باید با زبان ایران فرهنگی به سراغ گفت‌وگو برویم

نشست تخصصی پیش‌همایش گفت‌وگوی فرهنگی ایران و افغانستان 11 آبان ماه در پژوهشکده فرهنگ پژوهی دانشگاه علامه طباطبائی برگزار شد.

به گزارش عطنا، این همایش با همکاری «پژوهشکده فرهنگ پژوهی دانشگاه علامه طباطبائی»، «انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان» و «دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی دانشگاه علامه طباطبائی»، با هدف افزایش تعاملات فکری و فرهنگی میان دو کشور آذرماه سال جاری برگزار خواهد شد.

دکتر فائز دین‌پرست دبیر علمی همایش، هدف از برگزاری همایش را طرح مسئله پیرامون این موضوع دانست و تأکید کرد: ما به دنبال برگزاری یک همایش با شیوه‌های معمول نیستیم، هدف ما در گام نخست شفاف شدن صورت مسئله، شناسایی مسئله و تبدیل موضوع افغانستان به یک مسئله دانشگاهی برای خودمان است.

دین پرست درباره ضرورت ایجاد یک نگاه منسجم برای گفت‌وگو با ایران گفت: گفت‌وگوی داخلی در ایران و تعیین یک نگاه واحد و منسجم در مورد مسائل همه فارسی زبانان از جمله کشور افغانستان ضرورت بالایی دارد. این موضوع یک گسست تاریخی و نگرشی نیست که صرفا در مورد ایران و افغانستان است؛ بلکه ما این گسست را حتی در مرزهای ایران سیاسی مشاهده می‌کنیم.

وی اضافه کرد: نکته حائز اهمیت این است که نمی‌توان منتظر ماند تا اتفاقی مثبتی رخ دهد و بعد از آن، کاری ترتیب داد. هدف همایش نیز این است که با وجود تمام مشکلات و مسائل به عنوان متغیر برون‌زا، تلاش ما بهبود این شرایط است. ما می‌خواهیم فعالیت‌های دانشگاه در این راستا عمل کند و دانشگاه علامه طباطبائی به این مسئله ورود کند.

خانم دکتر اشرفی، فعال فرهنگی در زمینه مسائل افغانستان دیگر مهمان این نشست، ضمن تشکر از توجه دانشگاه علامه طباطبائی به این موضوع، تأکید کردند که باید برای این مسئله کرسی‌های متعدد دانشگاهی تعریف شود.

ما دچار نوعی اختلال در حوزه سیاست خارجی هستیم

دکتر سیاوش شهریور، مدیرکل دفتر اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران از دیگر اعضای این نشست با بیان اینکه ما دچار نوعی اختلال در حوزه سیاست خارجی هستیم، گفت:این اختلال ما را هم خراب کرده است. ما قبل از اینکه به خانه خودمان فکر کنیم به دیگری فکر می‌کنیم. وقتی قصه‌ زال و رودابه، رستم و سهراب و داستان عاشقانه تهمینه را می‌خوانم، می‌بینم ما از آوردگاه تمدنی و امنیتی دور شدیم. به نوعی دچار خطای استراتژیکی در بلندمدت شدیم که بعدها صدایش در می‌آید.

وی افزود: چه کسی باور می‌کند در بخارا و قونیه هیچ کس زبان فارسی نمی‌داند. دکترین سیاست خارجی فعلی ما را به این چاه انداخته است. متاسفانه افراد تحصیل کرده و دانشگاهی نیز دچار همین رویکرد اشتباه هستند. ما دچار بحرانی درونی هستیم و این غفلت تاریخی را چه کسی در آینده باید جواب دهد؟

شهریور در پایان سخنانش بیان داشت: هیچ یک از گروه‌های مرجع اجتماعی، مذهبی، روشنفکران و فعالان حوزه شهروندی به صورت عملیاتی وارد این حوزه نشدند. در سایه این غفلت، به عنوان مثال می‌توان به عدم تاسیس حتی یک NGO مشخص برای پرداختن به امور افغانستانی‌های مهاجر در ایران اشاره کرد. اما با این حال جای افتخار دارد که در مدارس ایران، بیشترین دانش‌آموز افغانستانی تحصیل می‌کنند.

نیازمند کارهای فرهنگی فراوانی هستیم

دکتر داود اسپرهم عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات گفت: سیاست‌های کشور ما در این موارد یکپارچه نیست. نمایندگان کشورهای همسایه ایران، بارها به عدم توجه ایران، به کشورهای همسایه خود اشاره داشتند.

عضو هیئت علمی دانشکده ادبیات یادآور شد: وقتی به شهر باکو سفر می‌کنید، احساس نمی‌کنید که در کشور بیگانه هستید. بلکه تصور می‌کنید که به یکی از شهرهای شمال غربی ایران سفر کردید. این شباهت فرهنگی بالای کشورهای همسایه را می‌رساند. اما متاسفانه همسایگان ما خیلی پذیرای ما نیستند. چرا که تصور عمومی بر این است که مردم کشوری غریبه، سعی بر نفوذ در کشور میزبان دارند. درحالی که ما نیازمند نفوذ نیستیم و با این کشورها هم‌فرهنگ هستیم.

وی در ادامه بیان داشت: اولین گام حرکت رو به جلو برای رسیدن به تعامل آن است که بفهمیم مردم افغانستان چه تصویر و ایماژی از ما دارند. باید دریابیم آنها چه تصوری از ما در ذهن دارند. ما می‌دانیم که مردم افغانستان معتقدند مردم ایران به تاریخ کشور خود توجه نمی‌کنند. به عنوان مثال برای برگزاری همایش مولانا در دانشگاه مجوز صادر نمی‌شود. آنها با بدبینی، نیت کشور ایران را، رسیدن به اهداف سیاسی کشور خود می‌دانند و اعتقاد بر این دارند که تمام کارهای کشور ما، صورتی ظاهری دارد و بدون محتوا است.

اسپرهم با تاکید بر ضرورت گفت‌وگو بین ایران و افغانستان گفت: باید کارهای فرهنگی زیادی انجام دهیم و بتوانیم با آنها به تعامل برسیم. سالانه ده‌ها کنوانسیون در افغانستان برگزار می‌شود که در هیچ از آن‌ها کشور ایران دعوت نمی‌شود.

وی در ادامه به ضرورت سرمایه‌گذاری بر زدودن بار منفی کلمه افغان‌ها در ایران پرداخت و اظهار کرد: یکی از کارهای کلیدی که رسانه‌های ما، به ویژه رادیو و تلویزیون جمهوری اسلامی باید انجام دهند، زودن بار منفی واژه «افغان» است.

کارهای دانشگاه علامه طباطبائی در کشور افغانستان بازخورد خوب و تاثیرگذاری داشته است

در ادامه این نشست دکتر ماندانا تیشه‌یار، عضو هیئت علمی روابط بین‌الملل گفت: از سال 2011 نگاه امنیتی-سیاسی ما به افغانستان باعث شده است که نه تنها در حوزه فرهنگی موفقیتی نداشته باشیم بلکه در حوزه تجارت نیز تاجران ما نتوانند موفق شوند.

استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی با اشاره به بیانات سفیر ایران اظهار داشت: کارهای هر چند کوچکی که دانشگاه علامه طباطبائی در کشور افغانستان انجام داده است، بسیار تاثیرگذار بوده و انعکاس خوبی در رسانه‌های افغانستان یافته است.

وی با اعلام اینکه هم اکنون شش دانشجوی افغانستانی در دانشکده بیمه اکو دانشگاه علامه طباطبائی مشغول به تحصیل هستند، بیان کرد: دانشگاه علامه طباطبائی مشتاقانه از حضور دانشجویان افغانستانی در این دانشگاه استقبال می‌کند. به عنوان مثال، طی مکاتباتی که با دانشگاه کابل داشتیم خواستار معرفی دانشجویان برتر این دانشگاه چهت اقدام بای بورسیه تحصیلی آنان شدیم و نیز در حال مذاکره با وزارتخانه هستیم تا 50 نفر سهمیه بورسیه از سقف 500 نفر  در کل دانشگاه‌های کشور، به دانشگاه علامه اختصاص یابد.

او در پایان با اشاره به فعالیت‌های فرهنگی متعددی که دانشگاه علامه در افغانستان انجام داده است، گفت: به دلیل اقدامات موثر دانشگاه در کشور افغانستان،  از دانشگاه علامه طباطبائی در این کشور همسایه به نیکی یاد می‌شود. به طور مثال 15 نفر از خبرنگاران افغانستانی در دانشکده ارتباطات علامه طباطبائی دوره خبرنگاری گذراندند که قطعا این دوره در قلم آن‌ها و سپس مخاطب، تاثیر خواهد داشت.

ما از مردم افغانستان قدرشناسی و مهمان‌نوازی آموختیم

در ادامه معاون دانشجویی دانشگاه علامه به موضوع رابطه دو طرفه ارتباط و یادگیری اشاره کرد و اظهار کرد: نباید تصور بر این باشد که ما صرفا ما آموزش می‌دهیم و مردم افغانستان چیزی برای یاد دادن به ما ندارند. در تعاملاتی که با این مردم داشتیم، آداب ارزشمندی همچون قدرشناسی و مهمان‌نوازی را آموختیم.

او با اشاره به محدودیت مالی دانشگاه عنوان کرد: به دلیلمحدودیت‌های مالی دانشگاه شاید قادر به برگزاری دوره‌های بلندمدت نباشیم اما در گذشته چند دوره‌ کوتاه مدت برگزار کردیم و انجام مجدد چنین دوره‌هایی در آینده نیز در برنامه‌های دانشگاه علامه است.

سلیمی بجستانی یکی از مشکلات اساسی در برقراری صحیح ارتباط فرهنگی با افغانستان را تعدد مجاری تصمیم‌گیری در این امر دانست و گفت: دانشگاهیان باید بدون توجه به سیاستمدارن کار خودشان را انجام دهند. چرا که دانشگاهیان رسالت تربیتی و فرهنگی جامعه را بر عهده دارند.

او در باره سرفصل‌های همایش گفت: در این سفرفصل‌ها به موضوع تربیت کمتر توجه شده است. همچنین در کنار توجه به زبان فارسی به هنر کمتر توجه شده است.

با نگاه فراملی می‌توان به ایران فرهنگی رسید

در ادامه علی انتظاری با اشاره به اهمیت گفت‌وگو و تعامل عنوان کرد: باید هم‌زمان به ظرفیت گفت‌وگو و نیز موانع و چالش‌های آن توجه کنیم. به عنوان مثال تاریخ مشترک خاستگاه اساطیر فارسی‌زبانان که امروزه افغانستانی محسوب می‌شوند، از ظرفیت‌های خوب گفت‌وگو هستند، در مقابل تحقیر برخی از افغانستانی‌ها در ایران که یک تجربه تلخ است از موانع گفت‌وگو است.

عضو هیئت علمی دانشگاه علامه در ادامه بیان موانع گفت‌وگو به موضوع نفوذ فرهنگی پرداخت و اظهار کرد: رسانه‌های غربی موضوع نفوذ فرهنگی ایران را برجسته می‌کنند اما باید با تاکید بر ایران فرهنگی، بر یکسانی فرهنگ ایران و افغانستان تاکید کنیم.

انتظاری با انتقاد از نگاه ملی‌گرایانه به مسائل گفت: متاسفانه به اغلب مسائل نگاه ملی داریم. این درحالی است که جریان‌های فراملی تاثیرگذارتر هستند. امروزه می‌بینیم که اغلب پدیده‌های روز، فراملی شده است. مثل اقتصاد و حتی اربعین امام حسین(ع). بنابراین نباید مرزهای اعتباری مانع گفت‌وگوی فرهنگی شود.

او در پایان درباره ارتباط متقابل گفت: باید از استادان و دانشجویان افغانستانی دعوت کنیم تا با گفت‌وگو بتوانیم به شناخت و تصویر ما از افغانستان کمک کنیم. چرا که با تعامل و گفت‌وگو می‌توان تصویرهای اشتباه را اصلاح کرد.

در ادامه دکتر بهمنی با بیان اینکه مفاهیم و اندیشه‌های فلسفی مشترکی بین ایران و افغانستان وجود دارد، گفت: نباید صرفا به فارسی زبانان افغانستان متمرکز شویم بلکه باید تمرکز ما بر روی غیر فارسی زبانان باشد. چرا که این ارتباط فرهنگی ما را فرا زبانی می‌کند و این نیز به نوبه خود کمک کننده به حل مسائل زبانی در افغانستان خواهد بود.

وی درباره تقویت سرفصل‌های همایش اظهار کرد: جایگاه مهاجران افغانستان در ایران، نقش زن در دستگاه‌های سیاسی افغانستان، نقش نفوذ روحانیت شیعه و نقش ایران در بازسازی فرهنگی افغانستان باید در این سرفصل‌ها گنجانده شود.

دکتر بهمنی در بخش پایانی سخنانش تشریح کرد:ایران در زمانی که تازه انقلاب کرده و کشوری جنگ‌دیده‌ بود، پذیرای مردم همسایه خود بود. ما در شرایط کشورهای اروپایی همچون سوئیس و فرانسه نبودیم و با این حال میزبان حدود سه میلیون شهروند افغانستانی شدیم.  این در حالی است که هیچ کشور اروپایی بیش از صد هزار افغانستانی نپذیرفته است.

دکتر ابوالفضل دلاوری نیز با بیان اینکه باید به جنبه‌های عینی فرهنگ پرداخته شود گفت: عنوان‌ها و سرفصل‌ها گاه ذهنی و کلی و گاه نخبگانی است، در حالی که در این سطح هر دو طرف تاحدودی باهم تفاهم دارند و ما باید به سمت توده‌ها و بدنه مردمی و موضوعاتی چون توریسم توجه کنیم.

تشکیل NGOها، راهکار موثر رسیدن به تعامل و گفت‌وگو

دین پرست در جمع‌بندی پیشنهادها گفت: پیشنهادهای مطرح شده تاکید ویژه‌ای دارند بر ورود NGOها به موضوعات مهمی همچون مهاجران افغانستانی در ایران و تهران، ظرفیت فعالیت‌های هنری، تعلیم و تربیت در آموزش و پرورش، تاسیس توسعه افغانستان‌شناسی، تدریس موضوع افغانستان در مقاطع مختلف، موضوع زنان در افغانستان و نهادهای مدنی در قدرت افغانستان که تمام این موضوعات می‌توانند محور گفت‌وگو باشند.

او با تاکید بر اینکه موضوعات فراخوان با هم فکری انستیتو مطالعات استراتژیک افغانستان نگارش شده، وعده داد: مسائل مورد تأکید نشست پیش‌همایش در مذاکره با نویسندگان مقالات و دوستان افغانستانی برای همایش اصلی پیگیری شود.

در پایان دکتر سیدابراهیم سرپرست سادات، دبیر اجرایی همایش به خبرنگار عطنا گفت: مهلت ارسال مقاله برای این همایش تا آخر آبان 1395 تمدید شده است. علاقمندان به شرکت در همایش می‌توانند مقالات خود در مورد تمامی مسائل مرتبط با گفت‌وگوی فرهنگی ایران و افغانستان را به نشانی دبیرخانه این همایش ارسال کنند. از تمامی ایده‌ها و پیشنهادهای مرتبط با گفت‌وگو، حتی خارج از چارچوب محورهای اعلام شده، استقبال می‍‌شود.

او محورهای این همایش را این چنین برشمرد: «ارزش‌های فرهنگی مشترک جوامع ایران و افغانستان»، «تحلیل تاثیر متقابل فرهنگی ایران و افغانستان (هنر کلاسیک، ادبیات، آداب و رسوم و …)»، «روابط فرهنگی میان ایران و افغانستان در دوران معاصر»، «تحلیل فرصت‌ها و موانع موجود برای گسترش همکاری‌های فرهنگی ایران و افغانستان»، «بین‌المللی سازی آموزش عالی و بررسی حوزه‌های همکاری‌های ایران و افغانستان»، «مفاهیم و اندیشه‌های فلسفی مشترک درمیان نخبگان فکری ایران و افغانستان»، «نقش زبان در همگرایی فرهنگی ایران و افغانستان»، «پیشینه تاریخی و روابط فرهنگی ایران و افغانستان»، «باستان شناسی و پاسبانی از میراث فرهنگی مشترک ایران و افغانستان»، «ظرفیت‌های همکاری‌های رسانه‌ای ایران و افغانستان»، «همکاری‌های فرهنگی ایران و افغانستان در سطح منطقه‌ای» و «همکاری‌های فرهنگی ایران و افغانستان در سطح جهانی».

با گزارش تصویری این رویداد همراه باشید: