بررسی نقش آفرینی مرجعیت، روحانیت، عشایر و قبائل عراقی در پیاده روی اربعین/ توحید یک فرهنگ حسینی است

عطنا - در پنجمین همایش بین المللی اربعین به میزبانی دانشگاه علامه طباطبائی و با محوریت اربعین و هویت، به نقش پیاده روی اربعین در زندگی فردی و ابعاد آن پرداخته شد. این نشست روز دوشنبه ۲۱ شهریور ۱۴۰۱ به صورت حضوری و با حضور دکتر عباسعلی رهبر، دکتر سید مهدی اعتمادی فر و آقایان حمید صالحی و محمد آقاسی، دکتر فاتحی و با حضور دبیر نشست اقای غلامرضا ذکیانی برگزار شد.

در بخشی از این نشست محمد آقاسی به تحلیل پیاده روی اربعین از منظر سیاست فرهنگی پرداخت و گفت: می توانیم پیاده روی اربعین را از منظر سیاست فرهنگی تحلیل کنیم. دولت عراق علی‌رغم اتفاقات گذشته یک دولت مستقر است. اما سیاست فرهنگی عراق چطور است؟ در عراق چطور دولت ها آدمها را بسیج و فعال می کنند. این روند در سازه معنایی اربعین چطور اتفاق می افتد؟ آیا دولت فراخوانی اعلام می کند یا سیاستی دارد که بعد از فراخواندن چنین جمعیتی شروع می‌کنند به پیاده روی؟ آن هم پیاده روی که از ابتدای ماه صفر از سرتاسر عراق شروع می شود.

وی ادامه داد: باید دید چه اتفاقی می‌افتد که چنین حرکتی در عراق شکل می‌گیرد. برای پاسخ به این سوال این گونه که خودم تحقیق کردم تقریباً دولت عراق سیاست فرهنگی مشخص، مدون ومکتوبی در این زمینه ندارد. لذا سیاست آن چیزی نیست که دولت تعیین می کند. بلکه اصل سیاست آن چیزی است که در جامعه عمومیت پیدا می کند. این را سیاست فرهنگی تلقی می کنیم. چون دولت ها در جوامع چند فرهنگی، اساسا قدرت و قوت آنچنانی ندارند که بخواهند حرف خود را به کرسی بنشانند . سیاست خود را اعمال کنند. آنها تلاش میکنند قواعد را تعیین کنند و یک تعامل با گروه های ذی ربط داشته باشند، توافق هایی وضع می‌کنند و تلاش می کنند توافق ها را اعمال کنند. لذا آنچه اهمیت دارد توافق ها است.

او گفت: دو منبع وجود دارد که دولت مجری آن دو منبع است. یکی مرجعیت و روحانیت و یکی هم نظام مبتنی بر قبائل و عشایر است. نظام اجتماعی که در عراق حاکمیت دارد هر چند به ظاهر مدرن است و یا در یک محدوده ی جغرافیایی است ولی مربوط به نظام عشیرگی است. نظام مرجعیت و روحانیت پشت سر این نظام حرکت می کند. ما در این سه منبع شامل مرجعیت و روحانیت، نظام قبیلگی و عشیرگی و دولت عراق باید دنبال نظم عراقی بگردیم. نظم عراقی یک مختصات فرهنگی خاص خود را دارد که برامده از یک وضعیت سیاسی خاص است.

وی ادامه داد: تلاش مرجعیت و روحانیت ارتقای وضعیت دینی در مدت پیاده روی اربعین و پاسخگویی به مسائل دینی است. اما قبایل عراق چه سیاست فرهنگی دارند؟ آنها به شدت تلاش می کنند خدمت رسانی کنند و این برایشان اصل و اولویت هست و موکب های مختلفی طراحی می کنند. کسانی که به منزل عراقی ها می روند می گویند تحت تاثیر فرهنگ دیگران قرار نمی گیرند و خاصیت مهمان نوازی عراقی را مدنظرشان دارند. آنها به شدت تلاش می کنند مشارکت مدنی و مردمی داشته باشند و کودکان را نفی و طرد نمی کنند و در عین حال سلسله مراتب قبیلگی را به شدت حفظ می کنند.

همچنین دکتر فاتحی در ادامه ی نشست با بررسی راهپیمایی اربعین به مثابه رسانه مسلمانان، این راهپیمایی را قویترین، سریع‌ترین، ارزان‌ترین و گسترده ترین رسانه دانست و فراگیرترین زمان و مکان فعالیت این رسانه را از نجف تا کربلا دانست. وی افزود: در حقیقت علیرغم همه تحریم‌های رسانه‌ای غرب پیاده روی اربعین الان جهانی شده ، زیرا مکتب امام حسین(ع) آنقدر ظرفیت دارد تا در طول تاریخ بماند. اربعین به عنوان رسانه آن قدر پر ظرفیت است که زبان های مختلف و نیت های مختلف با ترکیب های مختلف وقتی وارد این مسیر می شوند همرنگ شده اند و این راز محبوبیت امام حسین علیه السلام است. پیامبر اسلام (ص) فرمود: من از حسین(ع) هستم و حسین(ع) از من است. این که امام حسین از پیامبر است مشخص است ایشان نوه پیامبر هستند ولی چرا پیامبر از امام حسین علیه السلام است؟ زیرا اگر قیام امام حسین نبود اثری از بعثت هم نبود. اگر حادثه ی عاشورا اتفاق نمی‌افتاد و اگر نبود چه می شد؟ گفتند که از اسلام هیچ خبری نبود.

وی گفت: پروژه پیاده روی اربعین به مثابه یک رسانه هویتی و چند لایه در زمان، در هیچ کدام از آکادمی های علوم ارتباطات جای ندارد و مثلا غرب هیچ تئوری در مورد پیاده روی اربعین ندارد. توحید یک فرهنگ حسینی است. توحید حاصل تعامل دوسویه بین پیاده روی اربعین به عنوان یک مناسک و یک هنجار و ارزش به نام مکتب امام حسین است. پیاده روی اربعین برترین رسانه و رساله درس سیاسی و اجتماعی است که امروز در اختیار ما مسلمانان قرار گرفته. هویت حسینی جای همه ی هویت ها مینشیند  و معادل همان هویت علوی فاطمی جعفری و غیره است. تبلور همه این هویت ها در هویت حسینی است. دقت نکرده ایم که چرا جاهل، مغرض، مخالف و دشمنان این پیاده روی اربعین این قدر زیاد شده اند و چقدر هزینه می کنند تا این پیاده روی اربعین انجام نشود. پیاده روی اربعین ظرفیت‌های معرفتی، سیاسی، فرهنگی و رسانه‌ای فراوانی دارد.فقر معنوی از فقر اندیشه در غرب ایجاد شده است. خود این راهپیمایی به عنوان یک نهاد و هنجار  مناسب آنقدر لایه های عمیق فرهنگی دارد که می‌تواند فقر فرهنگی را در کشورهای مختلف پر کند.

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام