مسئله یابی، ایجاد راه‌حل و «توصیه سیاستی» هدف پژوهشی دانشگاه علامه است

«نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور»، طرح‌هایی است که در دانشگاه علامه طباطبائی براساس نیاز جامعه شکل گرفته و با همکاری نهادهای کشوری اجرا می‌شود، نتیجه این نوع نشست‌ها می‌تواند در قالب «توصیه‌های سیاستی» ارائه شده و بستر مناسب را جهت بحث و بررسی و طرح مسائل کلان و پاسخگویی به آن‌ها فراهم کند.

سارا رحیمی-عطنا؛ حل مشکلات و مسائل جامعه و رسیدن به توسعه و پیشرفت تنها با نظریه‌پردازی و مباحث تئوریک صورت نمی‌گیرد، بلکه نیازمند اقدام و عمل است، دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان دانشگاه مرجع علوم انسانی در جهت کاربردی کردن این علوم برآمده است و در تلاش است با اقداماتی درصدد حل مسائل کشور برآید، از جمله این اقدامات برگزاری «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور» است که سابقه این نشست‌ها به سوم اسفند ۱۳۹۳ بر‌می‌گردد و در زمینه‌هایی نیز به مرحله اجرا درآمده است.

اگر ریشه اصلی مشکلات کشور مسائلی فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و... بدانیم، حل مشکلات کشور نیازمند یک نظام فهم دقیق مسائل، علت‌‌ها و معلول‌ها و در مرحله بعد اولویت‌بندی آن‌ها بر طبق نیازهای جامعه است.

دل‌مشغولی‌های اساسی دولت و مردم در تاریخ معاصر ایران به مسئله توسعه و پیشرفت و وجود رابطه تنگاتنگ بین توسعه و علوم انسانی مربوط است، براساس نظر بسیاری از صاحب‌نظران، تولید علم یکی از شالوده‌های اساسی توسعه و پیشرفت جوامع است.

در میان تمام علوم، علوم انسانی رابطه وثیق‌تری با مفهوم توسعه و پیشرفت دارد، زیرا علاوه بر این‌که می‌تواند در زمینه نظریه‌سازی و فرهنگ‌سازی به توسعه کمک کند، بلکه به ارائه کمک‌ها و پژوهش‌های مناسب و موثر در برنامه‌های توسعه‌ای می‌پردازد.

یکی از علت‌های پیشرفت و توسعه‌یافتگی کشورهای غربی را می‌توان در توجه آن‌ها به رشته‌های علوم انسانی دانست اما در ایران این علوم با غفلت مواجه شده‌اند، این علوم حرکت، مسیر و مقصد یک جامعه را مشخص می‌کند.

تسلط ساخت سیاسی در جامعه باعث تسلط بر ساخت علمی نیز می‌شود و علوم انسانی به دلیل ارتباط نزدیک‌تر به ساخت سیاسی بیش‌تر از سایر علوم از سیاست تاثیر می‌پذیرد و همین باعث نادیده گرفتن آن می‌شود.

نقش موثر دانشگاه در «مسئله‌یابی» و یافتن «راه‌حل»

برای رشد و توسعه علوم انسانی ایجاد فضای مناسب برای آزاد‌‌ اندیشی و نقادی ضرورت دارد، دانشگاه‌ها از این نظر می‌توانند بسیار موثر باشند، دانشگاه یکی از منابع پرارزش جامعه است که نقش وسیعی در گسترش علم و رسیدن کشور به پیشرفت و توسعه دارد، دانشگاه بايد در شناسايي و حل مشكلات و معضلات اساسي جامعه نقش مؤثر داشته باشد.

به همین منظور ارتباط دانشگاه با نهادهای دیگر در جامعه از طریق برگزاری نشست‌ها و ارائه نظرات علمی برای حل مسائل می‌تواند چاره‌ساز باشد، همچنین از فواید برگزاری این نشست‌ها در محیط دانشگاه این است که بدون هیچ تنش سیاسی برگزار می‌شوند.

همراه با برگزاری نشست‌ها باید نتیجه آن‌ها اجرایی شود، سالیانه نشست‌های زیادی در عرصه‌های مختلف برگزار می‌شود و حتی گاهی در فصلنامه‌های تخصصی نتیجه آن‌ها تولید و منتشر می‌شود اما علي‌رغم رشد كمي در اين‌گونه ادبيات و متون، به درستی نتوانسته‌ایم علت مشکلات کشور را بیابیم.

دانشگاه علامه ‌طباطبائی به عنوان مرجع علوم انسانی در کشور اقدام به برگزاری نشست‌هایی می‌کند، «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور»، طرح‌هایی است که دانشگاه با همکاری نهادهای کشوری اجرا می‌کند، این نوع طرح‌ها که بر اساس نیاز شکل می‌گیرد، طرح‌هایی است که در دانشگاه اجرا می‌شود و نتیجه آن می‌تواند برای کل کشور قابل استفاده باشد.

همایش‌های حل مشکلات کشور، براساس مطالعه پیشینی انجام می‌شود و محتویات جلسات و همایش‌ها، نیز حاصل تجربه چندین و چندساله استادان است که به صورت کتاب و مقاله و طرح درآمده است.

همچنین اعضای هیئت علمی و استادان این دانشگاه می‌توانند طرح‌های کاربردی خود را که مایل هستند، نتایج آن را با دستگاه‌های اجرایی در میان بگذارند و برای برگزاری نشست از اولویت برخوردار شوند. بنابراین دانشگاه به طور کامل از آن‌ها حمایت کرده و دست استادان را در برگزاری نشست‌ها باز می‌گذارد.

ارائه راه‌حل همراه با تشکیل گروه برای حل مشکلات

چگونگی اجرای «نشست‌های کمک به حل مشکلات کشور» بدین نحو است که وقتی یک مشکل در کشور شناسایی می‌شود، در ابتدا مسئول آن را که یک نهاد اجرایی است شناسایی کرده و از او دعوت می‌شود به دانشگاه بیاید.

دانشگاه در این زمینه فقط به ارائه راه‌حل، بسنده نمی‌کند، بلکه یک گروه برای حل مشکل تشکیل می‌دهد، چراکه این نوع نشست‌ها باید وابسته به یک گروه آموزشی باشند، مثلاً مسائل مربوط به وزارت خارجه در گروه روابط بین‌الملل بررسی می‌شود.

همچنین در این نوع نشست‌ها، اعضای هیئت علمی و هیئت سازمان اجرایی، به همراه دانشجویان و کارشناسان درباره یک مسئله‌ی محوری به بحث و تبادل نظر می‌پردازند و در نهایت یک توصیه سیاستی برای این مشکل، استخراج می‌شود.

فراوانی موضوع نشست‌ها که در دانشکده‌های دانشگاه علامه‌طباطبائی از تاریخ سوم اسفند 93 تاکنون برگزار شده، به این شرح است: اجتماعی 25درصد، اقتصادی 21 درصد، آموزشی 11 درصد، حقوقی 4 درصد، سیاسی 8 درصد، صنعت بیمه 6 درصد، علوم ارتباطات 4 درصد، فلسفی 2 درصد، فناوری 2 درصد، قرآن و عترت 11 درصد، محیط زیست 4 درصد و ورزش و سلامت 2 درصد.

اولین نشست، جلسه‌ای در پژوهشکده علوم اقتصادی با حضور وزیر اقتصاد، وزیر کار و استادان رشته اقتصاد برگزار شد که موضوع آن «خروج از رکود تورمی» بود و برای دولت خیلی مؤثر بود، این نشست در رسانه‌ها، انعکاس خوبی داشت و توجه زیادی را به موضوع «رکود تورمی» جلب کرد.

از مهم‌ترین نشست‌های دیگر، نشست «تأمین مالی مسکن» است که با حضور مدیر عامل بانک مسکن در دانشکده مدیریت و حسابداری صورت گرفت، پس از نشست، کمیته‌ای بین دانشگاه و بانک مسکن تشکیل شد که مصوبات جلسه را اجرایی کند، از دل این مصوبات، همایشی سالانه و طرح‌های تحقیقاتی شکل گرفت.

 نشست‌های تخصصی که در زمان برجام با حضور وزیر امور خارجه و معاون او صورت گرفت نیز جزو مهم‌ترین نشست‌ها بوده است که توصیه‌های بسیار خوبی را به وزارت خارجه ارائه کرد و کمک زیادی به دولت کرد تا در فضایی آرام، از نظرات موافقان و مخالفان مطلع شود.

نشست مدیریت بازار آب که در پژوهشکده علوم اقتصادی برگزار شد نشستی بود برای حل مشکل آب در کشور، چرا که مشکل آینده جوامع بشری، موضوع آب خواهد بود و سرمایه‌گذاری روی آب، در آینده، از سرمایه‌گذاری روی نفت هم مهم‌تر خواهد شد.

همچنین پیرو فرمایش مقام معظم رهبری در خصوص اقتصاد مقاومتی نشست‌های متفاوتی در دانشکده‌های مختلف با عنوان‌های«نقش مناطق آزاد در تحقق اقتصاد مقاومتی»، «شاخص‌های اقتصاد مقاومتی در صنعت بیمه» و همچنین «راهکارهای دستیابی به اقتصاد مقاومتی از منظر قرآن و عترت» برگزار شد.

در خصوص رسیدگی به مسائل اقتصادی نشست‌هایی از قبیل غلبه بر رکود در شرایط جدید قیمت نفت و بررسی علل کاهش قیمت آن برگزار شده است که می‌تواند راهکارهایی را در جهت بهبود قیمت‌ها در دست مقامات اجرایی قرار دهد.

مشکلات محیط زیستی که به صورت گسترده جامعه را در برگرفته است را می‌توان با اجرایی کردن نشست‌ها تا حدودی حل کرد و نشست‌هایی در این خصوص به مسائل آلودگی هوا، مشکلات ترافیکی پرداخته است و همچنین جایگاه و نقش روزنامه‌نگاری تحقیقی در حفظ محیط‌زیست نیز از جمله نشست‌هایی بوده است که در دانشکده علوم ارتباطات برگزار شده است.

با وجود این‌که ما در یک جامعه اسلامی زندگی می‌کنیم اما نتوانسته‌ایم مشکلات خود را با تکیه بر قوانین قرآنی و احادیث حل کنیم، با این حال نشست‌هایی در مرکز مطالعات قرآن‌بنیان برای مقابله با مفاسد اجتماعی، اقتصادی، خیانت در امانت با تکیه بر راهکارهای قرآنی برگزار شده است و این می‌تواند کلیدی برای حل مشکلات باشد.

مجموعه دولت بسیار بزرگ است و این نشست‌ها روی بخشی از دولت تاثیر می‌گذارد، بنابراین نظرات دانشگاهیان در تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری بهتر، تاثیری ملموس می‌گذارد.

نتیجه این نشست‌ها در قالب یک «توصیه سیاستی» زیر نظر ریاست دانشگاه، برای بالاترین مقامات اجرایی دستگاه‌های مرتبط و همچنین هیئت دولت ارسال می‌شود تا ضمن ارائه مباحث و یافته‌های جدید در حوزه‌های مختلف سیاست‌گذاری کلان، بستر مناسب را جهت بحث و بررسی و طرح مسائل کلان و پاسخگویی به آن‌ها فراهم کند.

در نتیجه استقلال و نبود دخالت‌ها و محدودیت‌های بیرونی، دستاورد دانشگاه‌ها و ظرفیت‌های علمی، انسانی و سازمانی آن‌ها را در جهت ایفای مسئولیت‌های اجتماعی خود افزایش می‌دهد، دانشگاه علامه طباطبائی به عنوان مرجع بزرگ علوم انسانی درصدد برداشتن گام‌هایی در راستای کمک به حل مشکلات اساسی کشور با ارائه راهکارهایی علمی است و برای رسیدن به این هدف اقدام به برگزاری نشست‌ها در زمینه‌های مختلف می‌کند لذا باید دولت زمینه را برای استقلال دانشگاه و اجرایی کردن نتایج آن‌ها در نظر بگیرد تا با تکیه به مقام علم و دانش و راهکارهای علمی مشکلات کشور را حل کرد، برگزاری این نشست‌ها و تا حدودی اجرایی کردن آن‌ها نقطه امیدی برای مسئله‌یابی و حل مشکلات است و باید درصدد بود که موضوع نشست‌ها را بر طبق نیازهای جامعه و در زمینه‌های مختلف اعم از سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و... طرح‌ریزی کرد.