افزایش سهم توئیتر در سبد مصرفی مخاطبان/ تلگرام توئیتر را وارد متن جامعه کرد

استفاده از شبکه اجتماعی توئیتر در کشور در یک سال اخیر با شیب نسبتا تندی افزایش یافته است و بر اساس آمار سایت رسانه‌های دیجیتال حدود 2 درصد از مردم ایران عضو توئیتر هستند با توجه به ماهیت خبری این شبکه انتظار می‌رود توئیتر نقش پر رنگی در انتخابات ریاست جمهوری امسال داشته باشد.

به گزارش عطنا، نشست تخصصی نقش شبکه‌های اجتماعی در انتخابات با حضور امید جهانشاهی، محمدرضا اصنافی و رامین شمسایی روز چهارشنبه، 30 فروردین ماه در دانشکده رسانه خبرگزاری فارس به بررسی شبکه اجتماعی توئیتر اختصاص داشت.

در ابتدای این نشست امید جهانشاهی، مدیر گروه آینده‌پژوهشی مرکز تحقیقات صداوسیما به تغییراتی که فناوری‌های جدید ایجاد کرده‌اند، گفت: با وجود اینترنت همه چیز تغییر کرده و حتی می‌توان جهان را به قبل و پس از اینترنت تقسیم کرد، با این فناوری نه تنها رسانه‌ها بلکه تمام علوم وارد دنیای تازه‌ای شده‌اند و به تعبیری دیگر فرایند جهانی شدن سریع‌تر شده است.

جهانشاهی به کاهش 30 درصدی صنعت چاپ در 10 سال اخیر اشاره کرد و افزود: از سال 2015 فشار بر صنعت تلویزیون در دنیا آغاز شد و در 10 سال آینده شاهد نابودی شبکه‌های تلویزیونی تجاری در کشورهای پیشرفته خواهیم بود چون مخاطبان به سمت فیلم‌های آنلاین جذب می‌شوند.

وی در ادامه اظهار کرد: ما با یک شیب کاهش مخاطبان تلویزیون در بخش‌های خبری مواجه هستیم، البته تلویزیون هنوز رسانه غالب در دنیاست چون در برنامه‌های تفریحی و سرگرمی، این رسانه هنوز حرف اول را می‌زند.

اصنافی: توئیتر یک کلونی از سلبیرتی‌های سیاسی و خبرنگارن است که سرمایه اجتماعی آنان به صورت مستقیم در توئیتر نیست؛ کلیدواژه‌های اصلی در توئیتر ساخته می‌شود اما به واسطه وجود کانال‌ها در تلگرام پخش می‌شود

مدیر گروه آینده‌پژوهشی مرکز تحقیقات صداوسیما با بیان اینکه به واسطه ظهور توئیتر مخاطبان بولتن‌های خبری تلویزیون کاهش یافته است، تشریح کرد: خبر در توئیتر به سراغ مخاطب می‌رود به به عبارت بهتر باید بگویم در این شبکه خبر در مشت شماست و نیازی نیست مخاطب به دنبال اخبار باشد.

به گفته وی در دنیای کنونی «خبر آن چیزی است که توئیت می‌شود» و بارها توئیتر در اطلاع‌رسانی، رسانه‌های اصلی را پشت سر گذاشته است.

جهانشاهی توئیتر را جایگزینی برای روزنامه‌نگاری دانست و اظهار کرد: بسیاری از روزنامه‌نگاران توئیتر را ابزاری برای سرگرمی عنوان کردند و مدعی بودند این شبکه نمی‌تواند به روزنامه‌نگاری ضربه‌ای بزند اما امروز شاهدیم اگر سازمان‌های رسانه‌ای بزرگ در این شبکه فعال نباشند از بین خواهند رفت.

وی افزود: اکنون تمام سازمان‌های رسانه‌ای وارد توئیتر شده‌اند اما در این فضا بزرگی یک رسانه‌ معنایی ندارد زیرا نحوه عملکرد یک رسانه در توئیتر و جذب مخاطب در این فضا بزرگی و تاثیرگذاری یک رسانه را تعیین می‌کند.

جهانشاهی با تأکید بر اینکه در دنیای خبر توئیتر یک رسانه بسیار مهم و تأثیرگذار است، تصریح کرد: این شبکه کارکرد خبری کاملا جدی پیدا کرده است، شاید الان آنقدر پر رنگ نباشد اما هر قدر که پیش می‌رویم توئیتر بیشتر وارد زندگی مردم می‌شود.

به گفته مدیر گروه آینده‌پژوهشی مرکز تحقیقات صداوسیما با توئیتر خبر ماهیت اجتماعی یافته است، در این فضا کار رسانه با ارسال پیام تمام نمی‌شود بلکه سازمان همیشه باید به دنبال خبر و تأثیرات آن باشد.

جهانشاهی با اشاره به اینکه شبکه‌های اجتماعی علی رغم جذابیت‌هایشان، مشکلاتی را ایجادخواهند کرد، گفت: زمانی که رسانه‌ افراد فقط شبکه‌های اجتماعی باشد اگر چه سرعت اطلاع‌رسانی افزایش پیدا می‌کند اما آگاهی مردم نسبت به جامعه خودشان کاهش خواهد یافت.

وی تصریح کرد: مخاطب در فضای مجازی زمانی برای اندیشیدن ندارد، اضافه بار اطلاعاتی در این شبکه‌ها زیاد است اما مسائل کلانی که یک شهروند باید بداند کمتر مطرح می‌شود.

تحولات تکنولوژی باعث نابودی اخلاق خواهد شد

به گفته جهانشاهی تحولات زندگی انسان، مدل ذهنی، سبک زندگی و تمام و وجوه زندگی او را تحت تأثیر قرار می‌دهد، باید توجه داشت که تکنولوژی فاقد اخلاق است و با این حجم از تحولات ارزش‌ها و هنجاری انسانی به سمت نابودی حرکت می‌کند.

مدیر گروه آینده‌پژوهشی مرکز تحقیقات صداوسیما به نسل هزاره اشاره کرد و گفت: نسلی که از سال 2000 چشم به جهان گشود از طریق رسانه‌های جدید با دنیا آشنا می‌شود این نسل ساختار ذهنی متفاوتی خواهد داشت به نظر می‌رسد چنین نسلی «خبرش» با توئیتر خواهد بود.

وی در ادامه اظهار کرد: هویت‌ها در آینده شکسته می‌شوند و ما با مجموعه‌ای از اجتماع‌هایی مواجه خواهیم بود که به واسطه قدرت تولیدکنندگی مخاطب به وجود آمده‌اند.

جهانشاهی با بیان اینکه در این فضا افراد می‌توانند به تنهایی از سازمان‌های رسانه‌ای جلو بزنند، گفت: در آینده هنر یک رسانه ایجاد اجتماع‌هایی در جامعه و کنترل آنان است، رسانه‌ها باید بدانند که مخاطبان روز به روز هوشمندتر می‌شوند و رسانه‌ای موفق خواهد بود که بتواند آنان را مدیریت کند.

محیط تلگرام محل دفن محتوا است

در ادامه رامین شمسایی، استاد دانشگاه و فعال عرصه رسانه با اشاره به اوج گرفتن توئیتر در کشور گفت: برای اینکه یک فناوری مورد پسند مردم واقع شود باید دسترسی‌اش گسترده باشد، استفاده از آن آسان باشد و مشکلی را از مردم حل کند، زمانی که توئیتر ظهور کرد وبلاگ‌ها این ویژگی را داشتند و به همین دلیل تمایل کاربران ایرانی استفاده از وبلاگ بود.

شمسایی با بیان اینکه توئیتر برای مخاطب ایرانی فضای «دوست داشتنی» نبود، اظهار کرد: این شبکه یک فضای نخبگانی دارد اما سلبریتی‌های کشور تمایلی به استفاده از آن را نداشتند چون مخاطب ایرانی در آن کم بود و این هراس وجود داشت که مورد پسند کمتری واقع شوند.

وی با تأکید بر اینکه در حال حاضر نیز توئیتر در ایران مخاطب ندارد، گفت: از مهر 94 تا مهر 95 مخاطبان تلگرام 97 درصد رشد داشت که امروز بیشتر هم شده است، به دلیل وجود تلگرام توئیتر وارد متن شده است.

به گفته این استاد دانشگاه تلگرام فضای مناسبی برای پیام نیست چون متنی که درتلگرام منتشر می‌شود در موتورهای جستجو جایی ندارد به همین دلیل پیام در تلگرام دفن می‌شود.

وی در ادامه اظهار کرد: معتقدم شاید بهتر بود فیلترنیگ توئیتر را برمی‌داشتیم چون بیشتر تلاش نخبگان ما به فضای تلگرام معطوف می‌شود که محل دفن پیام‌ها است.

شمسایی با اشاره به اینکه روزنامه‌نگاران مکتوب معمولا منتقد شبکه‌های اجتماعی هستند، گفت: به اعتقاد این گروه شبکه‌های اجتماعی محل سطحی شدن محتواست اما این ادعا در مورد توئیتر صادق نیست.

وی تصریح کرد: توئیت 140 کاراکتری دال مرکزی گفتمان حاکم بر متن تحلیل افراد است به عبارت دیگر در فضای توئیتر افراد حرف اصلی خود را بیان می‌کنند به همین دلیل معتقدم این شبکه یک فضای نخبگانی دارد.

این فعال رسانه به کارکرد هشتگ‌ها در توئیتر اشاره کرد و افزود: به کمک هشتگ‌ها در توئیتر، پیام‌رسان داده‌های فرامتنی و بافت اجتماعی مخاطب را می‌گیرد برای اینکه معنای جدیدی خلق کند.

وی در ادامه گفت: در فضای رسانه ما با فراگرد پیام روبه‌رو هستیم. بسیاری از توئیت‌ها تولیدی نیستند بلکه بازنشر خبری در یک رسانه‌ دیگر هستند که ممکن است واکنش‌ها در توئیتر آن را به یک سوژه جدید تبدیل کند.

به گفته شمسایی یکی از مهمترین عواملی که بر ذهن مدیران رسانه‌ها اثر می‌گذارد واکنش مردم در شبکه‌های اجتماعی است بر همین اساس می‌توان گفت که در حال حاضرشبکه‌های اجتماعی، رسانه‌های جمعی را مدیریت می‌کنند.

وی توزیع قدرت و تغییر ارتباط عمودی در فضای رسانه‌ای به ارتباط افقی را از نتایج شبکه‌های اجتماعی عنوان کرد و گفت: در این فضا خرده جنبش‌های اجتماعی اهمیت پیدا می کنند و این جنبش‌ها می‌توانند در این شبکه اثرگذاری بیشتری داشته باشند.

توئیتر قطعا در انتخابات آینده اثرگذار است

محمدرضا اصنافی، مدیر سابق رسانه‌های برخط وزارت فرهنگ ارشاد و اسلامی دیگر سخنران این نشست بود. اصنافی در ابتدای سخنان خود به تغییر جامعه ایرانی اشاره کرد و اظهار کرد: جامعه دارد به سمت یک جامعه آئینی حرکت می‌کند به این صورت که رفتارهای ما به صورت یک کنش آیئنی است.

مدیر سابق رسانه‌های برخط وزارت فرهنگ ارشاد و اسلامی تشریح کرد: رفتار آئینی یعنی ما بر اساس یک واکنش از پیش تعیین شده نه یک واکنش عادی در فضای جامعه رفتار می‌کنیم.

وی هدف از کنش رسانه‌ای و سیاسی را برای اقناع و تأثیرگذاری روی یک قشر عنوان کرد و گفت: اما در توئیتر این فضا وجود ندارد و هدف پیام‌گذاران بیشتر ضربه زدن به طرف مقابل است.

اصنافی افزود: به دلیل فرمت 140 کاراکتری توئیتر، فرصت استدلال عمیق وجود ندارد به همین علت فضای سیاسی که در توئیتر شکل گرفته است، فضای تخریب طرف مقابل است.

وی بخشی از گرایش عموم به توئیتر را عدم تمایل مخاطب ایرانی به متن‌های طولانی دانست و گفت: توئیتر در سال 88 هم به همین نسبت مخاطب داشت و همان موقع هم موثر بود.

اصنافی با اشاره به اینکه اصل توئیتر بر خبررسانی است، یادآور شد: گروه اولی که در توئیتر اقبال دارند سیاسیون و سلبریتی‌ها هستند اما لایه دومی که دراین شبکه سرمایه اجتماعی دارند خبرنگاران هستند و به دلیل اینکه از همان ابتدا توئیتر کارکرد خبری داشت، یک فضای سیاسی در آن شکل گرفت.

وی افزود: با وجود آنکه شبکه‌ای مانند اینستاگرام در دنیا مخاطبان بیشتری دارد اما حرف اصلی سیاستمداران در توئیتر زده می‌شود که به دلیل همان فضای سیاسی این شبکه است.

به گفته مدیر سابق رسانه‌های برخط وزارت فرهنگ ارشاد و اسلامی توئیتر در کشور ما تابع فضای سیاسی است هر زمان تنور فضای سیاسی داغ بوده آمار توئیت‌ها افزایش یافته است و الان هم به دلیل انتخابات فضای پر جنب و جوشی را در تلگرام شاهدیم که اگر فضای انتخابات از شتاب بیفتد فعالیت کاربران ایرانی نیز کمتر خواهد شد.

وی با اشاره به توزیع توزیع‌ها در تلگرام خاطر نشان کرد: توئیتر یک کلونی از سلبیرتی‌های سیاسی و خبرنگارن است که سرمایه اجتماعی آنان به صورت مستقیم در توئیتر نیست؛ کلیدواژه‌های اصلی در توئیتر ساخته می‌شود اما به واسطه وجود کانال‌ها در تلگرام پخش می‌شود.

اصنافی اضافه کرد: به واسطه ارتباطات گسترده‌ای که در تلگرام وجود دارد، پدیده‌های اجتماعی در این شبکه جمع می‌شوند و به توئیتر منتقل می‌شوند، در این فضای انتقال‌ پیام‌ها تغییر کارکرد می‌دهند.

وی در در ادامه افزود: در انتقال پیام از تلگرام به توئیتر، پیام‌های اجتماعی به پیام‌های سیاسی تبدیل می‌شوند و دوباره به تلگرام باز می‌گردند.

مدیر سابق رسانه‌های برخط وزارت فرهنگ ارشاد و اسلامی در ادامه به نقش توئیتر در انتخابات ریاست جمهوری پرداخت و گفت: توئیتر قطعا در انتخابات تاثیرگذار است؛ چون هر چه قدر رسانه‌ها کنش خود را افزایش دهند می‌توانند سهمشان را در سبد مصرف مخاطب بیشتر کنند.

وی اضافه کرد: جریان انتخابات از یک سال 6 ماه قبل شروع می‌شود اما رسانه‌های عمومی کشور یا به کل وامنشی ندارند یا به صراحت وارد جریان انتخابات نمی‌شوند اما فضای کشور به سمت صراحت رفته است.

اصنافی افزود: این فضا با فرمت 140 کاراکتری توئیتر که یک فضای بسیار صریح هست هماهنگ می‌شود و باعث می‌شود سهم تأثیر این شبکه در انتخابات افزایش یابد