اقتصاد مقاومتی، تاب‌آوری در کنار فرصت

در سال‌های اخیر با شدت گرفتن تحریم‌های یک جانبه غرب علیه ایران اصطلاح «اقتصاد مقاومتی» به ادبیات اقتصادی کشور اضافه شد که برای نخستین بار در شهریور سال 1389 در دیدار رهبر معظم انقلاب با کارآفرینان مطرح شد. البته این اصطلاح پیشینه خاص خود را دارد و در سطح جهانی از آن با عنوان تاب‌آوری یاد می‌شود. به این معنا که یک کشور تا چه اندازه می‌تواند در مقابل شوک‌ها و فشار اقتصادی دشمنان تاب بیاورد.

مسلماً هر اقتصادی بسته به پتانسیل‌های موجود تا حد معینی توان تاب‌آوری در برابر فشارهای خارجی دارد و هر قدر این توان تاب‌آوری بیشتر باشد برپاتر خواهد بود و کلید این تاب‌آوری همان اقتصاد مقاومتی عنوان شده از سوی رهبر معظم انقلاب است. اما غیر از مقاومت یک مفهوم دیگر نیز در واژگان اقتصاد مقاومتی نهفته است که به آن دو بعد می‌دهد.

مفهوم دوم همان استفاده از فرصت ایجاد شده در زمان فشار است. اکنون جنبه دوم اقتصاد مقاومتی برای ما مهمتر از مقاومت محسوب می‌شود که فرصت رهایی از اقتصاد نفتی و وابستگی شدید به واردات از آن جمله‌اند. اما سؤال اینجاست که چگونه از فرصت ایجاد شده به سبب تحریم استفاده کنیم؟
به تصور من باید بیش از هر چیز زوایای اقتصاد کشور شناسایی شود. قطعاً در اقتصاد ما پتانسیل‌های نهفته بسیاری وجود دارد که تمرکز روی آن‌ها می‌تواند کمک شایانی به تحقق اقتصاد مقاومتی هم از وجه مقاومت و هم از نظر استفاده از فرصت بکند. به عنوان مثال دانشگاه‌ها و مراکز علمی کشور که اکنون از پتانسیل بسیار خوبی در سطح جهان و منطقه برخوردار است می‌تواند تضمین‌کننده رشد و شکوفایی کشور باشد. می‌توان از علم در دانشگاه‌ها تولید را رونق بخشید و ثروت ایجاد کرد. همان‌طور که رهبر معظم انقلاب از شرکت‌های دانش‌‌بنیان و دانشگاه‌ها به عنوان یکی از بهترین مظاهر و از مؤثرترین مؤلفه‌‌‌های اقتصاد مقاومتی و جاده‌‌ باز و امیدبخش یاد می‌کنند.
البته اقتصاد مقاومتی تنها در دانشگاه‌ها خلاصه نمی‌شود بلکه جامعه، صنعت، بخش‌های مختلف اقتصاد از نفت تا کشاورزی را در بر می‌گیرد. تمام این موارد را می‌توان به وضوح در 24 بند ابلاغ شده از جانب رهبرمعظم انقلاب دید که محور آن‌ها مقاومت به واسطه افزایش تولید بر پایه دانش، افزایش سرمایه گذاری، صادرات، بهره‌وری، همچنین کاهش واردات و مدیریت مصرف و... است. اما در شرایط فعلی اگر قرار است از فرصت نهفته در مفهوم اقتصاد مقاومتی استفاده کنیم بیش از هرچیز نیازمند وصل کردن ظرفیت دانشگاه به صنعت هستیم.

تا زمانی که از سرمایه فکری کشور استفاده نشود افزایش تولید، رقابت و صادرات رخ نخواهد داد. اما این امر الزاماتی نیز دارد. بالطبع اقتصاد دانش بنیان در کشور ما رقم نخواهد خورد مگر آنکه شاهد مبارزه با فساد و رانت جویی، کوچک شدن دولت، شفافیت سیاست‌های پولی و مالی و سوق دهی آن‌ها به سمت خدمت به تولید و استفاده از پتانسیل‌های مالیاتی باشیم. باید شرایطی فراهم کنیم که خصوصی‌سازی به معنای حقیقی آن یعنی دانشی کار کردن باشد نه بر پایه پول.

نوع نگاه به مسائل را عوض کنیم و برخی از قوانین بازنگری و اصلاح شود به گونه‌ای که اقتصاد مقاومتی بتواند وابستگی ما به نفت را کم کند. بی‌شک پتانسیل‌های اقتصاد مقاومتی در اقتصاد ما وجود دارد که شکوفایی آن نیازمند خودباوری است. اکنون جرقه فراهم شدن ملزومات اقتصاد مقاومتی با کاهش نسبی وابستگی بودجه به نفت برای سال آینده رقم خورده است که هر چند کافی نیست اما با تکیه بر همین پایین آمدن قیمت نفت می‌توان شاهد تحولات خوبی در وضع اقتصاد بود.