود.
مسأله دیگری که برای آن تعریف دقیقی ارائه نکرده‌ایم بحث حریم خصوصی است.
مسأله اساسی این است که چطور مسائل خصوصی و عمومی را تعریف کنیم. در بعضی از کشورها می‌گویند با ورود یک فرد به عرصه عمومی مثلاً عرصه سیاسی به تمام مسائل زندگی شخص می‌توان وارد شد. در نتیجه افراد حق اقامه دعوی علیه کسانی را که وارد مسائل خصوصی آن‌ها می‌شوند ندارند. آمریکا، هند، آلمان، کره جنوبی و ... این قانون را در کشورشان وضع کرده‌اند. معروف است که می‌گویند دو عامل ضد حریم خصوصی هستند. قدرت و شهرت. این می‌شود که در این کشورها شاهد هستیم که کنشی درست نمی‌شود تا واکنش نسبت به آن به وجود بیاورد. آن چنان که در کشور خودمان می‌بینیم. متأسفانه ما مقام اول در شکایت مسوولان از رسانه‌ها را در جهان داریم.

کلمات کثیف

دکتر باقر انصاری در ادامه اظهار داشت: در حوزه عفت عمومی کمیسیون فدرال ارتباطات آمریکا (FCC) و کمیسیون تنظیم مقررات آمریکا کتابچه‌ای منتشر کرده‌اند پیرامون عفت عمومی و در آن تعدادی کلمات با عنوان کلمات کثیف (Dirty Words) را مشخص کرده‌اند که رادیو، تلویزیون و ... حق ندارند این کلمات را مثلاً در ساعت 7 صبح تا 10 شب به کار ببرند. پیش آمده که برخی رسانه‌ها به کار برده‌اند و مردم از آن‌ها شکایت کرده‌اند. یا مثلاً نسبت به فحش و ناسزا در برخی کشورها خیلی سخت‌گیرانه عمل می‌کنند و جریمه سنگین برای آن منظور کرده‌اند؛ اما در ایران بنده شنیدم در دادگاهی قاضی این گونه نسبت به شکایت یک فرد حکم داده که چون این لفظ به کار برده شده در گفتار عمومی امروز ما بسیار رایج است پس جرم نیست! در برخی کشورها حتی هیزنگری، غیبت و اعمالی از این دست نیز جرم محسوب شده و مجازات دارد. به‌رغم این که ما برای این دست اعمال روایات و حدود اسلامی داریم اما در قوانین‌مان به این مسائل بی توجه هستیم.
او افزود: در بعضی کشورها «قوانین سپر» وجود دارد، یعنی قوانینی که حمایت می‌کند از یک گوینده، مثلاً روزنامه‌نگار. این نوع قوانین موجب می‌شود که همه نتوانند او را آماج حمله قرار دهند به خاطر یک حرفی که در رسانه خود منتشر کرده است. در مجموع سیاست‌های کنترلی متأسفانه در کشور ما قدرت ندارند. از طرفی نیز به دلیل گسترش تکنولوژی شرایط تغییر کرده اما ما می‌خواهیم با همان تفکر سنتی مثلاً فضای مجازی را با قوانین سنتی رادیو و تلویزیون اداره کنیم که این شدنی نیست. به نظر من سیاست‌های کنترلی بسیار مهم است و باید به آن توجه کرد تا از این آشفتگی فعلی در فضای رسانه خارج شویم.