کاربرد علوم انسانی در کشور هنوز در ابهام / کثرت رشته‌های دانشگاهی در ایران فاجعه‌بار است

همایش ملی نقش فن‌آوری‌های نوین در علوم‌انسانی با حضور اندیشمندان این حوزه در تالار آمفی تئاتر دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، دبیر علمی این همایش، رضا مرادصحرایی، عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی و معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی  در این همایش به ایراد سخنرانی پرداخت.‌

صحرایی با اشاره به اینکه هدف این همایش این است که فناوری‌ها چگونه می‌توانند به علوم‌انسانی کمک کنند، گفت: 126 مقاله به دبیرخانه این همایش در موسسه هدایت پژوهان جوان رسید که 81 مقاله آن پذیرفته و از این تعداد، چهار مقاله برای سخنرانی و 10 مقاله در قالب پوستر برای ارائه در این همایش انتخاب شدند.

وی افزود: 50 نفر از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف در فرآیند داوری این مقالات که در میان آنها مقالات ارسال شده از کشورهای دیگر نیز وجود داشت، مشارکت داشتند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه سعی شده از ظرفیت نهادهایی مثل نقشه جامع علمی کشور نیز استفاده شود اظهار کرد: درمیان مقالات رسیده به دبیرخانه، تعدادی از مقالات در مورد موضوع نقشه جامع علمی کشور بود.

وی با اشاره به اهمیت وجود موسسات خصوصی گفت: موسسه هدایت پژوهان یکی از نمونه‌های علوم‌انسانی کاربردی است و مزیت اصلی‌ آن نیز دولتی نبودن این موسسه است.

دولتی کردن یک پروسه به نابودی آن می‌انجامد

دبیر علمی همایش در این رابطه بیان کرد: به عقیده من هر کاری را بخواهیم خوب خراب کنیم، باید آن را دولتی کنیم! به محض دولتی کردن هر کاری، فاتحه آن کار خوانده است.

وی ادامه داد: این اندیشه در کشور ما جا نیفتاده است که دولتی کردن هر کاری به معنای نابود کردن آن کار است که متاسفانه ما در انجام این کار تبحر بی‌نظیری پیدا کرده‌ایم.

به گفته صحرایی «به جای اینکه کارها را به دست مردم بسپاریم به دولت می‌سپاریم و دولت هم در بدهکاری بسیار قهار است! البته منظور من دولت امروز و یا دولت بخصوصی نیست بلکه به طور کلی "دولتی کردن" هر کاری به اضمحلال و نابودی آن کار منجر می‌شود.»

وی گفت: امروز هر چه دولت‌ها چاق‌تر باشند، ملت‌ها ضعیف‌تر خواهند شد و این مسئله ای است که در همه عرصه‌ها وجود دارد. امیدوارم از این حرف من تعبیر سیاسی نشود و فکری به حال این موضوع در کشور کنیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه افزود: اصل 44 قانون اساسی در کشور ما چه زمانی ابلاغ شده است و ما کی می‌خواهیم به آن برسیم؟ این سوال بزرگی است که ذهن ما دانشگاهیان را به خود مشغول کرده است.

وی با اشاره به اینکه غولی به نام خصوصی‌سازی در کشور ما درست شده است که بدتر از دولت است و در واقع خصوصی هم نیست، گفت: زمانی که این سازمان‌ها دولتی بودند، چالشی‌هایی را داشتیم. مثلا جاهایی مثل سازمان محاسبات ایران به کمک می‌آمدند و ندای مظلوم به جایی می‌رسید اما الان همان را نیز نداریم.

صحرایی اضافه کرد: علاقه دولت به حفظ قدرت خود و قرار گرفتن در مقابل اتحاد و قدرت مردم چالش بزرگی است که خیلی از بحث‌های ما نیز پیرامون این مسئله است.

وی گفت: موضوعی که من انتخاب کردم نگاهی ساده به جایگاه علمی ایران در جهان و جایگاه علوم‌انسانی ایران است. گزارشی از سایت سیماگو (Scimago) داریم که می‌خواهیم ببینیم چرا علوم‌انسانی در کشور ما تا این اندازه در جهان عقب است.

معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی افزود: سیماگو یکی از سایت‌های معتبر علم‌سنجی در جهان است و معمولا به گزارش این سایت در مجامع مختلف توجه می‌شود. گاهی آمار و ارقام در این سایت اختلاف‌هایی با دیگر سایت‌ها مثل اوستا، شانگهای و... دارد که البته اختلاف معنا‌داری نیست.

وی با اشاره به اینکه گزارش‌های سیماگو در مجموع از سایرین دقیق‌تر است، ادامه داد: وقتی آمارهای سایت‌های مختلف در کنار هم قرار می‌گیرند می‌بینیم که گزارش‌های سیماگو مدیریتی است و دستگاه‌های اجرایی آن را تهیه کردند و زوایای مختلف را مورد توجه قرار می‌دهند.

صحرایی با اشاره به اینکه ما نسبت به علوم‌انسانی و جایگاه آن نگاه انتقادی داریم، گفت: دانشگاه علامه طباطبائی همیشه به داشتن این ویژگی انتقادی در بین دانشگاه‌های کشور برجسته بوده است.

صحرایی اذعان کرد: سعی ما بر این است که کمتر با هم برخورد داشته باشیم و به جای تعارف‌های بی‌حاصل به این فکر کنیم که نقشه جامع علمی کشور که بزرگ‌ترین تعهد ما در حوزه اسناد ملی بود، پیش از آن که باعث تحول در ما شود، موجب حساسیت بیشتر دشمنان شده است.

وی در این رابطه گفت: دشمنان ما نقشه راه ما را گرفته و می‌دانند می‎خواهیم به کجا برویم‌ و جلوتر از ما آنجا می‌روند و این در حالی است که ما هنوز در فکر آن نیستیم.

دبیر علمی همایش ملی نقش فن‌آوری‌های نوین در علوم‌انسانی یادآور شد: گاهی فکر می‌کنم کاش سند نقشه جامع علمی کشور محرمانه بود و در دست نخبگان می‌ماند. آنقدر که اسرائیل برای مقابله با این نقشه علمی کشور گروه تشکیل داده است ما اصلا به فکر فعال کردن آن هم نیستیم.‌

وی با اشاره به اینکه هیچ یک از کشورهای رقیب اصلی ایران در خاورمیانه در میان 19 کشور برتر دنیا نیستند، گفت: مهم‌ترین رقیب ما در فضای علمی در منطقه خاورمیانه کشور ترکیه است ولی در حوزه علوم انسانی، اسرائیل بزرگترین رقیب ما است.

صحرایی افزود: کاری که درحال حاضر اسرائیلی‌ها انجام می‌دهند از ترکیه هم بالاتر است. بر اساس آمار در این شاخص کلی اختلاف بین کشورهای رتبه اول و دوم اختلافی بسیار معنادار است.

وی با اشاره به نقش تعیین کننده دانشجویان بین‌المللی در این خصوص اظهار کرد: شهروندان آمریکایی کمترین نقش را در این جایگاه علمی دارند و دانشجویان بین‌المللی از جمله نخبگان علمی مهاجرت کرده کشور ما زیادی از کشور ما نقش برجسته ای در جایگاه علمی ایالات متحده دارند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه خاطرنشان کرد: در سنجش شاخص‌های علمی مقالات هر کشور، عدم ارجاع به دیگران به معنای مهاجرت کسانی است که به آنها ارجاع می‌شده است.

وی تاکید کرد: کسانی که مهاجرت کرده‌اند سعی می‌کنند در راه‌های دیگری علم‌ورزی کنند و در مکان‌های جدید زندگی به آنها ارجاع داده می‌شود و همان طور که می‌بینیم این یک پارادوکس است چراکه به عنوان مثال فرد خارج شده از ایران وقتی بیرون خارج از ایران مقاله می‌نویسد و به مقاله او ارجاع داده می‌شود این ارجاع به نام آن کشور و نه به نام فرد محسوب می‌شود.

صحرایی به جایگاه قابل توجه آفریقای جنوبی در حوزه علوم‌انسانی اشاره کرد و گفت: گروه «بریکس» قدرت‌های نوظهور دنیا هستند که آفریقای جنوبی نیز جزو آنهاست. سوال این است که در آفریقای جنوبی چه کرده‌اند که به چنین پیشرفتی رسیده‌ است؟

وی گفت: ما کشور ایران را در بین سی کشور برتر در حوزه علوم‌انسانی نمی‌بینیم‌ اما ترکیه را در رتبه بیست‌و‌ششم می‌بینیم. کشورهایی مثل ترکیه و اسرائیل که جزو سی‌ کشور برتر در علم به شکل عمومی نیستن در حوزه علوم‌انسانی در میان کشورهای برتر هستند.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه با اشاره به جایگاه علمی بیست‌و‌دوم ایران بر مبنای اطلاعات این سایت معتبر در جهان اظهار کرد: در برخی منابع و آمارها جایگاه ایران را شانزدهم تعیین کرده‌اند که البته شاید آن آمارها به جهت بررسی تمام سایت‌های علم‌سنجی دقیق‌تر هستند.

صحرایی تأکید کرد: ترکیه به عنوان رقیب اصلی ما در جایگاه بیستم و اسرائیل بیست‌و‌سوم است. اسرائیل کشوری تازه تاسیس و بی‌ریشه است اما جایگاه آن در حوزه علوم‌انسانی نشان‌دهنده اهمیت ویژه‌ای است که برای این موضوع قائل هستند. رشد ما از سال 1996 تا الان قابل تأمل است. در این بازه در سال 2002، 2003 و 2004 افزایش داشته‌ایم و در سال‌های 2005 تا 2011 کاهش و از سال 2012 این نرخ رشد بین‌المللی در کشور ما بالاتر رفته است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی بیان کرد: نمودارهای رشد نرخ شاخص‌های علوم در کشور ما آهنگ ندارد و به این دلیل نمی‌توان هماهنگی در آن ایجاد کرد. جامعه و دانشگاه ما آهنگ خود را با سیاست‌مداران هماهنگ می‌کند و سیاست‌مداران نیز در ابتدا باید خود با هم‌هماهنگ شوند و سپس سیر توسعه‌ای داشته باشند.

وی گفت: اما ما شاهد هستیم که ضمن ناهماهنگی، سیر توسعه‌ای هم ندارند و متوقع از دانشگاه هستند. در ایران در علوم مهندسی، شیمی و پزشکی وضعیت خوبی داریم.

صحرایی با بیان اینکه در علوم‌انسانی رشد متوازن نیست، افزود: در مقایسه با دیگر کشورها می‌بینیم که ایران در جایگاه بیست‌و‌دوم علم و چهل‌ودوم علوم‌انسانی است و این در حالی است که کشورهایی که رتبه اول علم را دارند، در علوم‌انسانی هم کما بیش همان جایگاه را دارند. تنها کشوری که این دو جایگاه با هم اختلاف فاحشی دارند چین است. سوال اینجاست که چرا باید ایران در علوم رتبه بیست‌و‌دوم و در علوم‌انسانی که محور توسعه است رتبه چهل‌ودوم را داشته باشد؟

وی با بیان اینکه آمریکا بالاترین آمار دانشجویان خارجی را دارد، اظهار کرد: این کشور 85 درصد از دانشجویان خارجی خود را در رشته‌های علوم فنی و مهندسی جذب می‌کند اما تحصیل در رشته‌های علوم‌انسانی را برای خود آمریکایی‌ها، نگه می‌دارد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: توسعه آموزش عالی مثل یک بیماری طاعون در کشور ما گسترش یافت. تعداد دانشگاه‌های کشور 70 میلیونی ما برابر با تعداد دانشگاه‌های کشوری با جمعیت چین است.

وی گفت: من در دانشگاه علامه طباطبائی در سال 1390 میزبان معاون دانشجویی وزرات چین و دانشجویان آسیا بودم. از آن معاون پرسیدم: شما چند هزار دانشجو دارید؟ گفت: کمی بیش از 50 میلیون دانشجوی چینی و چیزی حدود 10 درصد نیز دانشجوی بین‌المللی داریم. چین دو هزار و 500 دانشگاه و ما دو هزار و 640 دانشگاه داریم.

صحرایی با بیان اینکه با اعمالی که در کشور انجام می‌دهیم، تعاریف را نابود کرده‌ایم، افزود: بنا به قولی هر کسی که هیچ دانشگاهی نرفته به دانشگاه علوم‌انسانی می‌رود در حالی که در کشورهایی که شاخص‌های علوم بالایی دارند، بهترین‌ها را برای علوم‌انسانی جذب می‌کنند.

وی با اشاره به اینکه سایر کشورها مدیران سازمان‌های فنی خود را نیز از میان متخصصان علوم‌انسانی انتخاب می‌کنند، بیان کرد: بخش انسانی در حوزه مدیریت اهمیت بیشتری از بخش فنی دارد. نمودارهای مربوط به شاخص‌های رشد علوم‌انسانی در ایران حکایت از تبی است که در حوزه علوم‌انسانی در ایران وجود دارد و تب نشان دهنده نبود برنامه است.

صحرایی اذعان کرد: تعریف ما از علوم‌انسانی محل سوال است. به عنوان مثال علم تغذیه در کشورهای غربی جزو علوم‌انسانی دسته‌بندی می‌شود چرا که مربوط به انسان است ولی در ایران زیرمجموعه علوم پایه است. فراتر از این موارد علم بودن حوزه علوم‌انسانی در ایران خود محلی از سوال است چرا که علم تعریفی دارد و افرادی که علم‌سنجی می‌کنند بر اساس آن تعاریف علم‌ورزی را می‌سنجند که تعریف آنها با تعریف ما متفاوت است.

وی گفت: جایگاه علم در ایران بیست‌ودوم و در اسرائیل بیست‌وسوم است که باوجود اینکه در ظاهر تنها یک عدد تفاوت دارند اما این اختلاف خیلی زیادی را که بیش از یک پله است، نشان می‌دهد. چرا که این اختلاف که در نوع خود یک مسئله است در بحث استنباطی معنادار است. در نتیجه ما در علم به طور کلی از اسرائیل خیلی بالاتر اما در علوم‌انسانی پایین‌تر هستیم. هم اکنون از ترکیه هم پایین‌تر هستیم و اگر با همین روند پیش برویم، عربستان که در حال حاضر فعالیت‌های گسترده‌ای در حوزه علوم‌انسانی انجام می‌دهد، از ایران پیشی می‌گیرد.

صحرایی افزود: به همین دلیل است که فریادهای ما در مورد تقاضای وزیر امور خارجه سعودی‌ها برای اجماع جهانی مقابله با ایران به دلیل دخالت‌های ایران در امور یمن به جایی نمی‌رسد. ما همگی در ایران به خبر این تقاضای سعودی‌ها می‌خندیم! اخبار صدا‌وسیمای ما این خبر را پخش می‌کند و به عنوان خبری خنده‌دار به آن نگاه می‌کنیم. درست است که این خبری خنده‌دار است اما ما نگاه نمی‌کنیم که عربستان چه چیزی را سنجیده است که این را به دنیا می‌گوید؟ چه کاری با خود کرده است که نمی‌گوید من که روزی 40 بار این کشور را بمباران می‌کنم و این دخالت محسوب نمی‌شود اما رفتارهای ایران دخالت است.

 ISI  بلای جان علوم انسانی کشور

دبیر همایش ملی نقش فن‌آوری‌های نوین در علوم‌انسانی یادآور شد: در حوزه جامعه‌شناسی جهان فعالیت می‌کنند و حرف‌هایی می‌زنند و کارهایی می‌کنند که تفاوت‌های قابل تاملی با رفتارهای ایرانیان دارد. بخصوص توجه شما را به اسرائیل جلب می‌کنم. این اختلافاتی که ما با عربستان داریم رفع می‌شود، چرا که ما کشورهایی مسلمان هستیم و اختلاف ما با آنان بر سر حکام این کشور که به اعتقاد ما حاکمانی ناحق هستند و با این حکام نیز مقابله می‌کنیم. اما با اسرائیل چطور؟! اسرائیل از ما جلو افتاده است. پس غیرت مسئولان ما کجاست؟ ما برای تحول بیش از اینها غیرت می‌خواهیم که ظاهرا این روزها با قیمت جان هم پیدا نمی‌شود.

وی گفت: بزرگترین مشکل علوم‌انسانی این است که اولا علوم‌انسانی بازتعریف علم در علوم‌انسانی است. علم یعنی اومانیسم (Humanism). ما تعریف واژه اومانیسم را خوب نمی‌دانیم در حالی که تعریف اومانیسم همان علوم‌انسانی است. پس خواستند بازتعریفی از علوم‌انسانی داشته باشند و به آن گفتند: علوم انسانی-اسلامی. سوال پیش آمد که مگر می‌شود مثلا دوچرخه اسلامی و غیراسلامی داشته باشیم؟

صحرایی در همین رابطه تصریح کرد: اما درواقع چون ما مقابل این انسانی که در جامعه جهانی تعریف شده است واژه دیگری نداشته‌ایم، کلمه اسلامی را گذاشته‌ایم اما آیا واقعا علم است؟ طبق تعریف، علم به صورت صفر و یکی است اما آیا علوم‌انسانی هم صفر و یکی هستند؟ آیا می‌توانیم این طور تعبیری از صفر و یکی بودن داشته باشیم؟ همین نوع فکر باعث نمی‌شود تا نگاه عام مردم جامعه نگاه بدی به مشاوره و روان‌شناسی باشد. این مسئله بسیار مهم است که ما باید بازتعریفی از علوم‌انسانی داشته باشیم.

وی تأکید کرد: نمی‌شود که برنامه‌ریزی علوم‌انسانی توسط کسانی اتفاق بیفتد که تعریف‌شان از علم صفر و یکی و آماری است در حالی که علوم‌انسانی در آمار نمی‌گنجد.

صحرایی گفت: در حال حاضر بلایی به نام ISI به جان کشور ما افتاده است؛ خرید، فروش و ساخت علم. علم حاصل یک تحول در تفکر انسان است اما الان به تحول در جیب صاحب علم تبدیل شده است. خرید و فروش مقاله اتفاق می‌افتد و آن مقاله ISI هم می‌شود. من علم تولید می‌کنم بعد برای اینکه از مزایای این مقاله بهره‌مند شوم باید پولی بدهم تا مقاله من انگلیسی شود که این خیلی خنده‌دار است. این چه تعریفی است که ما از علم داریم؟ به جای این که فکر کنیم، باید مقاله منتشر کنیم. ابوعلی سینا چند مقاله منتشر کرد؟ چه کسانی به سهروردی، فارابی، خیام، عطار، قیاس‌الدین جمشید کاشانی، اینشتین و ادیسون فشار آوردند که مقاله خودشان را منتشر کنند. این مسئله بزرگی است و حل آن عمدتا در حیطه برنامه مسئولان و برنامه‌ریزان است که نسبت به علوم‌انسانی دیدگاه خود را اصلاح کنند. باید عینکی به چشم بزنیم که واقعیت را به ما نشان بدهد.

وی در ادامه نگاه کاربردی را به جای نگاه ابزاری به علوم‌انسانی مطرح کرد و گفت: به عنوان نمونه‌ای از نگاه ابزاری به علوم انسانی، مثالی می‌زنم. وقتی در جلسه‌ای که می‌خواستند یک مجموعه آموزش عالی را به فلان شهرستان 40 هزار نفری بدهند و مخالفت و سوال مطرح می‌شد که چطور استاد برای این مجموعه آموزشی پیدا کنیم؟ جواب می‌دادند که «ادبیات فارسی و معارف و فلان استاد دیگر علوم‌انسانی که پیدا می‌شود . مسئله‌ای نیست». این یک نوع نگاه به علوم‌انسانی است.

معاون آموزش و پژوهش بنیاد سعدی به به دعواهایی که در زمینه ارتقا جامعه‌شناسی علوم‌انسانی ایجاد می‌شد، اشاره کرد و گفت: اگر توجه کنید به دعواهایی که در زمان تحول علوم‌انسانی ایجاد می‌شود سوالات زیادی برای شما مطرح می‌شود. سوال می‌شود که نمی‌توان با جامعه‌شناسی پاریس، جامعه تهران را اداره کرد. این حرف غلطی نیست. اما هنگام عملی شدن مخالفت مطرح می‌شود. می‌پرسیم که چرا مخالفت می‌کنید؟ و برای توضیح مخالفت خود باید کنفرانس ارائه دهند. «ما نمی‌توانیم با شاخص‌های جامعه غربی جامعه ایرانی را اداره کنیم.» اگر این حرف غلطی است راهکار ارائه دهید.‌

150 رشته دانشگاهی، امری فاجعه‌آمیز

وی با اشاره به اینکه رشته‌های علوم‌انسانی نه تنها رشته‌ای و میان‌رشته‌ای نیستند بلکه فرارشته‌ای هستند، گفت: رشته‌رشته کردن علم بدون اینکه بین این رشته‌ها ارتباط ایجاد کنیم، اشتباه است. باید به سمت پرورش معلم حرکت کنیم. ما در علوم، عالِم فراوان داریم؛ عالم به معنای کسی که دارای مدرک است اما معلم نداریم. نگاه رشته‌ای به علوم‌انسانی این مشکل را ایجاد کرده است. حروف واژه «علوم» به شکل تنها هر یک حروفی هستند که هیچ ارتباطی با هم ندارند و در نتیجه معنایی هم ندارند. به همین صورت نمی‌توان جامعه‌شناسی را از روان‌شناسی جدا حساب کرد.

صحرایی با بیان اینکه جهت‌گیری میان رشته‌ای به ظاهر اقدام خوبی است، بیان کرد: اما برای وضعیت کنونی ما جهت‌گیری میان رشته‌ای در وضع موجود یعنی فاجعه این رشته‌ها. از ابتدا باید میان رشته‌ای جلو می‌رفتیم در حالیکه ما در مقطع کارشناسی رشته‌های متنوع و گوناگونی تعریف می‌کنیم و سپس در مقطع بعدی رشته‌ها با هم ادغام می‌شوند.

وی افزود: 150 رشته دانشگاهی امری فاجعه‌آمیز است. مگر ما در حوزه علوم خود چقدر تخصص داریم؟ اما به هر حال این موضوع مثل آبی است که ریخته شده و نمی‌توان آن را جمع کرد. اما کار درست این بود که 10 الی 15 رشته دانشگاهی داشته باشیم که دانشجو از میان آنها انتخاب کنند. حوزه مطالعاتی ما عملکردی لوزوی اتخاذ کرده است. به این ترتیب که ابتدا رشته‌ها عام شده و بعد در مقطع کارشناسی‌ارشد خاص و سپس دوباره در مقطع دکتری عام می‌شود. کسی هم این مسئله را به چالش نمی‌کشد که این نوع تقسیم‌بندی از کجا نشئت گرفته است و قاعدتا بایستی خلاف این موضوع اتفاق بیفتد.

صحرایی دیگر سوالات و مشکلات این حوزه را دیدگاه خطی، نقطه‌ای و ترکیبی علوم به جای فرآیندی و تلفیقی بودن علوم و از هم گسیختگی پژوهش‌های فناورانه در علوم‌انسانی دانست.

وی به شرح یک مثال در حوزه نرم‌افزاری پرداخت و گفت: شما کافی است که یک جست‌وجوی ساده انجام دهید و ببینید که ما در برخی علوم تعداد بسیار زیادی نرم‌افزار تولید کرده‌ایم که هیچکس خبری هم از آن ندارد، مثل اقتصاد. اما جالب اینجاست که تمام این نرم‌افزارها صورت‌های تکمیل یافته همدیگر هستند. اما هنگام کار کردن با این نرم‌افزارها، هرکسی با نرم‌افزار خاصی کار می‌کند و هیچکس هم توجه نمی‌کند که همه اینها تحول یافته از هم هستند و می‌توان کاری کرد که همگی با یک نرم‌افزار واحد کار کنند.

صحرایی در همین رابطه خاطرنشان کرد: در علوم حسابداری نرم‌افزارهای حقوق، پاداش، اضافه کار و غیره هرکدام با دیگری متفاوت است، از طرف دیگر سند هر یک از این حساب‌ها نیز جداگانه و به صورتی متفاوت تنظیم می‌شود و از هر یک با مدیریتی متفاوت و به شکلی گوناگون استفاده می‌شود.

او با انتقاد از این مسئله ادامه داد: به این ترتیب، تمام کارهای ما به صورت جزیره‌ای پیش می‌رود و انرژی ما به جای این که روی یک کار متمرکز شود و آن کار با کیفیتی خوب انجام شود، روی چند کار مختلف تقسیم خواهد شد.

کاربرد علوم انسانی در کشور هنوز در ابهام

صحرایی با اشاره به اینکه اگر بخواهیم علوم‌انسانی در کشور ما تحول پیدا کند باید ابتدا این تحول را از نگاه خود نسبت به علوم‌انسانی ایجاد کنیم، بیان کرد: واقعا گله‌مند هستیم که حتی یک‌بار وزیر علوم نیز از میان کسانی که در حوزه علوم‌انسانی تحصیل کرده‌اند انتخاب نشده است.

وی گفت: ما معتقدیم علوم‌انسانی محور توسعه و باقی علوم ابزار توسعه‌اند. اگر ما محور را نادیده بگیریم، صاحب ابزارهایی می‌شویم که نقش مخرب آنها از نقش سازنده‌شان بیشتر است. مانند اتفاقی که در حال حاضر در کشور ما رخ داده است.‌ اخیرا مبحثی مطرح شده که باید علوم‌انسانی کاربردی و علوم‌انسانی محض وجود داشته باشد. این هم یک اصل رفتاری است به نام رفتار پاک کردن صورت مسئله. یعنی زمانی که نمی‌توانیم مسئله را حل کنیم، صورت مسئله را پاک می‌کنیم.

صحرایی اظهار امیدواری کرد که به زودی شاهد این اتفاق باشیم که علوم‌انسانی جایگاه خود را در کشور پیدا کند و توسعه متوازن علوم در کشور رخ دهد و اوضاع علم در کشور از وضعیت خطرناک کنونی خارج شود. ضمن‌آنکه در حال حاضر ما با انبوه بالای فارغ‌التحصیلان مواجه هستیم و نمی‌دانیم چه کنیم‌ و کسی هم مسئولیت این اقدام را بر عهده نمی‌گیرد.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبائی خاطرنشان کرد: مسئله ما پیش از آن که این باشد که دانشگاهیان ما در حوزه علوم‌انسانی کار کنند و پیش از آن که این باشد که علوم‌انسانی چقدر در جامعه کاربرد دارد، این است که نگاه ما به علوم‌انسانی از بالا به پایین است. نگاه ما باید یک نگاه تحول یافته مبتنی بر واقعیت علوم‌انسانی و ویژگی‌های آن باشد تا شتابان به خدمت علوم‌انسانی بیاییم.

صحرایی افزود: اگر علوم‌انسانی در مسیر قرار بگیرد که خیلی هم خوب و اگر نه ما از فناوری‌ها به دلیل ماهیت صفر و یکی آنها گریزانیم و از آن‌ها. فکر می‌کنیم اگر در علوم‌انسانی از فناوری‌ها استفاده کنیم، خراب بودن کار ما را نمایش می‌دهد. در حالی که معتقد هستم این اتفاق خوبی است که فناوری نه تنها صفر و یک یلکه بین آنها را که 99 عدد دیگر هم هست را می‌بیند. فناوری‌ها باید از درون علوم‌انسانی بجوشند تا بتواند علوم‌انسانی را متحول کنند.

در ادامه این همایش ناصر باقری‌مقدم، معاونت برنامه‌ریزی و سیاست‌گذاری ستاد راهبری اجرای نقشه جامع علمی کشور، گفت: در جریان استعدادهای برتر دانشجویی گفتم، سیاست‌هایی را طراحی کردیم که در تهیه آنها دانشگاه علامه طباطبائی مشارکت داشته است. این سیاست‌ها آماده شده است و در مرحله تصویب است.

وی اظهار کرد: ستاد نقشه ذیل شورای عالی انقلاب فرهنگی است و پنج سال از فعالیت آن می‌گذرد. این ستاد یک شورای تصمیم گیری دارد که سه نفر از وزرا، دو نفر از نمایندگان مجلس، چهار نفر از اعضای شورای عالی، معاون علمی ریاست جمهوری، رئیس نمایندگی نهاد رهبری و نماینده حوزه علمیه هستند و آنها هستند که در این شورا تصمیمات نهایی را می‌گیرند.

باقری‌مقدم گفت: در زیرمجموعه این شورا دبیرخانه‌ای وجود دارد که با سه معاونت کار می‌کند. معاونت سیاست‌گذاری، اداری‌سازی و معاونت پایش که من از قسمت معاونت سیاست‌گذاری در خدمت شما هستم.

وی بیان کرد: از من سوال می‌کنند که اولویت‌های کشور را چه کسی تعیین می‌کند و جوابی که من معمولا در جلسات می‌دهم این است که ظاهر این جلسات که از بالا به پایین تحریک می‌شود. در همه کشورهای دنیا و همه جوامع نیروهای ذی‌نفع هستند که یک اولویت را تبدیل به یک اولویت می‌کنند.

باقری‌مقدم در همین رابطه تصریح کرد: بنابراین اگر علوم‌انسانی در کشور ما هنوز به شکل یک اولویت قرار نگرفته است، بخشی از این موضوع متاثر است از من و شمایی که در این عرصه تحصیل کرده و فعالیت می‌کنیم. طبیعتا سایرین تلاش و ترویج می‌کنند و کاربردی بودن‌شان را به مخاطب و سیاست‌گذارن نشان می‌دهند.

وی کسانی که در حوزه علوم‌انسانی فعال‌تر با مسائل برخورد می‌کنند را تشویق کرد و گفت: در ستاد نقشه جامعه علوم‌انسانی کشور تعداد زیادی از دانشگاه‌ها که عمدتا دانشگاه‌های فنی بوده با این ستاد همکاری می‌کنند و درگیر سیاست‌ها در تدوین این اسناد هستند.

باقری‌مقدم اذعان کرد: از عزیزان حوزه علوم‌انسانی در دانشگاه علامه طباطبائی دعوت می‌کنم که به کمک ما بیایند و در بحث تولید اسناد و سیاست‌های مورد نیاز توسعه علوم‌انسانی در کشور همکاری کنند.

در این همایش دکتر زهرا جامه‌بزرگ، مدیر نظارت و ارزیابی معاونت فرهنگی دانشگاه علامه طباطبائی و جمعی از استادان و دانشجویان از دانشگاه‌های مختلف حضور داشتند.

گفتنی است این همایش با همکاری معاونت فرهنگی اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی، موسسه هدایت فرهیختگان جوان و چند مرکز دانشگاهی و علمی برگزار شد.