کمره نامه منتشر شد / گزارشی ناب از پژوهشی مردم شناسانه

کمره نامه، کتاب جدید دکتر مرتضی فرهادی است که امروز سه شنبه در بیست و نهمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران رونمایی می شود. این کتاب به بررسی هشت «ریز مردم نگاری» از فرهنگ فرادادی مردم کمره در شهرستان خمین می‌پردازد.

کمره‌نامه کتابی در 570 صفحه با قطع وزیری است که توسط دکتر مرتضی فرهادی، استاد گروه پژوهشگری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبائی نوشته شده است.

مرتضی فرهادی استاد تمام مردم‌شناسی گروه پژوهشگری دانشگاه علامه طباطبائی است که در حال حاضر سردبیری فصلنامه علمی- پژوهشی علوم اجتماعی و نیم‌سالنامه دانش های بومی ایران دانشگاه علامه طباطبائی را به عهده دارد.

برخی از آثار برگزیده این مؤلف «فرهنگ یاری‌گری در ایران» ، «موزه هایی در باد» و «واره؛ نوعی تعاونی سنتی کهن و زنانه در ایران، درآمدی به مردم‌شناسی و جامعه شناسی تعاون و مشارکت مردمی» است.

اثر جدید وی که چاپ انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی است، با قیمت 80 هزار تومان عرضه می‌شود که در نمایشگاه کتاب امسال قابل تهیه است.

کمره‌نامه به بررسی هشت «ریز مردم نگاری» از فرهنگ فرادادی مردم کمره (شهرستان خمین) می‌پردازد و در دو ضمیمه با عنوان «اسناد سور و سوگ» و «جوغاسم: گیاه شناسی مردمی و گلخوشناسی گونه‌ای» نوشته شده است.

این کتاب بخشی از یک تک‌نگاری میان رشته‌ای چند هزار صفحه‌ای از ناحیه غریبی در تاریخ و جغرافیای تاریخی و پهنه کوچکی از سینه فراخ فرهنگ و تاریخ دیرینه مردم ایران است. اما با شگفتی در چهل سال گذشته این منطقه آغازگر تاثیرات و تغییرات سیاسی- اجتماعی در ایران و خاورمیانه فارغ از هرنوع قضاوت ارزشی درباره آن بوده و امواج آن تا دورتر کرانه ها نیز رسیده است.

کار پژوهشی کمره‌نامه از نوروز 1347 با جدیت شروع و در سال 1348 نخستین مقاله آن «کبوتر خانه های کمره» که فصل نخست کتاب حاضر اسلامی است ادامه یافته و حداقل اگر این «به راه بادیه رفتن» تا نوروز 1397 به پایان برسد نیم قرن بخشی از عمر مؤلف را به خود اختصاص داده است.

با این همه مؤلف به درستی می‌پندارد که بیستون کمره را نه من، که عشق به پدر و زادگاه پدری کنده است و تنها شهرت نداشته اش به ناحق نصیب فرهاد شده است.

کتاب حاضر کوشیده است که نمونه هایی از مناظر نادیده و یا کمتر دیده شده فرهنگ مردم این ناحیه را برای نخستین بار و بادقت و وسواس «ریز مردم نگاری» با مردم‌نگاران و مردم‌شناسان و ایران‌شناسان... و بازمانده و یادگار خوانندگان داننده و رنج بردار ایران در میان نهد.

خوانندگانی که روز به روز کمیاب‌تر می‌شوند و هم به اندازه کمیابی و نایابی ارجمندند و همچون نوشداروی سهرابی برای تندرستی و برومندی جوانان ایرانی دربایست است.

لازم به ذکر است که این کتاب در هشت فصل به همراه دو ضمیمه منتشر می‌شود. فصل اول این کتاب در خصوص کبوترخانه های کمره است که به توصیف کبوترخانه‌های کمره و زمینه های مساعد فرهنگی پیدایی آنها می‌پردازد.

فصل دوم این کتاب در ارتباط با فرهنگ آب وهوایی در کمره است و به بررسی واژگان و اصطلاحات، آئین ها و باورها و تقویم آب وهوایی در فرهنگ و گویش کمره‌ای می‌پردازد.

در فصل سوم «وره» به عنوان حق و وظیفه‌ای برای زنان این منطقه مورد واکاوی قرار می‌گیرد و به این نکته اشاره می‌کند که از آنجایی که برخی از فعالیت های مربوط به پرورش دام ها و همه کارهای مربوط به تولید فرآورده های شیری و واره به دست زنان انجام می‌گیرد، پس دور نیست که زنان در کارهای واره و عواید احتمالی آن برای خود حقوقی قائل باشند و نوعی آزادی اقتصادی را درآن جستجو کنند.

فصل چهارم و پنجم این کتاب به ترتیب گویای مشک سازی و مشک زنی در کمره و ترانه های کار مشک زنی در روستاهای کمره است.

هم چنین قابل ذکر است که فرهنگ ماکیان‌داری (پرندگان) در روستاهای کمره از مباحثی است که فصل ششم این کتاب به آن اختصاص دارد و به تبیین و تحلیل نظریات در پیشینه ماکیانداری به طور خاص در این روستا می‌پردازد و در جستجوی زمینه های دینی ماکیانداری در آنجاست.

در بخش دیگری از این کتاب تحت عنوان گیاه‌مردم‌نگاری، گیاهان خودروی کمره، گیاه‌مردم‌شناسی شاخه‌ای از حوزه دانش ها و فن آوری های سنتی است که آن را با نام های دانش سنتی، دانش قومی، علم مردمی، علم قومی، علم محلی، علم سنتی، علم روستایی و ..نام گذاری کرده اند. این مطالب بخش هفتم از کتاب کمره‌نامه ار به خود اختصاص داده است.

در پایان این کتاب ترانه کمیاب سال گرانی ( روایت کمره ای) به دنبال واکاوی این جریان است که کار مردم‌نگاری نوعی گزارش کشف واقعیت قلمداد می‌شود یا نوعی خلق؟ این بخش از کتاب به تحلیل دیدگاه های نویسندگان پست مدرن اختصاص دارد و به نفی تمایز بین مردم نگاران و مردم مورد مطالعه آنها می‌پردازد و تحلیل یک واقعیت مستقل و منفک را رد می‌کند و معتقد است که مردم نگاران موضوع مورد مطالعه را کشف نمی‌کنند بلکه آن را خلق می‌کنند.