سلیمی: دانشگاه‌های کشور از استقلال به معنای واقعی، دور هستند

رئیس دانشگاه علامه با اشاره به اینکه قوانین مصوب مجلس شورای اسلامی، وزیر علوم را در قبال تمام مسائل دانشگاه‌ها در برابر مجلس پاسخگو می‌داند، اظهار کرد: وزیر علوم مسئول تمام اتفاقاتی است که در دانشگاه‌ها رخ می‌دهد و در نتیجه این امر، استقلال دانشگاه‌ها در مقابل وزارتخانه، معنایی ندارد.

به گزارش عطنا، رئیس دانشگاه علامه طباطبائی در افتتاحیه نخستین همایش ملی «استقلال دانشگاه‌ها، چالش‌ها و راهکارها» که صبح امروز، سه‌شنبه 26 بهمن‌ماه در این دانشگاه برگزار شد، ضمن قدردانی از همکاران خود، زاهدی و ضیایی‌بیگدلی در برگزاری این همایش، گفت: در شرایط فعلی کشور ما، استقلال در دانشگاه‌ها و حتی در جامعه اداری کشور به آن معنایی که از آن نام برده می‌شود برای دانشگاه‌ها امکان‌پذیر نیست.

وی افزود: ساختار حقوقی جاری دانشگاه‌ها در کشور ما، اجازه استقلال به دانشگاه‌ها را نمی‌دهد و این از قوانین متعددی سرچشمه می‌گیرد که مصوب مجلس شورای اسلامی در مورد وظایف وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است.

سلیمی با اشاره به اینکه این قوانین وزیر علوم را در قبال تمام مسائل دانشگاه‌ها در مقابل مجلس پاسخگو می‌داند، ادامه داد: این نشان دهنده آن است که وزیر علوم مسئول تمام اتفاقاتی است که در دانشگاه‌ها رخ می‌دهد و در نتیجه این امر موجب می‌شود تا استقلال دانشگاه‌ها در مقابل وزارتخانه، معنایی نداشته باشد.

وی تصریح کرد: مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی برای دانشگاه‌ها حکم قانون را دارد و این موضوع در زمینه‌ تمام فعالیت‌های دانشگاه‌ها از جمله جذب استاد، هیئت‌های ممیزه، تشکل‌های دانشجویی و غیره وجود دارد و رعایت این مجموعه قوانین کاملا الزام‌آور است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: ساختار مالی و اداری کشور در چارچوب قوانین هیئت امنای ذی‌حساب از دانشگاه‌ها کنار رفته‌اند ولی دانشگاه‌ها به شدت با قوانین مالی و اداری کشور دست به گریبان هستند.

وی خاطرنشان کرد: اگر دانشگاه پولی در حساب خود داشته و پروژه‌ای برای انجام داشته باشد و پیمانکار مناسبی هم پیدا کند، نمی‌تواند پروژه عمرانی خود را به پیمانکار واگذار کند چراکه قوانین اجازه انجام این کار را نمی‌دهند.

سلیمی با اشاره به لزوم وجود طی شدن سیکل بروکراسی مشخص برای انجام هر عملی در دانشگاه، اظهار کرد: اگر رئیس دانشگاه با مشورت رئیس دانشکده، استاد برجسته‌ای را در نقطه‌ای از دنیا پیدا کرده و بخواهد آن استاد را برای تدریس به دانشگاه دعوت کنند، این امکان وجود ندارد.

وی با بیان اینکه قوانین اداری، مالی و استخدامی و همچنین قوانین مربوط به جذب استاد ما را بسیار محدود می کنند، تاکید کرد: اگر بخواهیم کاری واقع‌بینانه در زمینه استقلال دانشگاه‌ها انجام دهیم، نباید آرمانی را برگزینیم که برای ما امکان تحقق ندارد.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به ساختار اقتصادی موجود در کشور بیان کرد: در شرایط کنونی ساختار اقتصادی فعلی دانشگاه‌ها در کشور، اجازه استقلال به معنای واقعی آن را به ما نمی‌دهد، چراکه در حال حاضر 80 درصد بودجه دانشگاه‌ها برای پرداخت حقوق و دستمزدها است که از طریق دولت تامین می‌شود و مابقی هزینه‌ها نیز از طریق دولت تامین می‌شود.

وی افزود: مدیریت درآمد در دانشگاه‌های ما معنایی ندارد و رؤسای دانشگاه‌ها همچنان مدیر هزینه هستند و در این زمینه، رئیس دانشگاهی موفق است که بتواند بودجه بیشتری بگیرد و در جایی راحت‌تر و منطقی‌تر هزینه کند.

دولت بودجه دانشگاه علامه را کاهش داده است

سلیمی با بیان اینکه عملکرد دانشگاه‌ها در کسب درآمدهای اختصاصی نیز محدود است، گفت: طنز تلخی دراین زمینه وجود دارد که اگر دانشگاهی بخواهد از طریق املاک و یا از راه‌های دیگر برای خود درآمد کسب کند و آن درآمد را در کار عمرانی و یا پژوهشی صرف کند، ممکن است تحت فشار بیشتری قرار بگیرد، چرا که ممکن است دولت پشتیبانی مالی آن را به‌طور کل قطع کنند.

وی با بیان اینکه این اتفاقی است که در دانشگاه ما رخ داده است، یادآور شد: این امر به این شکل است که ما در سه سال گذشته نزدیک به 100 میلیارد تومان هزینه‌های عمرانی داشته‌ایم که نتایج آن را استادان به خوبی می‌بینند اما نتیجه انجام این پروژه‌ها سبب شده است تا دولت تنها هفت میلیارد تومان به ما کمک کند و در سال آینده نیز بودجه ما نسبت به سال گذشته کاهش پیدا کرده است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به اینکه با انجام پروژه‌های عمرانی زیاد، ممکن است دولت  پشتیبانی از دانشگاه‌ها به خوبی صورت نگیرد، اظهار کرد: در مورد دانشگاه علامه طباطبائی این‌طور برداشت می‌شود که دانشگاه ما می‌تواند امور مالی خود را به طریقی اداره کند پس نیازی به پشتیبانی کامل نیست!

به گفته سلیمی، ساختار قدرت در جامعه ما به گونه‌ای طراحی شده است که دانشگاه‌ها نمی‌توانند جدا از آن به حیات اجتماعی خود ادامه بدهند و در حال حاضر دانشگاه‌های ما میراث‌دار «خلا قانونی احزاب» در کشور هستند و این یعنی تمام مطالبات سیاسی گروه‌های مختلف در دانشگاه پاسخ داده می‌شود.

سلیمی با بیان اینکه یک رئیس دانشگاه تنها مسئول رشد علمی نیست، بیان کرد: بخشی از مسئولیت او، پاسخگویی به مطالبات سیاسی گروه‌های مختلف است و این دغدغه با تشدید پاره‌ای از مسائل در جامعه ما همراه شده است.

وی در این‌باره ادامه داد: گرایش به مدرک‌گرایی و اهمیت بیش از حد به آن از سویی و از طرف دیگر سیاسی ‌شدن مدرک دانشگاهی باعث شده است تا دانشگاه در جایگاه خاصی از نظر ساختار قدرت در جامعه ما قرار گیرد و مدرک دادن، مدرک گرفتن و جایگاه دانشگاهی پیدا کردن به نوعی وارد محاسبات قدرت در جامعه شده است.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی با اشاره به تلقی عمومی در این مورد اظهار کرد: این‌طور تلقی می‌شود که اگر دانشگاه در فلان ترکیب قدرت بماند برای تیپ افراد خاصی مدرک راحت‌تری صادر می‌شود و اگر ترکیب دیگری مرجع قدرت باشد، تیپ دیگری از افراد راحتی بیشتری در دانشگاه دارند.

وی افزود: همان‌طور که می‌دانیم وزارت علوم ما در چهار سال گذشته از نظر فشارهای سیاسی یکی از پرفشارترین وزراتخانه‌ها بوده و این در حالی است که باید برعکس باشد و جناح‌زدایی و سیاست‌زدایی بیشتری از دانشگاه‌ها صورت گیرد.

سلیمی با بیان اینکه فرد با مدرک تحصیلی، جایگاه دانشگاهی و عنوان‌های آکادمیک، جایگاهی در ساختار قدرت پیدا می‌کند که این امر حساسیت در مورد دانشگاه‌ها را مضاعف می‌کند، تاکید کرد: مجموعه این عوامل سبب می‌شود تا آرمان استقلال دانشگاه که آرمان خوبی هم است در دانشگاه‌های کشور ما بعید و دور از دسترس شود.

او ادامه داد: من پیشنهاد جایگزینی برای این موضوع دارم که سه سال پیش در جمع رؤسای دانشگاه‌ها آن را مطرح کردم و آن احیای اختیارات قانونی دانشگاه‌هاست.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی دانشگاه‌ها را دارای اختیاراتی خواند که «در حال حاضر نمی‌توانند از آن استفاده کنند» و تاکید کرد: در ساختار کنونی، اگر دانشگاه‌های ما همین اختیارهای فعلی را احیا کرده و به درستی از آنها استفاده کنند، بخش مهمی از مشکلات جامعه دانشگاهی ما حل شده و امکان یک حرکت روبه جلو را خواهیم داشت.

وی از این حرکت به عنوان «تجربه‌ای قابل استفاده» یاد کرد و گفت: در دنباله این حرکت می‌توانیم به استقلال بیشتر دانشگاه‌ها نیز دست پیدا کنیم، اما سوالی که وجود دارد این است که دانشگاه‌ها در حال حاضر چه اختیاراتی دارند که از آنها نیز بهره نمی‌برند؟

سلیمی ادامه داد: 80 درصد مصوبات هیئت امنا، بخش‌نامه‌هایی است که مرکز هیئت امنا به آنها ابلاغ می‌کند و می‌گوید این‌ها را تصویب کنید که این یعنی هیئت‌های امنا در شرایط فعلی این امکان را ندارند که نقشی که قانون به آن‌ها داده است به خوبی ایفا کنند.

وی با بیان اینکه از سال 1378 اختیاری به دانشگاه‌های بزرگ داده شده است که در آن، این دانشگاه‌ها اختیار تولید برخی از برنامه‌ها، رشته‌های تحصیلی و گرایش‌های مختلف را داشته باشند، تاکید کرد: در حال حاضر این امکانی نیست که در اختیار دانشگاه‌ها باشد.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی ادامه داد: اگر برای مثال ما در دانشگاه علامه طباطبائی احساس نیاز کنیم که در تعامل میان دو حوزه ریاضیات و روانشناسی و سنجش می‌توانیم یک بین رشته‌ای جدیدی ایجاد کنیم که بخشی از نیاز جامعه را برطرف کند و یا میان حوزه‌های مدیریت و جامعه‌شناسی به جهت سیاست‌گذاری‌های اجتماعی رشته‌‌ای میان رشته‌ای تولید کنیم که این امر موجب تنوع و افزایش رشته‌های دانشگاهی می‌شود و نیز بر سری‌دوزی مدرک در نظام آموزش عالی غلبه می‌کند.

وی با اشاره به اینکه در حال حاضر برای ایجاد رشته جدید در دانشگاه بایستی هفت‌خوان را طی کرد، اضافه کرد: ممکن است در مورد این موضوع گفته شود که با این عمل، امکان لجام‌گسیختگی در صدور مدرک و رشته‌های تحصیلی به وجود بیاید و در پاسخ به این موضوع باید بگویم که این حرف ممکن است در مورد هر نهادی اتفاق بیفتد اما در مورد دانشگاه‌های دولتی بزرگ وجود ندارد.

سلیمی اضافه کرد: دانشگاه‌های سطح یک و بزرگ کشور ما حدود 60 درصد تولید علم را برعهده دارند و این در حالی است که تنها هفت درصد دانشجویان کل کشور را در اختیار دارند.

وی تاکید کرد: اگر ما این دانشگاه‌ها را دانشگاه‌های معیار خود قرار دهیم، نه با کمبود بازار کار مواجه خواهیم شد و نه تورم نیروی دانشجویی در مورد آنها رخ خواهد داد و همچنین مشکلات ساختاری از جمله معضل کمبود اعضای هیئت علمی و بسیاری دیگر از مشکلات جامعه دانشگاهی کشور نیز برطرف خواهد شد.

رئیس دانشگاه علامه طباطبائی تشریح کرد: می‌توان به دانشگاه‌های بزرگ و سطح یک کشور که مورد اعتماد نظام هستند و بیشتر اعضای هیئت دولت و نیز شخصیت‌های برجسته نظام از فارغ‌التحصیلان این دانشگاه‌ها هستند، اعتماد کرد.

وی همچنین با اشاره به محدود شدن و کاهش جذب اعضای هیئت علمی نسبت به ده سال گذشته، اظهار کرد: اختیارات دانشگاه بسیار محدود شده است و استادان ما اگر فردی را با استعدادی فوق‌العاده در میان دانشجویان دکتری دانشکده خود و یا فارغ‌التحصیلان دیگر دانشگاه‌ها ببینند به راحتی نمی‌توانند آنها را به دانشگاه‌ها آورده و باید از مراحل زیادی عبور کنند تا این امر تحقق یابد.

سلیمی در مورد مسائل فرهنگی و اجتماعی درون دانشگاه ها، بیان کرد: شاید بخش عمده‌ای از زمان یک رئیس دانشگاه به پاسخگویی در مورد جزئیاتی که در برخی از برنامه‌های فرهنگی اتفاق افتاده است، می‌گذرد.

وی ادامه داد: هزاران برنامه فرهنگی بدون کوچک‌ترین مشکلی در دانشگاه‌ها برگزار می‌شود اما اگر در گوشه‌ای از حاشیه یک برنامه‌ای، اتفاقی رخ دهد و یا یک دانشجویی تخلیه هیجانی ‌کند و حرف و یا عمل غیرمتعارفی از او سر بزند، مسئول دانشگاه باید برای مدتی طولانی تمام کارهای خود را کنار بگذارد و به مراجع مختلف در این زمینه پاسخ دهد.

عضو هیئت علمی روابط بین‌الملل اظهار کرد: ما بایستی آن‌طور که مقام معظم رهبری خواسته‌اند دانشگاه‌ها را محیطی باز برای آزاداندیشی قرار دهیم و با رعایت خطوط قرمز اجازه دهیم تا استاد و دانشجو در دانشگاه احساس آزادی و راحتی کند و نگران مراجع مختلف مداخله‌گر درون دانشگاه نباشد.

وی با بیان اینکه طبیعتا در این وضعیت محیط پرشورتری در دانشگاه را خواهیم داشت، تاکید کرد: اگر ما در عرصه‌های آموزشی، مالی- اداری، استخدامی و فرهنگی- اجتماعی اختیارات قانونی دانشگاه‌ها را احیا کنیم، گامی بزرگ و رو به جلو خواهد بود، البته در این حوزه احتیاج داریم تا به نقطه صفر برگردیم.

سلیمی اذعان کرد: اگر ما همچنان درباره فواید و مطلوبیت‌های نقطه صد سخن بگوییم شاید همچنان از صفر عقب‌تر هم برویم و این در حالی است که ما احتیاج داریم به نقطه صفر برگردیم.

وی به بالا بودن جایگاه دانشگاه در نظام اشاره کرد و گفت: رئیس دانشگاه تنها مقامی در کشور است که در جایی تعیین می‌شود که رؤسای سه قوه حضور دارند و این تنها سمتی است در کشور، که رئیس هر سه قوا او را تایید می‌کنند.

رئیس دانشگاه علامه اظهار کرد: وقتی در نظام ما چنین جایگاهی برای رئیس دانشگاه تعریف شده است، می‌توان اختیارات قانونی را برای دانشگاه اعمال کرد و در چارچوب همین قانون فعلی، گروه‌های آموزشی دانشگاه به گروه‌هایی فعال برای ایجاد رشته‌ها و دوره‌های جدید، جذب استعداده‌های تازه و نیز ایجاد پژوهشکده به کار گرفته شود.

وی افزود: ما در شرایط قانونی فعلی برای تدوام‌ پژوهشکده‌های فعال خود در دانشگاه دچار مشکل هستیم و این امر در بروکراسی اداری و ارائه گزارش‌های مداوم در مورد پژوهشکده‌های فعال ما وجود دارد.

سلیمی با بیان اینکه پژوهشکده‌های ما با قراردادهای میلیاردی که دارند، به حمایت نیازمند هستند، اظهار کرد: همان پژوهشکده‌ها همزمان با استفاده از بودجه‌های پژوهشی کشور درون دانشگاه‌ها می‌توانند صدها دانشجو را به عنوان همکاران پژوهشی مشغول به کار کنند.

وی در پایان ضمن پاسداری و احترام به استقلال دانشگاه‌ها، خاطرنشان کرد: استقلال دانشگاه‌ها نقطه امیدی است که روزی به آن خواهیم رسید اما خواهش می‌کنم در شرایط فعلی استادان و مسئولان حاضر در این همایش به احیای اختیارات کنونی دانشگاه‌ها و بازگشت به نقطه صفر نیز فکر کنند.