قزاقستان دارای اهمیت ژئوپلیتیکی است/ روسیه تنها بازیگر اصلی نیست

عطنا- تحولات در آسیای مرکزی، در پی جنگ دوم و ۴۴ روزه قراباغ در حالی در جریان بود که قزاقستان به‌عنوان پازل دیگری از این مجموعه شاهد یک اتفاق غیرقابل پیش‌بینی بود؛ افزایش قیمت گاز مایع، خوردن جرقه اعتراضات و شدت گرفتن خشونت‌ها بود که تاکنون چندین تن کشته و حدود چند هزار نفر نیز بازداشت شده‌اند. توکایف که روز دوشنبه را عزای عمومی اعلام کرده است در گفتگوی اخیر تلفنی خود با پوتین وعده به ثبات رسیدن قزاقستان را داده و از رهبران کشورانی که نیرو به قزاقستان فرستادند تشکر کرده است.

پس از چندین روز اعتراض خشونت‌آمیز علیه دولت قزاقستان به نظر می‌رسد وضعیت در آلماتی بزرگ‌ترین شهر آن کشور تا حدودی تثبیت شده است.

در این باره دکتر حمید حکیم، استادیار روابط بین‌الملل دانشگاه علامه طباطبائی با بیان اینکه کشورهای جدا شده از اتحاد جماهیر شوروی سابق یکسری مسائل و مشکلات مشترک دارند، گفت: این کشورها میراث‌داران شوروی سابق هستند و همیشه می‌توان نمونه‌هایی از آن نظام را در این کشورها دید.

وی ادامه داد: جمهوری‌هایی که جدا و تبدیل به یک کشور مستقل شدند با توجه به بحث تاریخ و تمدن شرایط متفاوتی دارند. می‌توان گفت که کشورهای غرب اتحاد جماهیر شوروی که در حال حاضر کشورهای شرق اروپا محسوب می‌شوند، شرایط بهتری ازلحاظ ارتباطات تمدنی و مواردی از این دست دارند.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: وجود تمدن و مدنیت در قفقاز خیلی بیشتر بوده و در آسیای مرکزی با توجه با بافت و شرایط جغرافیایی که حاکم بوده، مدنیت کمتر است.

دکتر حکیم افزود: یک قسمت‌هایی از آسیای مرکزی از جمله قزاقستان برای ایران بوده و این کشور حالت دولت قبیله داشته تا زمانی که روسیه تزار آن را می‌گیرد و از ایران جدا می‌شود و پس از انقلاب اکتبر و تشکیل اتحاد جماهیر شوروی، قزاقستان با عنوان جمهوری سوسیالیستی قزاقستان شوروی به یکی از جمهوری‌های آن تبدیل شد و با فروپاشی شوروی، قزاقستان به استقلال دست یافت.

در جمهوری‌های جدا شده افرادی رأس کار آمدند که از همان شوروی سابق بودند

وی با اشاره به اینکه در اکثر جمهوری‌ها جدا شده نفراتی که رأس کار آمدند همان افرادی بودند که در حزب کمونیست شوروی سابق صاحب‌منصب بودند، گفت: این افراد آمدند و قدرت را به دست گرفتند، به‌عنوان‌مثال نظربایف حدود 30 سال حکومت را در قزاقستان بر عهده داشت.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه نظربایف در طی سالیانی که حکومت می‌کرد توانست شرایط خوبی برای مردم قزاقستان فراهم کند، افزود: قزاقستان همواره از دو قدرت چین و روسیه در دو طرف خود احساس خطر و تهدید می‌کند اما نظربایف توانست یک ثبات نسبی در این کشور ایجاد کند. قزاقستان کشوری است که از پتانسیل‌های بالایی برخوردار است و نظربایف توانست شرایط اقتصادی مطلوبی برای مردم خود رقم بزند.

در قزاقستان شرایط داخلی با عوامل بیرونی عجین شده است

وی با اشاره به اینکه در قزاقستان شرایط داخلی با عوامل بیرونی عجین شده است، عنوان کرد: این موضوع یکی از عواملی است که باعث ایجاد بحران در این کشور شده، عوامل داخلی به دو بخش تقسیم می‌شوند، بحث دیکتاتوری، فساد خاندان‌ها و انحصار قدرت و مواردی از این دست، بخش اول هستند.

دکتر حکیم با بیان اینکه بخش دوم در مورد عوامل داخلی، بحث رقابت قدرت در این کشور است، تصریح کرد: قاسم توکایف سعی کرده در بستر نارضایتی که در حکومت اقتدارگرا در 30 سال گذشته توسط نظربایف ایجاد شده سوار شود و از آن استفاده کند.

قزاقستان دارای اهمیت ژئوپلیتیکی است

این استاد دانشگاه اظهار کرد: قزاقستان دارای شرایط خاصی است و با توجه به ویژگی‌های ژئوپلیتیکی موقعیتی که در این کشور وجود دارد و منابع معدنی ارزشمند مورد توجه کشورهای دیگر است.

وی با بیان اینکه قزاقستان یک موقعیت خاصی بین چین و روسیه دارد، عنوان کرد: قزاقستان یک مسیر خوب برای کریدورهای انتقال انرژی و ارتباطی از جمله جاده ابریشم است، بازیگرانی مثل کشورهای غربی، اروپایی و همه کشورهای قدرتمند این موضوعات برایشان بسیار مهم است.

در ناآرامی‌های قزاقستان عوامل خارجی نیز مؤثر بودند

دکتر حکیم با تأکید بر اینکه هر کشوری به دنبال این است که شرایط خود را در قزاقستان بهتر کند، تصریح کرد: این ناآرامی‌ها شاید بستری داخلی داشته باشد اما عوامل خارجی هم تأثیرگذار بودند، قزاقستان همیشه به نظر می‌رسید که جزیره ثبات آسیای مرکزی بوده است.

این استاد دانشگاه با بیان اینکه روسیه خیلی هوشمندانه در منطقه آسیای مرکزی و قزاقستان رفتار می‌کند، افزود: این کشور به دنبال احیای قدرت خود است و سعی می‌کند تا وزن خود را در منطقه آسیای مرکزی به‌خصوص قزاقستان بیشتر کند.

وی ادامه داد: در این ماجرا فقط روسیه بازیگر اصلی نیست، شاید در گام اول این اتفاقات به نفع روسیه باشد اما در گام بعدی آمریکا، روسیه و چین منتفع می‌شوند و البته این بازی تنها محدود به قزاقستان نیست.

با گذشت زمان مردم کشورهای آسیای مرکزی به بلوغ بیشتری می‌رسند

دکتر حکیم با اشاره به اینکه کشورهای آسیای مرکزی آماده استقلال نبودند، گفت: به نظر می‌رسد منطقه و مردم با گذشت زمان به یک بلوغ بیشتری خواهند رسید و دولت‌ها باید این موضوع را بپذیرند.

وی با بیان اینکه در قزاقستان و عرصه منطقه‌ای تغییرات آرامی که طی زمان ممکن است صورت بگیرد دو حالت را شکل می‌دهد، گفت: شکل اول به این صورت است که دولت‌ها مجبورند با مردم همراهی و فضای بازتری ایجاد کنند و شکل دوم هم این است که دولت‌ها به انحصار و تمرکز بیشتر قدرت توجه خواهند کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه اتفاقاتی که در قزاقستان رخ خواهد داد در آینده می‌تواند برای دیگر کشورها نیز الگو باشد، تصریح کرد: توکایف در گام اول همراه معترضین بود اما یک مقداری هم در مقابله با آن‌ها عمل کرد، بنابراین شاهد تغییر در سیاست توکایف بوده‌ایم.

در بحث قزاقستان ترکیه شفاف عمل نمی‌کند

وی با اشاره به اینکه ترکیه در ماجرای قزاقستان رفتار دوگانه‌ای از خود نشان داده است، گفت: در سیاست‌های اعلامی و اعمالی این کشور تفاوت‌هایی مشاهده شده است، رسانه‌های ترکیه همسو با دولت و رسانه‌های غربی از معترضین حمایت و دولت قزاقستان را متهم به نقض حقوق بشر کرد، البته رسانه‌ها خارج از سیاست دولت عمل نمی‌کنند اما در مقابل موضع مقامات رسمی از جمله اردغان به‌نوعی از دولت توکایف حمایت کرده‌اند.

دکتر حکیم با بیان اینکه ترکیه ابعاد و وزنش در ماجرای قزاقستان با آمریکا متفاوت است، افزود: به نظر می‌رسد در بحث قزاقستان آمریکا برخلاف ترکیه یک مقدار شفاف‌تر عمل کرده و بیشتر سمت معترضین را گرفته است.

در آینده نقش روسیه در قزاقستان و آسیای مرکزی بیشتر خواهد بود

وی ادامه داد: در آینده نقش روسیه در قزاقستان و آسیای مرکزی بیشتر خواهد شد در گام اول با توجه به اتفاقات رخ داده به نظر می‌رسد اولویت اول روسیه حفظ نظام کنونی قزاقستان باشد.

این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه در بحث قزاقستان چین هم تقریباً مانند روسیه است اما یک تفاوتی دارد، عنوان کرد: هم‌جواری مناطق مسلمان‌نشین غرب چین با آسیای مرکزی برای چین موضوعی بسیار مهم است، به نظر می‌رسد ناامنی و بی‌ثباتی در قزاقستان مطلوب چین نیست. سناریوی بی‌ثباتی ممکن است نفوذ بیشتر چین را در قزاقستان به همراه داشته باشد اما قطعاً مشکلات و تبعاتی نیز برای این کشور به همراه دارد.

برای ایران ثبات در قزاقستان بهتر است

وی با بیان اینکه برای ایران ثبات در قزاقستان بهتر است، عنوان کرد: همانند چین اگر ثبات در قزاقستان باشد و دولت توکایف سرکار بماند به نفع ایران خواهد بود و همچنین موضوع قزاقستان می‌تواند برای ایران، چین و روسیه یک عامل و محفلی برای همگرایی بیشتر بین این سه کشور باشد.

دکتر حکیم با بیان اینکه به نظر می‌رسد شرایط در قزاقستان آرام تر شده و توکایف وضعیت را مطلوب ترکرده است ولی این شرایط آرام می‌تواند آغازگری برای اعتراضات بعدی باشد، گفت: اگر توکایف با مردم همراهی کند احتمالش ضعیف است که سقوط کند اما باید دید که توکایف در آینده چگونه عمل خواهد کرد.