برگزاری دومین نشست تخصصی آمایش سرزمین و توسعه پایدار صنعتی و منطقه ای

عطنا - دومین نشست از مجموعه نشست های تخصصی «آمایش سرزمین و توسعه پایدار صنعتی و منطقه ای»، برگزار شد.

دومین نشست از مجموعه نشست های تخصصی «آمایش سرزمین و توسعه پایدار صنعتی و منطقه ای»، بعد از ظهر سه شنبه ۷ دیماه، با حضور دکتر جواد اطاعت عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی، دکتر علامرضا کاظمیان عضوهیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی و دکتر علی دینی، در محل موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، برگزار شد.

در ابتدای این نشست، دینی عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی، آمایش را موضوعی بین رشته ای و در برگیرنده مجموعه ای از تخصص ها، توصیف کرد و هدف از برگزاری این نشست ها را بررسی و شناخت جنبه های مختلف آن برای علاقمندان و بویژه مدیران و کارشناسان طرح آمایش صنعتی، معدنی و تجاری دانست و از میهمانان و سخنرانان دعوت کرد تا به طرح نظرات خود مبادرت ورزند.

عدم رعایت «آمایش» پتانسیل منازعه را افزایش می دهد

جواد اطاعت به عنوان نخستین سخنران، به بیان نظرات خود در خصوص مفهوم، اهداف و پیشینه آمایش پرداخت و افزود: آمایش در مفهوم کلی به معنی تعادل بخشیدن به رفتار انسان های جویای توسعه است که با هدف توجه به مزیت های مناطق در امر سرمایه گذاری ها برای رقابت با تولیدات خارجی پیگیری می شود.

به گفته این استاد دانشگاه، کشورهای صنعتی اروپا خیلی زود متوجه اهمیت آمایش در امر توسعه شدند و به همین دلیل، کشور فرانسه از اواسط دهه ۱۹۴۰ میلادی، به موضوع آمایش پرداخت و در ۱۹۶۳ به ایجاد نهادی تحت عنوان «نمایندگی دولت در آمایش» مبادرت کرد.

اطاعت، سابقه آمایش سرزمین در ایران را هم در خور اعتنا دانست و گفت: اولین طرح آمایش در ایران را متخصصان آمریکایی در حدود ۶۰ سال پیش یعنی اوایل دهه ۱۳۴۰ تدوین کردند که بیشتر بر تمرکز زدایی تاکید داشت. دومین مطالعه آمایش در سال ۵۲ صورت گرفت که ایران را به چند منطقه برنامه ای تقسیم کرد و بر افزایش نقش مقامات محلی در تصمیم گیری ها تاکید داشت. طرح ستیران برای سازمان برنامه در سال ۵۳ تدوین شد که موضوع لزوم توازن منطقه ای را در دستور داشت. در سالهای بعد از انقلاب هم طرح کالبدی ملی در وزارت مسکن و شهرسازی در سال ۷۲ و طرح جامع تقسیمات کشوری در سال ۷۶ از زمره طرحهای مرتبط با طرح آمایش به حساب می آید. اما متاسفانه به اغلب این مطالعات کم توجهی شد و اگر توصیه های فردی مثل ستیران را که خواهان توسعه سرمایه گذاری ها در مناطق ساحلی ایران بود، مورد توجه قرار می گرفت، شاید مناطق مرکزی کشور با چالش های آبی کمتری روبرو می شد.

استاد دانشگاه شهید بهشتی، عدم رعایت آمایش را مسبب بروز چالش های عمده اقتصادی و اجتماعی در کشور دانست و مسائلی مثل تشدید شکافهای مذهبی، به هم خوردن توازن جمعیتی میان استانها، ساخت فرودگاههای غیر ضروری و خالی از سکنه شدن ۱۳ هزار روستای کشور را نتیجه عدم رعایت آمایش است که می تواند پنانسیل منازعه در کشور را افرایش دهد. به گفته او تغییر الگوی کشت و تمرکز زدایی، از جمله راهکارهای مقابله با این قبیل چالش هاست.

آمایش باید در چهارچوب اهداف توسعه ملی تعریف شود

در ادامه این نشست، غلامرضا کاظمیان، عضوهیات علمی دانشگاه طباطبایی به ارائه سخنرانی خود تحت عنوان «آمایش سرزمین و توسعه پایدار صنعتی و معدنی» پرداخت.

به گفته او موضوع اصلی آمایش «فضا» است؛ فضا برآیند همزیستی انسان، طبیعت، محیط زیست، فعالیت اقتصادی و فرهنگ است. فضا در حقیقت یکی از عوامل تولید است و در توصیف آمایش، باید از عنوان «آمایش برنامه ریزی فضایی» استفاده کرد. و البته، آمایش موضوعی فرابخشی است. خیلی سخت است که بتوان از آمایش صنعتی و غیر صنعتی سخن گفت. صنعت چیزی جدای از سایر بخش ها نیست.

این استاد دانشگاه افزود: آمایش باید در چهارچوب اهداف توسعه ملی تعریف شود و روش های اجرایی برای توسعه پایدار پیشنهاد کند. همچنین، در برنامه ریزی های مرتبط با آمایش، باید تنگناههای منطقه ای و نگاه از پایین به بالا لحاظ شود. رسالت برنامه ریزی فضایی مرتبط با آمایش هم هماهنگی در قلمروهای جغرافیایی، گسترش عدالت اجتماعی و تقویت وحدت ملی است. در حقیقت کار آمایش، نه تعریف پروژه، بلکه تعیین اولویت هاست.

کاظمیان، رفع و کاهش عدم تعادل و عدم توازن را مسئله اصلی آمایش دانست و ایجاد چنین تعادلی را از طریق سرمایه گذاری ها، عوامل تکنولوژیک و عوامل غیر ملموس مثل دانش اجتماعی ممکن دانست و گفت: نشانه هایی مثل کاهش فاصله بهره وری استانها، توزیع جمعیت، طراحی نظام سکونت گاهی و خدمات رسانی، طراحی الگوی استوار تولیدی، طراحی الگوی زیربنایی (مثل ارتباطات، انرژی و آب) و طراحی ساختار متناسب اجتماعی و فرهنگی از نشانه های تعادل مبتنی بر آمایش است.

وی عدم توجه به برنامه ریزی ها را از مشکلات جدی کشور خواند و اظهارکرد: یکی از کارهای در مسیر تدوین سند آمایش، باید الزام سازمان برنامه به رعایت آمایش باشد و سازمان های دولتی و کنشگران بخش خصوصی، در این مسیر، همراهی کنند وگرنه در یک نظام سازمان نیافته و غیرنهادی، توفیق اجرای این برنامه ها، بسیار کم خواهد بود.

این استاد دانشگاه علامه طباطبایی، در پایان سخنان خود، به ارائه برخی راهکارها برای عبور از شرایط موجود پرداخت و افزود: پرهیز از بخشی نگری و رقابت های منطقه ای، توجه به منطقه گرایی به جای شهر و روستا گرایی، ایجاد مدارهای توسعه یافتگی و حفظ اعتماد و اعتبار برنامه ریزی، از مهمترین راهکارهای پیشبرد آمایش در کشور است.

این جلسه توسط دفتر توسعه ارتباطات موسسه مطالعات پژوهش های بازرگانی برگزار شده بود و در پایان حاضرین در نشست نیز به بیان پرسش ها و دیدگاههای خود مبادرت کردند.