هنر درمانی؛ هنر در روان درمانی

عطنا - استفاده از هنر در درمان بیماریها یا ارتقای سطح سلامت در اشکال مختلف نظیر موسیقی درمانی، شعر درمانی، قصه درمانی، رنگ درمانی، اولین بار در قرن 19 برای کمک به درمان بیماران روانی مورد استفاده قرار گرفت.

البته این چالش که آیا هنر درمانی جزء درمانهای اصلی یا جانبی در اختلالات روانشناختی محسوب میشود، به نوع اختلال یا شیوه استفاده از هنر درمانی بستگی دارد. به عنوان مثال: نمایش درمانی برای افرادی که خود ابرازی در آنها ضعیف است، موسیقی درمانی برای کودکان کم توان یا ناتوان حرکتی جنبه درمان اصلی دارند. اما نقاشی و گوش دادن به موسیقی برای تخلیه هیجان بیماران، درمان جانبی محسوب می شوند.  به این جهت با توجه به رویکردهای مختلف روان درمانی به بعضی از کاربردهای هنر اشاره می شود.
 
هنر چیست؟

تولستوی هنر را فعالیت انسانی میداند که در آن انسان آگاهانه و به یاری علائم ظاهری، احساسات و تجربه زیستۀ خود را به دیگران انتقال میدهد به طوری که آنها نیز بتوانند آن احساسات را تجربه کنند و از همان مسیر حسی و خیالی هنرمند بگذرند. او هنر را وسیلۀ ارتباط هنرمند با انسانها جهت سیر به سوی سعادت فرد و جامعه انسانی معرفی میکند.

در دیدگاه سرژر، هنر توانایی و کارکردی انقلابی دارد، انقلابی ثابت، ماندگار و پیروزمند. فیشر معتقد است که هنر ابزاری جادویی برای چیرگی انسان بر طبیعت است. حکیمی هنر را نمایانگر ارزش های انسانی در قالبی زیبا موزون هماهنگ و جذاب و به صورت احساسی پایدار می داند که انسان را به سمت تعالی سوق می دهد. حلیمی هنر را برخاسته از اعماق وجود و صحیفه دل انسان میداند که به شکل های مختلف جلوه گری کرده و شعور و عقل را در حوزه احساس وارد نموده است.
 
هنر و روانکاوی

درمان روانکاوی به حل تعارضاتی که در ضمیر ناخوداگاه شکل گرفته از طریق تداعی آزاد، تفسیر رویا و غیره میپردازد. روانکاو سعی میکند پس از شناسایی علل زیر بنایی تعارض ها از طریق تستهای ترسیمی "آدمک" یا "خانواده" در کودکان، آزمونهای فرافکن شخصیت روشاخ و آزمون اندریافت موضوع این تعارضات را کشف نماید. در این روش درمانی اهمیت نقاشی و قصه گویی جهت دستیابی به تعارضات ضمیر ناخوداگاه به اندازه تست های فرافکن شخصیت یا تداعی آزاد است.
 
هنر و درمان شناختی-رفتاری

شناخت درمانگران مانند آلبرت الیس و آرون بک که علت بروز اختلالات روانشناختی را شناخت نادرست فرد از خود و محیط میدانند، شیوه های تفکر صحیح را برای رفع مشکل به بیمار آموزش میدهند. رفتاردرمانی که بر اساس شرطیسازی کلاسیک و کنشگر طی تقویت مثبت و منفی، حساسیت زدایی منظم، جرئت ورزی و  سرمشق دهی اجرا میشود، می تواند از کاربرد فیلم درمانی در حساسیت زدایی و تقویت مثبت بهره مند شود.
 
درمان های مکمل و جانبی

روشهای مکمل و جانبی نظیر آرامش آموزی، مراقبه، خودهیپنوز و پس خوراند زیستی عمدتا جهت کاهش هیجانهای مخرب و ایجاد آرامش برای بیماران مورد استفاده قرار میگیرند. از هنر برای پی بردن به حالات درونی کودک، جلوگیری از پرخاشگری نوجوان، تقویت اعتماد به نفس جوانان، پیشگیری از افسردگی در زنان خانه دار، افزایش کارایی در محیطهای شغلی و تحصیلی استفاده می کنند اما نکته مهم در انتخاب نوع هنر و روش اعمال هنر درمانی، دیدگاه درمانگر می باشد. به عنوان مثال در رنگ درمانی استفاده از رنگهای آبی و سرد میتواند سبب کاهش اضطراب و استفاده از رنگ های گرم مثل قرمز سبب بهبود خلق افسرده گردد.
 
نویسنده: علی سیدکلال، دانشجوی کارشناسی روانشناسی، دانشگاه علامه طباطبایی/ نشریه دوپامین، سال سوم، شماره نهم، فروردین 1401

عطنا را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید:

اینستاگرام                                              تلگرام