حمیدرضا علومی یزدی، رئیس سابق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه که در فرصت مطالعاتی در کشور کانادا به سر می‌برد، در دانشکده حقوق دانشگاه بریتیش کلمبیا با موضوع «تحلیل حقوقی شیوه حل و فصل اختلافات در برجام» به زبان انگلیسی سخنرانی کرد.

به گزارش عطنا، دکتر حمیدرضا علومی یزدی، دانشیار گروه حقوق خصوصی و اقتصادی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی که در فرصت مطالعاتی در دانشکده حقوق دانشگاه بریتیش کلمبیا[1] به سر می‌برد، در تاریخ ۱۹ ژانویه ۲۰۱۷ مصادف با ۳۰ دی‌ماه ۱۳۹۵ در مجمع علمی دانشکده مزبور در خصوص «تحلیل حقوقی شیوه حل و فصل اختلافات در برنامه جامع اقدام مشترک ( برجام)»[2] به زبان انگلیسی سخنرانی کرد و به سوالات حاضران در این خصوص پاسخ داد.

 در این جلسه که علاوه بر تعداد قابل توجهی از استادان و دانشجویان، معاونان تحصیلات تکمیلی و امور پژوهشی و بین‌المللی دانشکده حقوق دانشگاه بریتیش کلمبیا نیز حضور داشتند، علومی ابتدا تاریخچه‌ای از سیر تحولات پرونده هسته‌ای ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و شورای امنیت را ارائه کرد و سپس ضمن تحلیل محتوا و جایگاه حقوقی برجام از دیدگاه حقوق داخلی و حقوق بین‌المللی به تشریح و تحلیل فرآیند حل و فصل اختلافات در برجام و قطعنامه شماره ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد پرداخت.

اشاره: دانشگاه بریتیش کلمبیا یکی از معروف‌ترین و خوشنام‌ترین دانشگاه‌های کشور کانادا است که مطابق رده‌بندی معتبر نشریه تایمز در سال 2017، این دانشگاه سی‌وششمین دانشگاه دنیا و دومین دانشگاه معتبر کانادا به حساب می‌آید. دانشگاه تورنتو با رتبه 22 دنیا و 1 کانادا در صدر رده‌بندی دانشگاه‌های کانادا قرار می‌گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به ویژگی‌های خاص حقوقی این سند مانند اطراف متعاهد، نحوه قطعی و لازم‌الاجرا شدن آن، ضرورت تایید آن توسط قطعنامه شورای امنیت و محقق شدن این تایید، لسان و الفاظ بکار گرفته شده در این سند و قطعنامه مربوطه، و نحوه برخورد مراجع ملی مشارکت کنندگان در سند با این توافق،  وضعیت این توافق را کاملا خاص[3] دانست و قدرت الزام‌آوری آن را عمدتا نشات گرفته از قطعنامه ۲۲۳۱ تلقی کرد.

علومی اظهار کرد: پیمان های سیاسی [4]هرچند در صحنه بین‌المللی مسبوق به سابقه‌اند، اما هرگز به خودی خود به عنوان یک معاهده تلقی نشده‌اند و قوام و ضمانت اجرای خود را در خارج از چارچوب حقوق معاهدات و پیمان های بین‌المللی جست‌وجو می کنند. در برجام نیز اراده سیاسی شش قدرت جهانی و اتحادیه اروپا به همراه ایران با کمک و ابزار حقوقی قواعد آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و منشور ملل متحد و شورای امنیت سازمان ملل متحد راهکار مرضی‌الاطرافی را برای موضوع فعالیت‌های صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و رفع تحریم‌های ناعادلانه طراحی و به اجرا گذاشته است.

وی خاطرنشان کرد: بدیهی است که مفاد هر سند از جمله شیوه پیش‌بینی شده برای حل و فصل اختلافات مربوط به آن متاثر از ماهیت حقوقی خود سند خواهد بود.

رئیس سابق دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: در مواد ۳۶ و ۳۷ برجام مکانیزم حل و فصل اختلاف و آثار و نتایج عدم حل و فصل اختلافات در این چارچوب و نقش شورای امنیت سازمان ملل متحد در این خصوص پیش بینی شده است.

وی با بیان اینکه در این سند برای حل و فصل اختلافات سه مرحله پیش‌بینی شده است، افزود: مرحله نخست، حل و فصل اختلاف توسط کمیسیون مشترکی مرکب از نمایندگان ۵+۱، اتحادیه اروپا و ایران است که در خصوص تقاضای هریک از مشارکت کنندگان در برجام به عدم ایفای تعهدات مذکور در این توافق توسط هر یک از مشارکت کنندگان دیگر ظرف مدت ۱۵ روز رسیدگی می کند.

مرحله دوم، ارجاع اختلاف به سطح وزاری خارجه هشت عضو مذکور و یا بطور جایگزین و یا هم زمان ارجاع اختلاف به شورای مشورتی سه نفره برای دریافت نظریه مشورتی است که در صورت عدم فیصله موضوع ظرف ۱۵ روز، کیسیون مشترک پنج روز دیگر مهلت خواهد داشت تا موضوع را با توجه به نظریه شورای مشورتی حل و فصل کند.

در صورت عدم رضایت شاکی از نتایج این تلاش ۳۵ روزه و چنانچه عدم رعایت برجام عدم اجرای عمده تلقی شود، شاکی می‌تواند به ایفای تعهدات خود بر اساس برجام خاتمه داده و بطور هم زمان یا مقدم بر آن موضوع را به اطلاع شورای امنیت برساند.

در این صورت، شورای امنیت ظرف مدت ۳۰ روز، قطعنامه‌ای دال بر استمرار لغو تحریم‌ها را بر اساس ماده ۴۱ منشور ملل متحد به رای خواهد گذاشت. عدم تصویب این قطعنامه در مدت مقرر موجب از سرگیری تحریم‌ها بدون اثر قهقرایی شده و ایران در این صورت می‌تواند به ایفای تعهداتش بر اساس برجام خاتمه دهد.

علومی با بیان این موارد اضافه کرد: این مکانیزم که در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت هم مورد تایید قرار گرفته است، در واقع، در مراحل اول و دوم ماهیتی بیش از میانجیگری و سازش نداشته و بدون رضایت همه مشارکت‌کنندگان در برجام از جمله شاکی و طرف یا اطراف متهم به نقض نمی‌تواند الزام‌آور باشد.

وی در تشریح  مرحله سوم هم گفت: در این مرحله، شورای امنیت بر اساس ساز و کار خود تصمیم‌گیری کرده و از این جهت، همه طرف‌های اختلاف (جز اعضای دائم شورا) در این فرایند مداخله‌ای ندارند.  لذا تصمیم‌گیری شورا در این مرحله نمی‌تواند به عنوان تصمیم یک مرجع مستقل در مقام حل و فصل اختلاف تلقی شود.

این استاد دانشگاه تصریح کرد: معلوم نبودن ضابطه و مرجع تشخیص عدم اجرای اساسی برجام که طرف مقابل را مجاز به عدم رعایت برجام و (و یا ) ارجاع امر به شورای امنیت می ‌کند، از دیگر ابهامات و ایراداتی است که بر کارآمدی این مکانیزم موثر است.

در ادامه این سخنرانی، سوالات عمده‌ای همانند اثر اعاده تحریم‌ها بر قراردادهای پیشین، ارتباط نقض برجام و نقض قطعنامه ۲۲۳۱ و اثر تمدید قانون تحریم‌های ایران توسط ایالات متحده در سال ۲۰۱۶ از جمله موضوعاتی بود که توسط حاضران مطرح و به بحث گذاشته شد.

گفتنی است این سخنرانی که به مدت یک و نیم ساعت به طول انجامید از سلسله سخنرانی‌های استادان مدعو در مجمع علمی[5] دانشکده حقوق دانشگاه بریتیش کلمبیا طراحی شده بود، دانشگاهی که در ونکوور، شهری واقع در استان بریتیش کلمبیا در کشور کانادا قرار دارد.

اعلان دانشگاه کانادایی برای سخنرانی دکتر علومی یزدی را که همراه توضیحاتی درباره این استاد دانشگاه علامه طباطبائی به زبان انگلیسی است، اینجا ببینید.

Faculty Colloquium - Hamid Yazdi

Thursday, January 19, 2017 - 12:30 to 13:45

Topic: Dangerous Disputes: Dispute Resolution under the Joint Plan of Action on Iran’s Nuclear Programme

Speaker: Hamid Reza Oloumi Yazdi

Fasken Martineau, Allard Hall Rm 122

The Joint Comprehensive Plan of Action (JCPOA) is an international agreement on the nuclear program of Iran reached in Vienna on 14 July 2015 between Iran, the P5+1 (the five permanent members of the United Nations Security Council plus Germany), and the European Union. The JCPOA intends to provide a roadmap for a satisfactory supervision of the International Atomic Energy Agency (IAEA) on Iran peaceful nuclear program, and in return lift the sanctions imposed to Iran due to its nuclear activities by the United Nations Security Council, EU, and individual countries. The deal has been endorsed by the United Nations Security Council Resolution of No. 2231. The "Dispute Resolution Mechanism" is a substantive issue in both JCPOA and the UN Security Council Resolution. In this lecture, a brief historical background of the JCPOA will be reviewed, then by examining the legal nature of this agreement under international law, the legal status and efficiency of the dispute resolution clause therein, consequences of any unresolved disagreement between the parties regarding breach or nonfulfillment of their commitments, and the role of the  UN Security Council in this process will be examined. It is noticeable that the U.S. presidential election of 2016 has considerably increased the need for a deep analysis of the dispute resolution mechanism in the JCPOA from a legal point of view. However, "snap back" of the sanctions and termination of Iran's commitments are the dangerous consequences of any unresolved dispute under the JCPOA.

Hamid Reza Oloumi Yazdi is an associate professor from the Department of Private and Economic Law, Faculty of Law and Political Science of Allameh Tabataba'i University (ATU) in Tehran (Iran) who is currently a visiting scholar to the Peter A. Allard School of Law.Professor Oloumi Yazdi served as Dean (2013-2016) and Assistant Dean (2009-2013) of his faculty. He obtained his LL.B. and LL.M. in Private Law from Shahid Beheshti University in Tehran and he completed his Ph.D. in law at the University of Exeter (UK) in 1998. The focus of his two graduate dissertations was the United Nations Convention on Contracts for the International Sale of Goods (CISG) and its compatibility with English law and Iranian law. Professor Yazdi’s research interest and legal practice also include areas of international commercial arbitration, international investment law, and international gas and oil contracts. He has published many articles on law of contracts, international commercial law, and international arbitration in leading Iranian legal periodicals (some of them with an abstract in English). He has recently published a book in Farsi entitled "Silent Issues On International Sales of Goods" which comprises the original text and Farsi translation of sixteen advisory opinions of CISG Advisory Council. He served as a Member of Iran-US Claims Tribunal at The Hague from 2005 to 2008, and he has been advising the government of Iran on drafting many legislations on international trade policy matters.

پی‌نوشت:

^[1] Peter A. Allard School of Law, The University of British Columbia (UBC), Vancouver, BC, Canada

^[2] The Joint Comprehensive Plan of Actions (JCPOA)

^[3] sui generis

^[4] Political Agreements

[5] Faculty Colloquium

 

(عکس‌ها: آرشیو عطنا)