بررسی تحولات قفقاز جنوبی و رزمایش سپاه در گفتگو با مهدی خورسند؛

بازیگری مبتکرانه سیر تحولات قفقاز را به نفع کشورمان تغییر داد/ ایران مانع عملیاتی شدن طرح‌های ترکیه و آذربایجان شده‌ است

اشتراک گذاری

۰۲ آبان ۱۴۰۱ ۰۶:۴۴

کد خبر: ۳۰۴۳۰۱

عطنا - روز دوشنبه نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی رزمایشی را در منطقه ارس با حضور سرلشگر حسین سلامی و جمعی از فرماندهان سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آغاز کرد. این رزمایش با محوریت قرارگاه عاشورا نیروی زمینی سپاه و در استان‌های اردبیل و آذربایجان‌شرقی به مدت سه روز انجام شد. در این رزمایش برای نخستین بار عملیات نصب پل شناور بر روی رودخانه ارس جهت تردد ادوات و تجهیزات نظامی انجام شد که پیام های مهمی برای کشورهای همسایه و منطقه به همراه داشت.

این رزمایش سوالات زیادی برای کارشناسان و مردم به ارمغان آورد. چراکه تحولات در منطقه قفقاز جنوبی در چند سال اخیر با جنگ قره باغ در سال ۲۰۲۰ به اوج خود رسیده است. همچنین دولت سیزدهم در مقایسه با دولت قبلی، با رویکرد ابتکارانه خود در این منطقه در حال حاضر در نقش یک بازیگر فعال عمل کند.

به دلیل اهمیت این موضوع گفتگویی با مهدی خورسند، کارشناس مسائل اروسیا و قفقار انجام شده، که به شرح زیر است:

۱-تنش نظامی بین ارمنستان و جمهوری آذربایجان در حال حاضر چگونه است و در چه مرحله‌ای قرار دارد؟

تحولاتی که در ۳۰ سال گذشته بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان شکل گرفته است، ریشه‌ی راهبردی در زمان اتحادیه جماهیر شوروی دارد. بعد از فروپاشی اتحادیه شوروی این تنش‌ها بخصوص در قائله قره‌باغ بیشتر هویدا شد. در سال ۲۰۲۰ بدلیل رویکرد غرب‌گرایی «نیکول پاشینیان» در ارمنستان، روس‌ها بی میل نبودند که از فضا و تنشی که جمهوری آذربایجان علیه ارمنستان ایجاد می‌کند یک درسی را به ایروان بدهند تا از رویکرد غرب‌گرایی به رویکرد اوراسیایی گرایی بازگردد. همین موضوع سبب آن شد که ما شاهد پیشروی‌های سریع آذربایجان در قفقاز جنوبی باشیم. روس‌ها زمانی دیدند که دولت وقت ایران توجه لازم را به این منطقه ندارد، مستقیم به این قضیه ورود کردند و زمینه‌ی آتش بس بین این دو کشور را فراهم کردند. حتی بمدت پنج سال در مفاد صلح آتش بس گنجانده شد که نیروهای نظامی روسی به عنوان ناظر بر روند صلح آتش بس در این منطقه حضور داشته‌باشند.

۲- تفاوت رویکرد دولت دوازدهم و سیزدهم نسبت به این منطقه چگونه بود؟

عدم توجه دولت مستقر ایران در آن زمان(دولت دوازدهم) به قفقاز جنوبی و تمرکز بیش از حد بر پرونده هسته‌ای و غرب، موجب فضایی نسبتا ضد ایرانی شد که ایران را از ابتکارات در این منطقه کنار گذاشته شد و ما شاهد ابتکار ۳ (جمهوری آذرباجیان، ارمنستان، گرجستان) به اضافه ی ۲ (روسیه و ترکیه) بودیم که شکل گرفت.

اما این شرایط، زمانی اتفاق افتاد که بخشی از نیروهای تکفیری از سوی ترکیه که در شمال سوریه در حال جنگ بودند و شکست خورده‌بودند، به جبهه‌های جنگ جمهوری آذربایجان فرستاده شدند تا باکو تقویت شود و در نتیجه باعث قدرتمندی آذربایجان در برابر ارمنستان شد.

این موضوع دغدغه‌های امنیتی زیادی برای ما بوجود آورد و باروی کار آمدن دولت سیزدهم و توجه به روابط همسایگان و تحرکات جغرافیایی در مرزهای شمال غربی، ما شاهد تغییر معادله ابتکار صلح شدیم و آن معادله ۳ به اضافه ی ۲، به ۳ به اضافه ۳ تغییر پیدا کرد.

اما با آغاز جنگ اوکراین و تمرکز بیشتر روسیه بر این جنگ و خروج بخش عظیمی از نیروهای حافظ صلح روسیه از این منطقه، این زمینه وسوسه‌ای برای محور تورانی(ترکیه و آذربایجان) در قفقاز جنوبی شد تا آنها دست به تغییرات ژئوپلیتیکی منطقه‌ای بزنند. تلاش آنها بر این بود که بتوانند محورهای ترانزیتی و محورهای انرژی منحصربه فردی را در این منطقه برای خود در نظر بگیرند و منافع جمهوری اسلامی ایران و روسیه به حداقل ممکن برسد.

همین موضوع سبب آن شد که دوباره ما صدای افزایش تنش‌ها و اشغال سیونیک ارمنستان از سوی محور تورانی را بشنویم و در این شرایط دولت سیزدهم و مقامات نظامی به این موضوع ورود کردند و ایجاد کنسولگری ایران در استان سیونیک ارمنستان یا برگزاری رزمایش های مختلف، شرایط تنش‌های بین این دو کشور را تغییر داد. ارمنستان امروز بدلیل عدم تمرکز روسیه به فرآیند حفظ صلح و آتش بس، در گوشه رینگ قرار دارد و عملا دست پایین نظامی نسبت به محور تورانی را برای خودش می بیند. ما مواضع متزلزلی از سوی پاشینیان می بینیم و همین شاید علتی باشد که امروز دندان طمع این محور تورانی تیزتر از قبل شد.

همانطور که گفته‌شد؛ باتوجه به درک صحیحی که از این موضوعات وجود داشت، جمهوری اسلامی به عنوان بازیگری مبتکر چند ماه گذشته، بعد از جنگ اوکراین به این موضوع ورود کرد و معادلات و تنش‌ها را اولا کنترل و بعد از عملیاتی شدن نقشه‌های محور تورانی جلوگیری کرد. این فضا سبب شد تا این محور، تاکتیک خود را عوض کند و از ایجاد یک جنگ نظامی به سمت تحمیل مفاد صلح بلند مدت حرکت کند.

بنابراین امروز تنش‌ها از تنش های نظامی به سمت تنش‌های سیاسی و دیپلماتیک رفته است و ترکیه تلاش دارد با مداخله اروپایی‌ها فضا و فشارهای سیاسی علیه ارمنستان را بالا ببرد و ارمنستان را به مفاد صلحی که بعدها بتواند از آن نفع و اهداف اقتصادی خود استفاده کند، تن بدهد.

۳- سفر اخیر «نانسی پلوسی» به ارمنستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

این سفر در شرایطی رخ داد که در اصل ربطی به این تنش‌های فعلی بین دو کشور ندارد. این سفر به مانند سفر وی به تایوان، با هوشمندی صورت گرفت. پلوسی با این سفر توانست نظر دومین لابی قدرتمند در ایالات متحده یعنی لابی ارامنه را برای انتخابات میان دوره‌ای کنگره به خود جلب کند. از طرفی دیگر این سفر، در راستای سیاست‌های آمریکا در ایستادن مقابل آنکارا است. چرا که ترکیه به شدت در پی سوداگری در شبه جزیره قبرس و یونان است و تلاش دارد با قلدری منابع گاز این منطقه را بدست بیاورد. این موضوع شرایط یک جنگ را در منطقه قبرس و یونان فراهم می‌کرد.

سفر نانسی پلوسی به ایروان

در این هنگام بود که ایالات متحده با سرعت یونان را تجهیز کرد، وارد جغرافیای یونان شد، سامانه های پدافندی به قبرس داد و حتی تحریم‌های قبرس جنوبی را برداشت. با توجه به این نکات، سفر پلوسی برخلاف اظهارات بعضی از کارشناسان، تنها منتهی به کاهش تنش‌ها بین دو کشور مدنظر نبوده و هدف اصلی پیچاندن گوش ترکیه بود. آمریکا با وزن دادن به ارمنستان، محور تورانی را تضعیف کرد و موجب آن شد که عملا آن لفاظی‌های شدیدی که دولت «اردوغان» نسبت به یونان و قبرس داشت تا حدود بسیار زیادی کاهش پیدا کند.

۴- هدف محور تورانی از ایجاد محورکریدور میانی جدید چیست؟

در زمان جنگ ۲۰۲۰ ، آذربایجان و ارمنستان، من اعلام کردم که این جنگ تنها برای اهداف اقتصادی ترکیه می باشد. ترکیه بدنبال یکپارچه‌سازی جغرافیا در قفقازجنوبی است که بتواند کریدورهای ترانزینی را ایجاد کند که انحصار جغرافیای منحصر به فرد ایران که در مرکز کریدور شمال به جنوب و کریدور میانی شرق به غرب قرار دارد را بشکند. دقیقا کمتر از دو ماه بعد از جنگ ۴۴ روزه سال ۲۰۲۰، اولین قطار باری ترکیه به سمت باکو به سمت قزاقستان و چین حرکت کرد. این حرکت نشان از این داشت که ترکیه دنبال اهداف ژئواکونومیک خود است. این کار ترکیه عملا مزیت‌سازی برای این مسیر جدید است.

کریدور شمال-جنوب

سه کریدور داریم. ۱) کریدور شمالی: از قزاقستان به سمت روسیه می رود. ۲) کریدور میانی: از آسیای مرکزی به سمت افغانستان و ایران و ترکیه که یک بخش آن به سمت اروپا و بخشی دیگر به سمت غرب آسیا ۳) کریدور جنوبی: به سمت پاکستان و مناطق جنوبی غرب آسیا حرکت می کند. کریدور میانی بدلیل چهار فصل بودن، داشتن امنیتی نسبی و به صرف بودن، بسیار مورد علاقه است. ترکیه در تلاش بود با چراغ سبزی که روسیه به ترکیه برای جنگ قره‌باغ داد، به اهداف اکونومیک خودش برسد. یکی از اهداف، ساختن و مزیت‌سازی برای کریدور میانی بدلی است که در مقابل کریدور میانی اصلی قرار گرفته است، پس باید منافع ایران به حداقل برسد. چون کریدور شمال و جنوب کاملا تثبیت شده که از ایران بگذرد و برای ترکیه نیز گران تمام می‌شود که کریدور میانی شرق به غرب انحصارا از جغرافیای ایران بگذرد و تمام اقتصاد و تمام تجارت کشورهای همسایه به جغرافیای ایران گره بخورد. در نتیجه‌ی آن هم تحریم ها بی اثر می شود و جغرافیا و نظام جمهوری اسلامی ایران با اهمیت تر از قبل می شود. از سوی دیگر آل سعود و آنکارا بدنبال «ام القرائی» در جهان اسلام هستند که تنها به نگاه ایدئولوژیک هم منحصر نیست. بنابراین جغرافیای ایران این فضای مناسب را به ایران داده و ترکیه هم تلاش می‌کند که از مزیت‌های ایران بکاهد .

۵)بعضی از کارشناسان مطرح می‌کنند که با توجه به عضویت ترکیه در ناتو، ممکن است که در سال‌های آتی آذربایجان نیز قصد عضویت در این پیمان داشته باشد. آیا این گزاره درست است؟

باید منطقی پشت هر بحثی باشد. عضویت کشورها در ناتو شروط مختلفی دارد. اوکراین که واجدالشرایط‌ترین کشور حال حاضر دنیا برای عضویت در این پیمان بود، با وجود اینکه بارها نیز «ولودیمیر زلنسکی» تقاضا عضویت داد؛ اما آنها قبول نکردند. قوانین داخلی ناتو اجازه عضویت آذربایجان در ناتو را نمی دهد. چرا که این کشور هم تنش داخلی و هم تنش مرزی دارد. این دو دلیل سد بزرگ پیوستن رسمی جمهوری آذربایجان به ناتو است.

اما بزرگترین دلیل عدم پیوستن اوکراین به ناتو، عدم خواست روسیه است. از سمت دیگر در همسایگی شمالی آذربایجان، روسیه‌ای قرار دارد که برای عدم همسایگی با ناتو، جنگی به این گستردگی و تحریم‌هایی به این وسیع و تنشی به این عظمت را به جان خود خریده که به مجاورت ناتو در نیاید و یک منطقه حائلی برای خود ایجاد کند. حتی در همسایگی جنوبی این کشور، جمهوری اسلامی ایران قرار دارد که بارها اعلام کرده که این وضعیت را نخواهد پذیرفت. از سمت دیگر امروز ترکیه سربار ناتو است. چراکه آمریکا علنا در یونان پایگاه نظامی می زند تا در برابر او بایستد و به ترکیه هشدار می دهد که نباید قبرس را تهدید کند و یا آنرا اشغال کند. بنابراین امروز خیلی ترکیه را در فضای ناتو جدی نمی گیرند.

۶) روابط بین رژیم صهیونیستی و آذربایجان چگونه است؟

نقل مکان یهودیان به منطقه آذربایجان کاملا مویرگی خواهد بود. آذربایجان ۴۰ سال است که مورد سرمایه گذاری از طرف رژیم صهیونیستی قرار گرفته است. از آموزش و پرورش تا حوزه‌های آبی، مواد غذایی، کشاورزی و ... . راهبرد «بن گورین» این است که باید تنش را به اطراف مرزهای دشمنان خود بکشانیم. بن گورین اولین رئیس جمهور رژیم صهیونیستی است. در همین راستا آذربایجان بدلیل داشتن جمعیت زیاد شیعی و نزدیکی به جمهوری اسلامی ایران و از لحاظ امنیتی بدلیل داشتن گروه های همسان قومی در مرز دو کشور، بهترین فضا و مکان برای سرمایه گذاری در راهبرد بن گورین برای رژیم صهیونیستی است تا بتوانند ناامنی را به داخل جغرافیای ایران برسانند.

ما شاهد این بودیم که بسیاری از حملاتی که علیه مراکز هسته‌ای ایران صورت گرفته است، مبدا آن جمهوری آذربایجان بوده است. «الهام علی اف» یک فرد سکولار است و خیلی در فضای ایدولوژیک ورود ندارد و اتفاقا بدلیل نگاه سکولار حاکمیت جمهوری آذربایجان فضای بیشتری را به اسرائیل می‌دهد.

۷) رزمایش سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه ارس دارای چه پیام‌هایی است؟

این سومین رزمایش جمهوری اسلامی ایران بعد از جنگ ۴۴ روزه قره‌باغ است. مهمترین پیام همان پیامی است که سردار سلامی گفت: «این رزمایش برای حفظ مرزهای خودمان و صلح و دوستی برای همسایگانمان است». ایران در طول چند سده‌ی گذشته هرگز به هیچ همسایه‌ای تعدی نکرده است. جمهوری اسلامی ایران همواره بر اساس راهبرد خدشه ناپذیر حسن همجواری با همسایگان، اقدام کرده اما متاسفانه شاهد رفتار غیردوستانه بعضی از همسایگان خود بودیم. اما عقل سلیم حکم می کند که ما توانایی رزمی و دفاعی خود را در مقابل طرح های متخاصم که می خواهد منافع ملی ما را خدشه دار کند، نشان دهیم و باید آمادگی لازم خودمان را حفظ کنیم. همچنین نوعی که رزمایش سپاه بعد از رزمایش ارتش در این منطقه برگزار کرد، منطبق بر تحولات میدانی و احتمال یک جنگ میدانی است که بخواهد از یک بازیگر منطقه‌ای علیه ما تحمیل شود.

همچنین دولت‌های منطقه باید این مسئله را بدانند که جمهوری اسلامی در آمادگی کامل نظامی قرار دارد و تسلیحات نظامی و دفاعی ایران کاملا معادلات این فضا را تغییر داده و همین مسئله وحشت زیادی را در دل دشمنان ما قرار داده‌است. برگزاری این رزمایش و نوع عملیات‌هایی که در آن در حال رخ دادن است نظیر ایجاد پل متحرک بر رودخانه ارس و یا اقدامات دیگر؛ تنها برای حفظ آمادگی میدان ما و البته انتقال این پیام که ما نسبت به تحولات منطقه هشیار هستیم و در کنار دیپلماسی ، قدرت نظامی ما هم مکمل اقتدار و حفظ تمامیت ارضی ما و مکمل رابطه ما با همسایگان‌مان است.

عطنا را در شبکه‌های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام تلگرام

برچسب ها