مفهوم «دفاع» در امور کیفری نفی کلی اتهام نیست

به گزارش عطنا به نقل از ایسنا، بهمن کشاورز در سلسله نشست‌های «هنر دفاع در آیینه مقررات انتظامی» با محوریت موضوع «کلیات هنر دفاع» ضمن تشکر از حاضرین برای شرکت در جلسه آن هم در ماه مبارک رمضان اظهار کرد: در دانشکده‌های حقوق، حقوق آموزش داده می‌شود، اما هنر قضاوت و دفاع را باید جداگانه آموخت، مانند اینکه هنر استفاده از سلاح به نحوی است که تا آن را در دست نگیری نمی‌توانی از آن استفاده کنی. هنر دفاع به معنای بکار گیری ابزار حقوقی برای حفظ حقوق موکل است.

کشاورز با بیان اینکه در خصوص دفاع بحث کلی تری وجود دارد مبنی بر اینکه در ابتدا باید از حرفه دفاع کرد و در این دفاع مشکل خودمان را با خودمان حل کنیم، اظهار کرد: قطعا تاکنون به عنوان وکیل و کارآموز و... شنیده اید که چطور از قاتل دفاع می‌کنید؟ این یک سئوال ساده است. بعضی سئوال را پیچیده تر می پرسند، مثلا اینکه هر دو طرف وکیل دارند چطور کسی که می داند پرونده‌اش به نتیجه نمی رسد آن را قبول می‌کند؟ پاسخ این است که در دفاع از حرفه در زمینه امور کیفری اولا ما از قاتل یا سارق دفاع نمی کنیم. ما از متهم به قتل و متهم به سرقت دفاع می کنیم. مفهوم دفاع در امور کیفری نفی کلی اتهام نیست، بلکه در بسیاری از موارد بحث عدم انطباق عمل و عنوان انتسابی مطرح است.

رییس اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران همه این موارد را از  مصادیق دفاع دانست و عنوان کرد: در امور مدنی هم در پاسخ به این شبهات می گوییم رای دادگاه بدوی دارای تجدیدنظرخواهی و بعضا دارای فرجام خواهی است که نشان می دهد کار وکیل درست است و خدشه‌ای به آن وارد نیست. در گذشته‌های دور خبر دادند بزرگواری در یکی از شهرستان‌ها در جمع ابراز کرده که آیا حق الوکاله وکیلی که از متهم به فلان کار دفاع می کند در حکم وجه فلان نیست؟ ما هم در جواب گفتیم نظر شما در مورد حقوق قاضی‌ای که این شخص را تبرئه می‌کند چیست؟ اگر آن اشکال دارد این هم اشکال دارد.

وی تصریح کرد: یک وکیل مشهور فرانسوی گفته افتخار من این است که هرگز دستی را که برای کمک به سمت من دراز شد رد نکردم. این حرف بسیار درست است. وکیل علی‌الاصول باید به کسی که نیاز به کمک دارد کمک کند، اما در یک مورد باید از پذیرش وکالت اجتناب کنیم آن هم زمانی است که به دلیلی نسبت به موضوع یا فردی که مرتکب جرم شده، پیش‌داوری کنیم.

کشاورز افزود: شروع دفاع شما زمان پذیرش موکل است. در این مرحله است که شما یا پرونده را می پذیرید یا رد می کنید. اگر وکیلی شهره به تخصص در رشته‌ای باشد و برای مطالعه وقت بخواهد و پس از مطالعه بگوید نمی‌پذیرم نشانه ضعف برای موکل است و متهم در مقام ضعف در مقابل دادگاه قرار می‌گیرد. در پذیرش دفاع از موکل باید مطلب را کامل به او تفهیم کنیم و در ادامه ملاحظات دیگر اینکه در دعاوی مدنی تعیین جاعل، صلح و سازش و مرحله اجرایی و ... حق‌الوکاله را در وکالت نامه اولیه نگیرید. در مرحله اجرا تلخ ترین و بدترین مرحله دعواست و در وکالت نامه اولیه نباید گرفته شود.

رییس اتحادیه سراسری کانون‌های وکلای دادگستری ایران (اسکودا) بیان کرد: تمام ارتباطات با موکل باید مکتوب باشد. یعنی یا صورت جلسه شود یا حتما از طریق نامه سفارشی اقدام کنید، البته در مورد کسانی که مشکوک هستند و مورد شناسایی نیستند اظهارنامه بر نامه سفارشی ترجیح دارد. نکته دیگر این است که امضای هر موکلی حتی اگر والدینتان باشد اگر در وکالت نباشد قابل پذیرش نیست و هر کدام مسموع به ماجراهایی است و اما مرحله پذیرش، نحوه تعرفه و معرفی باید به گونه‌ای باشد که بدانید از تبلیغات و معرفی ممنوع هستیم. به شخصه معتقدم این سختگیری مناسب نیست. دوستان ما از هر عملی که تبلیغ یا محمول به تبلیغ باشند ممنوع هستند. نتیجه اینکه با گذشت زمان رفقای ما حذف می شوند؛ بنابراین هم در کانون وکلای مرکز و هم اتحادیه سراسری کانون های وکلا حرکاتی در جریان است که به موجب آن تعرفه به گونه‌ای است که افراد بتوانند خود را تعریف کنند با این قید که موکلین شما را یا دوستان و آشنایان معرفی کنند یا همکاران قضایی شما؛ خارج از این محیط حق ندارید آوازه خود را به گوش برسانید.

کشاورز ادامه داد: در اینترنت و کتاب زرد تا زمانی که مشخصات خود را می گویید تبلیغ نیست، اما به محض اینکه وعده انجام کار بدهید در قانون از آن نهی شده است. همچنین در مواردی که افرادی از طرف دفاتر محاکم به شما معرفی می شوند با صحبت متوجه می شوید آیا در وصف اوصاف شما غلو شده است یا نه! ناگفته پیداست که اگر از خود دادگاه موکلی به شما معرفی شد که در همان دادگاه پرونده دارد نباید آن را بپذیرید. مرحله بعدی که باز هم آغاز فرآیند دفاع است فرآیند تنظیم حق الوکاله است. پرداخت ها هیچ ارتباطی به نتیجه دعوا ندارد و این باید مشخصا به فرد تفهیم شود. به این نکته توجه کنید که شما در مقطع زمانی‌ای هستید که از ابتدای سال ٩٥ داستان مالیات به کلی تغییر کرد. در گذشته در وکالت نامه طبق تعرفه قرارداد می نوشتید بعد متوجه می شدید که مبلغ توافقی کم است و قرارداد تکمیلی تنظیم می کردید، مدعی شما هم اداره دارایی بود. از اول سال ٩٥ برخلاف تمام قانون گذاری‌ها فرار و تخلف مالیاتی جرم انگاری شد؛ بنابراین به عقیده من هیچ کس به شما نمی گوید چرا این میزان حق الوکاله را  گرفتید؟ اما وقتی می‌توان با این گردن کلفتی صحبت کرد که مالیات دولت و سهم دولت را پرداخت کرده باشید.

رییس اتحادیه سراسری کانون های وکلای دادگستری ایران (اسکودا) گفت: دفاع در دادگاه به دو شکل شفاهی و کتبی است. در مرحله بدوی اصل در دفاع شفاهی است. در دادگاه باید برای چند نوع دفاع آمادگی داشته باشید. نخست حالتی است که شما دیکته می کنید و دادگاه می نویسد، در اینجا بیان باید به گونه ای باشد که دادگاه از نوشتن عقب نماند. قبلا منشی این کار را انجام می داد اما مدتی است خود قاضی می نویسد. شیوه دیگر حالتی است که از شما درخواست می شود بگویید و خلاصه بنویسند. در اینجا دادگاه مطالب را به خلاصه می نویسد، امضای شما برای خودتان نیست بلکه برای موکل است؛ بنابراین پذیرفته نیست چیزی را نخوانده امضا کنید که ممکن است خوشایند دادگاه نباشد. اما اشکالی ندارد شما در هر صورت بعد از خواندن امضا کنید. شیوه دیگری هم وجود دارد و اینگونه است که سئوال و صدر صورت جلسه را تنظیم می‌کنند و از شما می خواهند مابقی را بنویسید. شما باید بدانید چگونه بنویسید. نیاز به تمرین هم دارید و باید آموزش دید.

کشاورز در رابطه با موضوع دادخواست در دفاع از موکل، عنوان کرد: دادخواست شما صرف نظر از اطلاعات بالای صفحه به این شکل است که در هر دادخواست، در پایین صفحه باید مقدمه بسیار کوتاه که معرفی خودتان است را بیان کنید و متعاقب آن چند بخش دارید. بخش اول وضعیت و موقعیت موکل، بخش دوم موقعیت طرف دعوا نسبت به موکل، بخش سوم بیان اینکه چه اتفاقی افتاده است و بخش چهارم اینکه با ذکر مستندات قانونی توقع خود را از دادگاه می نویسید. ادله را باید در ضمن دادخواست ضمیمه کنید. توصیه می کنم این مستندات به ترتیبی که در متن آمده بیان شود و با جدا کننده، آن ها را از هم جدا کنید. تمیز بودن این موارد تنظیمی در ذهن قاضی ممکن است تاثیرگذار باشد. قوانین محجور و برخی قواعد فقهی که قصد دارید به آن استناد کنید مثل قاعده عدم ارتفاع تهمت و ... را نیز ضمیمه کنید.

رییس اتحادیه سراسری کانون های وکلای دادگستری ایران (اسکودا) ادامه داد: در مورد لایحه باید گفت که بعضی از لوایح هستند که رعایت حداکثر اختصار در آن واجب است. در بعضی لوایح مثل لایحه تجدیدنظر اختصار جایز نیست بلکه باید جزء جزء رای دادگاه به همراه پاسخ را با ارائه ادله بیان کنید. در دعاوی عادی سعی کنید لوایح از سه صفحه تجاوز نکند. نکته دیگر در مورد لایحه این است که وکلا باید محتاط باشند. اما گاهی این احتیاط باعث می شود من به عنوان خوانده، لایحه خوب و دقیق تنظیم می کنم و بر حسب احتیاط روز قبل از جلسه آن را ثبت می کنم. توصیه اکید این است که هرگز این کار را نکنید؛ زیرا اگر وکیل مقابل در امر وکالت بسیار متبحر باشد و هر روز پرونده را بررسی کند مانند این است که فرمانده ای طرح عملیاتی خود را چاپ کند، به راحتی به مواضع توضیحی شما در لایحه به سرعت پاسخ خواهد داد.

وی عنوان کرد: در دادگاه‌های کیفری در جلسه دادگاه به ویژه در دادگاه های کیفری استان اصل بر دادن لایحه نیست. لایحه دادن به معنای از سر باز کردن است و ممکن است مواردی اتفاق بیفتد که اصلا منتظر آن نیستید. لایحه آماده کنید، اما ابتدا به صورت شفاهی دفاع کنید، سپس لایحه را ارائه کنید، آغاز دفاع را با بلند شدن از جا همراه کنید. در خطاب به دادگاه کسی که آنجاست ریاست محترم دادگاه است و باید با القاب رسمی شخص را خطاب کرد. نکته دیگر اینکه حتما روز قبل از جلسه رسیدگی اگر قاضی یا بازپرس آشنا بود نزدش بروید و بگویید قصد و تقاضای رفتار دوستانه در جلسه دادگاه ندارید.

کشاورز در پایان خاطرنشان کرد: در دادگاه کیفری یک و دو به ویژه در جرایم علیه اشخاص توجه داشته باشید فردی که طرف شما است و مرتکب قتل شده برای شما آقای متهم است و برای مثال از عناوین قاتل بالفطره و ... در خطاب قرار دادن او باید اجتناب کرد. در مقام دفاع باعث تحریک و رنجش طرف مقابل نشوید و ادله را مودبانه بیان کنید.