صید کتاب در اینترنت!

این روزها تکنولوژی همه چیز را دگرگون کرده است حتی شیوه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را. اگر چه کتابخوان‌ها در طول سال و به بهانه‌های مختلف کتاب می‌خرند یا هدیه می‌دهد و از فرصت‌هایی مانند تخفیف‌های عیدانه، تابستانه، پاییزه و زمستانه کتاب استقبال می‌کنند با این حال نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که همه ساله در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود، عنوان بهار کتاب را یدک می‌کشد.

به گزارش عطنا، روزنامه ابتکار در گزارشی که روز شنبه 23 اردیبهشت‌ماه به چاپ رسانده است به  کندوکاو تاثیر فروشگاه‌های آنلاین بر تعداد مشتریان کتابفروشی‌ها پرداخته است که در ادامه با یکدیگر می‌خوانیم.

این روزها تکنولوژی همه چیز را دگرگون کرده است حتی شیوه حضور در نمایشگاه کتاب تهران را. اگر چه کتابخوان‌ها در طول سال و به بهانه‌های مختلف کتاب می‌خرند یا هدیه می‌دهد و از فرصت‌هایی مانند تخفیف‌های عیدانه، تابستانه، پاییزه و زمستانه کتاب استقبال می‌کنند با این حال نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران که همه ساله در اردیبهشت‌ماه برگزار می‌شود، عنوان بهار کتاب را یدک می‌کشد و فراخوانی ملی و بین‌المللی است برای حضور و در کنار هم بودن اهالی کتاب و علاقه‌مندان به این یار مهربان.

 اما در نهایت مخاطب کتاب در ایران همیشه محدود است و استقبال آنان از کتاب با فضای نشر آن همخوان نیست. اتفاق دیگری که این روزها افتاده، تخفیف‌های ویژه‌ای که فروشگاه‌های آنلاین برای خرید کتاب در نظر گرفته‌اند. این فروش که علاوه‌بر کتاب‌ها به‌صورت فیزیکی است، نسخه‌های الکترونیک و گویا را هم دربرگرفته است.

چندی پیش یک نظرسنجی در توییتر منتشر شد و از کاربران پرسید شد: «اگر تمام کتاب‌های موردنظر شما در یک فروشگاه آنلاین با تخفیف نمایشگاه کتاب موجود باشد، باز هم به نمایشگاه می‌روید؟» و از میان 1075 پاسخ‌دهنده، 64 درصد گزینه «دیگر نیازی به حضور در نمایشگاه نیست» را انتخاب کردند و 36 درصد گفتند در هر حال به نمایشگاه می‌روند. اگر چه این نظرسنجی قابل تعمیم به تمام جامعه نیست اما بالاخره مواردی هستند که در سال‌های جدید بر حضور مردم در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران تاثیر گذاشته است. اما آیا این فروشگاه اینترنتی که با تخفیف‌های 30 تا 50 درصدی آثار گروهی از ناشران را برای مخاطبان خود عرضه کرده‌اند، توانسته‌اند بر حضور مردم در نمایشگاه تاثیری بگذارند؟

طرح فروش آنلاین کتاب همزمان با نمایشگاه کتاب تهران و تخفیفی تقریبا معادل فروش کتاب در نمایشگاه برای نخستین‌بار در سطحی گسترده‌تر اجرا شد اما به گفته یکی از مدیران این سایت‌ها، هنوز نمی‌توان برآوردی درست از فروش این سایت‌ها اعلام کرد.

حسام‌الدین مطهری، نویسنده و فعال در حوزه کپی‌رایت در این‌ّباره به «ابتکار» می‌گوید: مسلما چنین طرح‌هایی بر حضور مردم در نمایشگاه کتاب تهران تاثیری ندارد. اگر کسی فروشگاه‌های آنلاین را بشناسد از آنها خرید می‌کند، چرا که امکان سهل‌تری برای خرید کتاب در اختیار مردم قرار می‌دهند با این حال، بسیاری از مردم کتاب الکترونیک نمی‌خوانند و در برابر براساس آنچه براساس پرس‌وجو به‌دست آورده‌ام، کسانی که کتاب می‌خوانند، کتاب‌های کاغذی را ترجیح می‌دهند، در درجه بعدی،‌ کتاب‌های گویا هستند و در نهایت، کتاب‌های الکترونیک.

بنابراین بعید است که فروش آنلاین کتاب بر آمدن مردم به نمایشگاه تاثیر بگذارد. به گفته این نویسنده، فضاهای آنلاین نتوانسته‌اند فعالیت تعاملی جدی با مخاطبان خود داشته باشند و بسترهای تشویقی و ترغیبی برای آنها ایجاد کنند.

 او می‌افزاید: کسانی که اهل کتاب باشند، علاقه دارند به محیط نمایشگاه بیایند و حتی اگر کتاب نمی‌خرند، دیدن این فضا و تردد در آن، ارتباط با نویسندگان و ناشران برایشان جذاب است. با این حال، قشر دیگری هم به نمایشگاه می‌آیند که هیچ نوع برنامه یا شناختی از کتاب ندارند، با دست خالی برمی‌گردند یا صید فله‌ای می‌کنند، در نتیجه انتخاب هدفمندی ندارند.

مطهری معتقد است کتاب کاغذی در ایران قدرت جذب مخاطب را نداشته است و بسیاری فکر می‌کنند که استفاده مردم از موبایل‌های هوشمند باعث می‌شود که مردم از اپلیکیشن‌های کتابی هم استقبال کنند و معمولا این اتفاق نمی‌افتد. تنها عده‌ای که گرایش به کتابخوانی دارند ممکن است به خاطر کمبود وقت سراغ کتاب‌های صوتی (گویا) یا الکترونیک شود بروند. بنابراین مخاطب همچنان مشخص است.

او در پاسخ به این سوال که تخفیف‌های بالای این سایت‌ها چه درباره کتاب‌های فیزیکی و چه گویا و الکترونیک تاثیری بر ترغیب مخاطبان می‌گذارد، توضیح می‌دهد: اگر کسی تشنه باشد چه آب را به دو برابر قیمت بفروشند و چه با تخفیف باشد، می‌خرد. متاسفانه مردم ما نیاز به خواندن پیدا نمی‌کنند و به‌دنبال نیازهای روزمره خود در کتاب‌ها نیستند، بنابراین کتاب با هر میزان تخفیف برای آنها جذابیتی ایجاد نمی‌کند.

 در ایران کتابخوانی براساس گجت نیست و فعالیت در این حوزه ریسک بالایی دارد. نگرانی فعالان این حوزه بیشتر صرف این است که قدم بعدی چه باید باشد که زمین نخوریم یا سهم بیشتری از بازار را به دست بیاوریم. رقابت برخی از این گروه‌ها هم باعث خنثی شدن گروه‌های دیگر است. قراردادهای انحصاری ناشران هم در این حوزه باعث محدودیت فعالیت دیگر فعالان در حوزه کتاب می‌شود.

با وجود این مسائل، زمانی که حرف از خرید آنلاین کتاب در هر شکل آن می‌شود، نظرهای مختلفی مطرح است. به گفته یکی از پاسخ‌دهندگان به نظرسنجی آنلاین توییتری، با توجه به انتقال نمایشگاه کتاب به شهر آفتاب و دسترسی نسبتا دشوار، به نظر می‌رسد از این مساله استقبال شود اما در این میان باید مساله بن‌های خرید کتاب که در نمایشگاه کتاب می‌توان از آنها استفاده شود هم در این سایت‌ها لحاظ شود.

با این حالی یکی دیگر از پاسخ‌دهندگان، توضیح می‌دهد: بزرگ‌ترین کمبودی که فروشگاه‌های اینترنتی در زمینه فروش کتاب دارند، نمایش چند صفحه از کتاب به صورت پیش‌نمایش هست. برخی از آنها مانند آمازون امکان مشاهده صفحاتی از کتاب را به صورت رایگان می‌دهند. اما در فروشگاه‌های اینترنتی که نسخه‌ چاپی کتاب را می‌فروشند چنین چیزی ندیدم.اما در نهایت زمانی که حرف از کتابخوانی و شیفتگان مطالعه نمایشگاه کتاب و کتابفروشی‌ها، می شود بهشتی است که دل کندن از آن ممکن است.

 جایی که آنان می‌گویند باید کتاب را لمس کرد و ورق زد و یکی از پاسخ‌دهندگان می‌گوید: یکی از مزیت‌های رفتن به نمایشگاه کتاب حتی با وجود تخفیف‌های آنلاین، گپ وگفت با نویسندگانی است که با اعلام قبلی به نمایشگاه می‌آیند یا برنامه‌های امضای کتاب که فرصتی برای گفت‌وگو با نویسنده یا مترجم‌ها ایجاد می‌کند. نویسندگان و مترجمانی که در طول یک سال گاه با کتاب‌هایشان زندگی می‌کنیم.