نوسازی فرهنگی براساس ارتباطات اتفاق می‌افتد

دکتر اسدی، عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی گفت: فرهنگ مطابق با گذر زمان تغییر می‌کند و یکی از عوامل نوسازی فرهنگی تحول جوامع انسانی است که براساس ارتباطات اتفاق می‌افتد.

به گزارش عطنا به نقل از مهر، برنامه گفت‌وگوی فرهنگی با موضوع «نوسازی فرهنگی، بایدها، نباید و جهانی شدن» با حضور عباس اسدی عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی و حسین خزایی عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگی و اندیشه اسلامی روی آنتن رادیو گفت‌وگو رفت.

در ابتدای این برنامه، خزایی درباره مفهوم نوسازی فرهنگی گفت: نوسازی فرهنگی به ویژگی‌های فرهنگ باز می‌گردد. فرهنگ یک مفهوم عام و یک مفهوم خاص دارد؛ یعنی فرهنگ به عنوان دستاورد فنی و معرفتی انسان در تمام جوامع شناخته می‌شود اما در جوامع کوچک به صورت ساده یا پیچیده وجود دارد. با وجود عام بودن، فرهنگ هر گروه، اجتماع و خرده فرهنگی خاص است.

خزایی ادامه داد: در معنایی دیگر فرهنگ متغیر اما ثابت است؛ یعنی تمامی پدیده‌های اجتماعی متناسب با مقتضیات زمان و مکان، نیازهای اجتماعی، اختراعات، تجربه و مهاجرت‌ها دستخوش تغییر و تحول می‌شود اما وجه ثابتی در این میان وجود دارد. این فرهنگ در مهاجرت هایی که از فرهنگ‌های مختلف صورت می‌گیرد، ممکن است عناصری را بپذیرد و دفع کند یا بخش هایی از آن نیاز به ترمیم داشته باشد.

وی با اشاره به اینکه برخی از فولکلورهای ما شاید به فرهنگ اسکیموها برمی گردد، عنوان کرد: اسکیموها معتقدند انسان‌ها دو جزء اسمی و جسمی دارند و مثل ما که می‌گوییم روح غیرقابل تغییر است، آن‌ها نیز معتقدند جزء اسمی انسان‌ها تغییر نمی کند. این مسئله هیچ پیش زمینه معرفتی در فرهنگ ما ندارد اما در ادبیات عامیانه ما چیزی با این مضمون دیده می‌شود. به عنوان مثال کسی که می‌خواهد کار شاقی انجام دهد، به او می‌گویند: «اگر بتوانی این کار را انجام دهی اسمم را عوض می‌کنم» و این برگرفته از این فرهنگ است.

عضو هیئت علمی پژوهشگاه فرهنگی و اندیشه اسلامی خاطرنشان کرد: فرهنگ شرق و غرب در دوره ای بنا به اقتضائات قدرتی از شرق به غرب منتقل می‌شد و در زمان حاضر این معادله معکوس است. برای نجات فرهنگ نیازمند مهندسی فرهنگی هستیم؛ چون فرهنگ چنداضلاعی است که تنها بخشی از آن در قالب مولفه‌های مادی می‌گنجد اما بخش بزرگ آن مانند کوه یخ در طبقه‌های زیرین حیات فرهنگی نهفته است.

خزایی یادآوری کرد: توصیف لایه‌ای علت‌ها به این قائل است که مسائل اجتماعی و فرهنگی بخش رویی و زیرین دارند و سه چهارم آن از قبیل اسطوره‌ها و مباحث اجتماعی جزو لایه‌های پنهان هستند. هنگام مهندسی فرهنگی حتما باید به این لایه‌های فرهنگی توجه کنیم.

وی با اشاره به اینکه در مباحث فرهنگی، مباحث فرهنگ پیشرو و پیرو داریم، افزود: لزوما فرهنگ پیشرو به معنای فرهنگ غنی، والا و متعالی نیست و چه بسا ضعیف باشد اما ممکن است شیوه انتقال به قدری زیبا باشد که ما خواهان آن فرهنگ غیرمتعالی باشیم. نوع رسانه ای کردن این فرهنگ‌ها ممکن است بدون داشتن پشتوانه معرفتی آن‌ها را تبدیل به فرهنگ پیشرو کند.

در ادامه عباس اسدی در توصیف مفهوم فرهنگ گفت: فرهنگ مجموعه ای از ارزش ها، آداب و رسوم و سنن است که در تمام جوامع وجود دارد و از جامعه ای به جامعه دیگر متفاوت است.

وی افزود: فرهنگ مطابق با گذر زمان تغییر می‌کند و یکی از عوامل نوسازی فرهنگی تحول جوامع انسانی است که براساس ارتباطات اتفاق می‌افتد. این ارتباطات ممکن است مستقیم، غیر مستقیم یا از طریق رسانه‌ها باشد و هرچه قدر مبادلات فرهنگی بیشتر باشد ممکن است آداب و رسوم تحت تأثیر قرار گیرند. وقتی یک فرد روستایی به شهر می‌آید و با آداب و رسوم شهر آشنا می‌شود، هنگام بازگشت ممکن است تحت تأثیر آداب و رسوم شهر باشد.

عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه نوسازی فرهنگی ناشی از ارتباطات بشری است، توضیح داد: نوسازی فرهنگی یعنی اینکه بتوانیم فرهنگی را به روز و کارامد کنیم. اکثر اوقات فرهنگ را به روز می‌کنیم اما کارامد نمی شود.

وی با ذکر مثالی ادامه داد: ممکن است در کشوری فردی با لباس نامناسب به خیابان بیاید و بخواهیم در کشورمان پیاده کنیم اما با آداب و رسوم ما هماهنگ نیست. هر زمان از مدرنیته صحبت می‌کنیم، بیشتر مفهوم اقتباس فرهنگ از غرب به فکرمان می‌آید اما این اقتباس می‌تواند از شرق هم باشد.

اسدی در رابطه با مبحث تبادل فرهنگی گفت: وقتی جوامع فرهنگ خود را صادر و از جوامع دیگر وارد می‌کنند، تبادل مساوی است اما زمانی این تبادل فرهنگی به گونه ای باشد که فرهنگ کشور مقابل را نپذیریم، امپریالیسم و سلطه فرهنگی اتفاق می‌افتد که رسانه یکی از ابزارهای آن است.

عضو هیئت علمی ارتباطات دانشگاه علامه طباطبائی گفت: در نوسازی فرهنگی تبادل فرهنگی صورت می‌گیرد که در اکثر اوقات فرهنگ از کشوری وارد می‌شود و سعی در نهادینه کردن خود و از بین بردن ارزش‌های فرهنگی کشور مقصد دارد. به عنوان مثال، ولنتاین کشورهای اروپایی در کشورمان نهادینه شده اما به مولفه‌های فرهنگی خودمان توجه نشده است.

برنامه گفت‌وگوی فرهنگی شنبه تا چهارشنبه ساعت ۲۰ روی آنتن شبکه رادیویی گفت‌وگو می‌رود.